Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) Hastalığına Dayanıklılık Islahında, Hastalığa Karşı Testlenmiş F1 Melez Armut Popülasyonunun Fenolojik ve Meyve Özellikleri

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 3, 104 - 115, 10.10.2017

Kerem Mertoğlu Yasemin Evrenosoğlu

Öz

Bitkilerde kalite ve kantite yönünden kayıplara
sebep olan hastalık ve zararlılar ile mücadele edilirken, tarımda
sürdürülebilirlik esaslarına uyulmalı, çevre, insan ve hayvan sağlığına duyarlı
yetiştiricilik yöntemleri izlenmelidir. Tarımsal üretimde pestisitlerin kullanımını
azaltan veya yasaklayan yeni tarım politikalarının geliştirilmesi ile bitki
hastalık ve zararlıları ile mücadele stratejileri içinde, hastalık ve
zararlılara dayanıklı çeşit ıslahı oldukça fazla ilgi görmeye başlamıştır. Bu
çalışma kapsamında armudun en yıkıcı hastalığı olan ve henüz kesin bir çözümün
bulunamadığı ateş yanıklığı hastalığına karşı duyarlılık durumları belirlenmiş
42 adet melezin ve referans olarak kullanılan 4 ticari çeşidin, 2 yıllık
verileri ile fenolojik, pomolojik, morfolojik ve kimyasal özellikleri tespit
edilmiştir. Çalışmada incelenen genotiplerin tam çiçeklenme tarihleri, yıllara
göre 25 Mart - 25 Nisan, hasat tarihleri 3 Ağustos - 6 Ekim, tam çiçeklenmeden
hasada kadar geçen gün sayısı 109 – 174 gün arasında değişiklik göstermiştir.
Ortalama meyve boyu 29.85 - 104.61 mm, meyve eni 27.76 - 76.48 mm, meyve
ağırlığı 12.4 - 292.62 g, meyve eti sertliği ise 5.0 - 10.8 kg/cm2 aralığında
değişim göstermiştir. Ortalama suda çözünebilir kuru madde içeriği % 12.3 - %
17.7, titre edilebilir asit miktarı % 0.18 - 0.96 aralığında değişim
göstermiştir. Çalışmada, özellikleri belirlenen 42 genotip ile referans olarak
kullanılan 4 çeşit, ateş yanıklığı hastalığına dayanıklılık, yeme kalitesi,
albeni, meyve iriliği, boy/çap, suda çözünebilir kuru madde, meyve eti taş
hücre durumu, meyve eti sertliği ve paslılık parametreleri kullanılarak,
tartılı derecelendirmeye tabi tutulmuştur. Değerlendirme sonucunda, üstün
bulunan 7 genotip ileri düzey gözlem parseline geçebilecek potansiyelde
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ateş Yanıklığı, Dayanıklılık Islahı, Erwinia amylovora

