Türkiye’de Yoğun Ekim Alanına Sahip Arpa (Hordeum Vulgare L.) Çeşitlerinin Destek Sulamalı ve Yağışa Dayalı Şartlarda Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 3, 86 - 97, 10.10.2017

Hüsnü Aktaş

Öz

Türkiye’de tescilli 10 arpa çeşidi (Hordeum vulgare L.) 2011-12 ve 2012-13 sezonunda
Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde hem destek sulamalı hem de yağışa dayalı
şartlarda tesadüf blokları deneme deseninde dört tekerrürlü denemeler
kurularak, stabilite ve kuraklığa dayanıklılık parametreleri bakımından varyans
analizi ve GGE-biplot metdodu kullanılarak değerlendirilmiştir. İki yıllık
ortalama verilere göre çeşitlerin sulu koşullarda tane verimi 417 - 578 kg/da, yağışa dayalı şartlarda  ise 281 - 391 kg/da arasında değişmiştir.
Sulu ve yağışa dayalı şartların ortalama değerleri sırasıyla, bintane ağırlığı
için 41 g ve 38 g, hektolitre ağırlığı 68 kg/hl ve 62 kg/hl, metre karede başak
sayısı 513 adet/m² ve 367 adet/m² olarak kaydedilmiştir.
GGE-biplot sonuçlarına göre tane verimi bakımından G3 ve G5 çeşitleri en stabil
ve en yüksek tane verimine sahip çeşitler olurken, G10, G9 yüksek tane verimine
sahip fakat spesifik alanlara uygun genotipler olarak belirlenmiştir. Sulu ve
yağışa dayalı şartlarda tane verimi ve incelenen özellikler açısından G3, G9,
G5 ve G10 en yüksek değerlere sahip çeşitler olarak belirlenmiştir. Kuraklık
dayanıklılık parametrelerinden YI, HM, GMP, STI ve MP yağışa dayalı şartlardaki verim (Ys)
ile ilişkili bulunurken, bu parametrelerin kuraklığa tolerant çeşit geliştirme
çalışmalarında kullanılabileceği tespit edilmiştir. Bu kuraklık dayanıklılık
göstergeleri bakımından istenilen özelliklere sahip genotip  poligonun köşesinde yer alan G9 çeşidi
olurken, TOL parametresi ise sulu şartlardaki verim ile ilişkili bulunmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Arpa, kuraklık parametreleri, GGE-biplot, tane verimi, stabilite

Kaynakça

• Abate, F., F. Mekbib and F. Dessalegn, 2015. GGE biplot analysis of multi-environment yield trials of durum wheat (Triticum turgidum Desf.) genotypes in North Western Ethiopia. American J. Exp. Agriculture 8: 120-129.
• Ajalli, J. and M. Salehi, 2012. Evaluation of Drought Stress Indices in barley (Hordeum vulgare L.). Annals of Biological Research 3(12):5515-5520
• Akçura, M. and S. Çeri, 2011. Evaluation drought tolerance indices for selection of Turkish oat (Avena saliva L.) and landraces under various Environmental conditons. Zemdırbyste Agriculture 98: 157-166
• Akçura, M., F. Partigoç and Y. Kaya, 2011. Evaluating of drought stress tolerance based on selection indices in Turkish bread wheat landraces. The Journal of Animal & Plant Sciences 21(4): 700-709
• Akıncı, C., I. Gül and M. Çölkesen, 1999. Diyarbakır kosullarında bazı arpa çesitlerinin tane ve ot verimi ile bazı verim unsurlarının belirlenmesi. 3.Tarla Bitkileri Kongesi, 15-18 Kasım 1999, Adana. 405-410.
• Aktaş, H, 2016. Drought tolerance indices of selected landraces and bread wheat (Triticum Aestivum L.) genotypes derived from synthetic wheats. Applied Ecology and Environmental Research 14(4): 177-189
• Anonim, 2014. Diyarbakır Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Kayıtları. Mardin uzun yıllar ortalaması (1960- 2014), çalışma yıllarına ait sıcaklık, yağış ve nem değerleri http://www.mgm.gov.tr/tahmin/il-veilceler.aspx?m=Diyarbakır
• Anonim, 2015. Ulusal hububat konseyi arpa-çavdar-yulaf-tritikale raporu. http://uhk.org.tr/dosyalar/uhkarpa_kasim2015.
• Anwar, J., M.S. Ghulam ., H. Makhdoom., A. Javed ., H. Mujahid and M. Munir, 2011. Drought tolerance indices and their correlation with yield in exotic wheat genotypes. Pakistan J Botany 43(3):1527-1530.
• Aydın, M and V. Katkat, 1997. Eskişehir koşullarında arpada tane doldurma süresi ve tane doldurma oranı üzerine bir araştırma. Türkiye 2. Tarla Bitkiler Kongresi, s. 89-91, Samsun
• Bouslama, M and W:T. Schapaugh, 1984. Stress tolerance in soybean. 1- Evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science 24: 933-937
• Caierao, E, 2006. Brazilian Society of Plant Breeding. Printed in Brazil Effect of induced lodging on grain yield and quality of brewing barley. Crop Breeding and Applied Biotechnology 6:215-221
• Chakherchaman, S.A., H. Mostafaei., L. Imanparast and M.R. Eivazian, 2009. Evaluation of drought tolerance in lentil advanced genotypes in Ardabil region. Iran Journal Food Agriculture Environment 7 (3-4): 283-288.
• Ergün, N and H. Geçit, 2008. Investigation of Yield and Some Yield Components on Advanced Barley (Hordeum vulgare L.) Lines, National Cereal Symposium, Konya.
• https://www.researchgate.net/publication/281
• Farshadfar, E., H. Safari and B. Jamshidi, 2012. GGE biplot analysis of adaptation in wheat substitution lines. Int. J. Agri. Crop Science 4: 877-881.
• Fernandez, G.C.J, 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. In: Proceedings of the international symposium on adaptation of vegetable and other food crops in temperature and water stress. Taiwan 257-270.
• Gavuzzi, P., F. Rizza., M. Palumbo., R.G. Campaline., G.L. Ricciardi and B. Borghi, 1997. Evaluation of field and laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter cereals. Plant Science 77: 523-531
• Hossain, A.B.S., A.G. Sears., T.S. Cox and G.M. Paulsen, 1990. Desiccation tolerance and its relationship to assimilate partitioning in winter wheat. Crop Science 30: 622-627
• Jatav, S.K. and V.S. Kandalkar, 2014. Assessment of wheat genotypes for yield potential and stress adaptation. Journal of Wheat Research 6(1): 29-36
• Kılıç, H, 2010. Additive main effects and multiplicative interactions (AMMI) analysis of grain yield in barley genotypes across environments. Tarım Bilimleri Dergisi 20: 337-344
• Kılıç, H., T. Akar T., E. Kendal and I. Sayım, 2010. Evaluation of grain yield and quality of barley varieties under rain-fed conditions. African Journal of Biotechnology 9(46): 7825-7830.
• Kılınç, M., Y. Kırtok ve T. Yağbasanlar, 1992. Çukurova koşullarına uygun arpa çeşitlerinin geliştirilmesi üzerine araştırmalar. II. Arpa-Malt Semineri, s. 205-218. 25-27, Mayıs 1992, Konya.
• Kızılgeçi, F., M. Yıldırım., C. Akıncı and Ö. Albayrak, 2016. Bazı Arpa Genotiplerinin Diyarbakır ve Mardin Koşullarında Verim ve Kalite Parametrelerinin İncelenmesi. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Dergisi, 6(3): 161-169
• Koc, N., C, Barutcular and I. Genc, 2003. Photosynthesis and Productivity of Old and Modern Durum Wheat in a Mediterranean Environment. Crop Science 43: 2089–98
• Kün, E., M. Özgen ve H. Ulukan, 1992. Arpa Çeşit ve Hatlarının Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. II. Arpa Malt Sempozyumu, 25-27 Mayıs 1992, Konya, s. 70-97.
• Lan, J, 1998. Comparison of evaluating methods for agronomic drought resistance in crops. Acta Agriculture Bor-occid Sinic 7: 85-87.
• Mohammadi, M., R. Karımızadeh., T. Hossınpour., H.A. Falahi., H. Khanzadeh., N. Sabaghnia N., P. Mohammadi., M. Armion and M.H. Hosni, 2012. Genotype × environment interaction and stability analysis of seed yield of durum wheat genotypes in dryland conditions. Notulae Sci. Biologicae 4: 57-64.
• Rad, M.R., M. Naroui-Abdul., M.Y. Rafii., H. Jaafar., M.R. Naghavis and F. Ahmadi, 2013. Genotype × environment interaction by AMMI and GGE biplot analysis in three consecutive generations of wheat (Triticum aestivum L.) under normal and drought stress conditions. Aust. J. Crop Science 7: 956-96.
• Rosielle, A.A and J. Hamblin, 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non- stress environment. Crop Science 21: 943-946.
• Sarı, N ve A. İmamoğlu, 2009. Menemen Ekolojik Koşullarına Uygun İleri Arpa Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 19 (1): 22-31
• TÜİK, 2015. Statistical databases, http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul
• Yan, W and L.A. Hunt, 2001. Interpretation of genotype x environment interaction for winter wheat yield in Ontario. Crop Science 41: 19-25.
• Yan, W and M.S. Kang, 2003. GGE biplot analysis: a graphical tool for breeders, geneticists, and agronomists. CRC Press: Boca Raton, FL
• Zencirci, N and A. Karagöz, 2005. Effect of developmental stages length on yield and some quality traits of Turkish durum wheat (T. turgidum L. Conv. durum (Desf.) M. K.) landraces. Genetic Resources and Crop Evolution 52 (6): 765-774