Kaynakça

• Acar, S. 2007. Ünye ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Elma ve Armut Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu 117 s.
• Akçay, M.E., M. Büyükyılmaz ve M. Burak, 2009. Marmara Bölgesi için Ümitvar Armut Çeşitleri–IV. Bahçe, 38(1).
• Alston, F.H. 1971. Fire blight Erwinia amylovora resistance, 38-70, Advances in Fruit Breeding, E.C. Layne and H.A. Quamme (Eds.), Purdue Universty Press, West Lafayette, İndiana.
• Aşkın, M.A ve H. Oğuz, 1995. Erciş’te Yetiştirilen Ümitvar Mellaki Armut Tiplerinde Bazı Meyve ve Ağaç Özelliklerinin Tesbiti Üzerinde Araştırmalar, II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 1, 84-88.
• Aysan Y, S. Tokgönül, Ö. Çınar ve Küden A, 1999. Biological, chemical, cultural control methods and determination resistant cultivars to fire blight in pear orchards in the Eastern Mediterranean Region of Turkey. Acta Horticulturae 489: 549-553.
• Bell, R.L., T. Zwet, and Blake R.C, 1982. The Pear Breeding Program of The United States Department of Agriculture. The Pear, pp:157-170.
• Bostan, S.Z. 1990. Van ve Çevresinde Yetistirilen Mahalli Armut Çesitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerine Arastırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Van, 1990. Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 79 s.
• Bostan. S.Z ve Acar. S., 2012. Ünye’de (ORDU) Yetiştirilen Yerel Armut Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri, Akademik Ziraat Dergisi 1(2): 97-106 (2012) Adana. 128 s.
• Büyükyılmaz, M., N.A. Bulagay ve M. Burak, 1994. Marmara Bölgesi için Ümitvar Armut Çesitleri- III, Bahçe, 23(1-2), 79- 92 s.
• Ekici, İ ve A.N. Yıldırım, 2016, Asya Armut (Pyrus pyrifolia) Çeşitlerinin Uşak Koşullarında Morfolojik, Fenolojik, Pomolojik ve Bazı Biyokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, DOI-10.
• Ellis, M.A. 2010. Fireblight of Apples and Pears. The Ohio State University Extention, Agricultural and natural Resources Fact Sheet. HYG-302-08. http://ohioline.osu.edu/hyg-fact/3000/pdf/HYG_3002_08.pdf (erişim 15.09.2014).
• Evrenosoğlu, Y., A. Mısırlı, H. Saygılı, A. Ünal, N. Özdemir, E. Günen ve M.E. Akçay, 2010, Ateş Yanıklığına (Erwinia amylovora) Dayanıklı Armut Tiplerinin Melezleme Yoluyla Islahı, TÜBİTAK- TOVAG 106O719 no’lu proje sonuç raporu.
• Hasler, T and M. Kellerhals, 1995. Feuerbrandanfalligkeit verschiedener Apfelund Birnensorten. Research Institute of Pomology and Floriculture, Skierniewice- Poland.
• Hedrick, U.P., G.H. Howe, O.M. Taylor, E.H. Francis and H.B. Tukey, 1921. The Pears of New York, N.Y. Dept. Agr. 29 th Ann. Rpt., vol.2, part 2.
• Honty K, M. Göndör, M. Toth, K. Kasa and M Hevesi, 2006. Susceptibility of pear cultivars to fire blight in Hungary. Acta Horticulturae 704:583-587.
• Hunter, D.M., 1993. Pear breeding for the 21 st century-program and progress at Harrow. Acta Horticulture, 338, 377-381.
• Kaplan, N., 1997. Güneydoğu Anadolu Bölgesine Uygun Armut Çeşitlerinin Saptanması. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 2-5 Eylül Yalova, s: 45, 52.
• Karaçalı, D., 1990. Bahçe Ürünlerinin Muhafaza ve Pazarlanması. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 494, İzmir.
• Karlıdağ, H ve A. Eşitken, 2006. Yukarı Çoruh vadisinde yetiştirilen elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özelliklerinin belirlenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16(2), 93-96.
• Kılıç, D., 2015. Gürgentepe (Ordu) İlçesinde Yetiştirilen Yerel Armut Çeşitlerinin Meyve Ve Ağaç Özellikleri.
• Layne R.E.C., H.B. Catherine and L.F. Hough, 1968. Efficacy of transmission of fire blight resistance in Pyrus. (Eds: J Janick & J N Moore), Advances in Fruit Breeding, Purdue University Press, West Lafayette, Indiana, s. 38-70.
• Layne, E.C and H.A. Quamme, 1975. Advances in Fruit Breeding, By Jules Janick and James Moore, Purdue Unıversty Press,West Lafayette, Indiana, p. 38-70.
• Lombard P.B and M.N. Westwood, 1987. Rootstocks for Fruit Crops, Pear rootstocks. Wiley-Interscience publication, John Wiley and Sons, Newyork.
• Magness, J.R., 1937. Progress In Pear Improvement, 38-70, Advances in Fruit Breeding, E.C. Layne and H.A. Quamme (Eds.), Purdue Universty Press, West Lafayette, İndiana.
• Meteoroloji 3. Bölge Müdürlüğü – Eskişehir, 2015.
• Michelson, L.F., W.H. Lachman and D.D. Allen, 1958. The use of weighted-rankit method in variety trials. Proc.Amer. Soc. Hort. Sci., 71: 334-338.
• Onur, S., 1977. Yerli ve Yabancı Armut Çeşitlerinin Seçimi, Bahçe 8 (2): 1, 12.
• Özkaplan, M., 2010. Ordu ve çevresinde yetişen mahalli armut çeşitlerinin (Pyrus Communis L.) fenolojik ve pomolojik özellikleri, Yüksel Lisans tezi, Ordu üniversitesi Ziraat Fakültesi, 78 s. (yayımlanmamış).
• Öztürk, A ve L. Demirsoy, 2013. Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: preliminary observations. J. Amer. Pomolog. Soc, 67, 217-227.
• Öztürk, G., E. Basım, H. Basım, R.A. Emre, Ö.F. Karamürsel, İ. Eren, M. İşçi ve E. Kaçal, 2011. Kontrollü Melezleme Yoluyla Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) Hastalığına Karşı Dayanıklı Yeni Armut Çeşitlerinin Geliştirilmesi: İlk Meyve Gözlemleri, VI. Horticultural Congress, November 04-08, 2011, Şanlıurfa-Turkey, Book of abstracts.
• Saygılı H., H. Türküsay, S. Hepaksoy, A. Ünal and H.Z. Can, 1999. Investigation on determining some pear varieties resistant to fire blight (Erwinia amylovora (Burrill) Winslow et al.). Acta Horticulturae 489: 225-229.
• Sestras A., R. Sestras, A. Barbos and M. Madalina, 2008. The differences among pear genotypes to fire blight (Erwinia amylovora) attack, based on observations of natural infection. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca 36(2): 98-103.
• Thibault, B., P. Lecomp, L. Hermann, A. Belouin, 1987. Assesment of the susceptibility to Erwinia amylovora of the 90 varieties or selections of pear, Acta Horticulturae 217: 305-309.
• TÜİK, 2015. Erişim tarihi 09.02.2016.
• Ulaşoğlu, O., 2000. Tokat’ta Yetiştirilen Bazı Yerli Armut Çeşitlerinin Fenolojik Ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniv. Fen Bil. Ens. Bahçe Bit. Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Tokat, 43s.
• UPOV, 2000. Pear (Pyrus communis L), guidelines for the conduct of the tests for distinctness, uniformity and stability, Geneva.
• Ülkümen, L., 1938. Malatya'nın mühim meyve çeşitleri üzerinde morfolojik, fizyolojik ve biyolojik araştırmalar, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayınları. No: 65.