Kuraklık Stresinde Kalmış Bazı Ekmelik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Tohumluklarının Agronomik Performansları

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 1, 82 - 91, 25.01.2019

Alpay Balkan

https://doi.org/10.33462/jotaf.517132

Öz

Bu çalışma, yapay kuraklık stresinin etkisinde kalmış bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin tohumluklarının agronomik
performanslarını belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Bir önceki yıl çiçeklenme sonrası dönemde kimyasal desikant (%4
potasyum klorat-KClO3 tez sonrası aşamada) kullanılarak oluşturulan yapay kuraklık stresinin etkisinde bırakılmış kurağa
yanıtları farklı sekiz ekmeklik buğday çeşidinden (Konya 2002, Alpu 2001, Sultan 95 ve Eser kurağa hassas çeşitler; Karahan
99, Tosunbey, Kate A1 kurağa dayanıklı çeşitler ve Golia kurağa orta dayanıklı çeşit) elde edilen tohumluklar deneme materyali
olarak kullanılmıştır. Tarla denemesi 2009-2010 ve 2010-2011 buğday yetiştirme dönemlerinde bölünmüş parseller deneme
desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Çeşitler ana parsellere, tohumluklar ise alt parsellere yerleştirilmiştir.
Denemede, desikant uygulanmış bitkilerden elde edilmiş tohumluklar (DUBT) ile kontrol bitkilerden elde edilmiş tohumluklar
(KBT) bitki boyu (BB), başak uzunluğu (BU), başakta tane sayısı (BATS), başakta tane ağırlığı (BATA), tane verimi (TV)
ve bin tane ağırlığı (BTA) bakımından karşılaştırılmıştır. Genellikle, BB, BATA, TV ve BTA bakımından kurağa dayanıklı
çeşitler hassas çeşitlerden daha yüksek değerlere sahip olmuştur. Bununla birlikte, en yüksek BATS kurağa hassas çeşitlerden
elde edilmiştir. Çalışmada, desikant uygulamasının bütün çeşitlerde tane boyutu üzerine olumsuz etki yaptığı görülmüştür. Bu
nedenle, incelenen tüm özellikler bakımından KBT, DUBT’dan daha iyi performansı göstermiştir. Sonuç olarak, elde edilen
veriler ekmeklik buğdayda çiçeklenme sonrası dönemde kimyasal desikant uygulanarak oluşturulan yapay kuraklık stresinin
tohumluk kalitesini olumsuz etkilediğini göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Potasyum klorat, kuraklık, tohumluk kalitesi, tane verimi, verim unsurları

Agronomic Performance of Seeds of Some Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Cultivars Exposed to Drought Stress

Öz

This study was carried out to determine agronomic performance of seeds of some bread wheat cultivars exposed to artificial
drought stress. Seeds obtained from eight bread wheat cultivars with different response to drought (Konya 2002, Alpu 2001,
Sultan 95 and Eser as drought sensitive cultivars; Karahan 99, Tosunbey, Kate A1 as drought resistant cultivars and Golia as
moderate drought resistant cultivar) after their treatment, in previous years, by artificial drought stress through using chemical
desiccant (4% potassium cholorate-KClO3 at the post-anthesis stage) were used as experimental material. The field experiment
was arranged in a split-plot design with 3 replicates during 2009-2010 and 2010-2011 wheat growing seasons. Cultivars were
adjusted as main plots and seeds were allotted as subplots. In the experiment, seeds obtained from desiccant applied plants
(SDAP) and control (non-desiccant) plants (SCP) were compared for plant height (PH), spike length (SL), number of grain per
spike (NGPS), grain weight per spike (GWPS), grain yield (GY) and thousand kernel weight (TKW). It was determined that
the drought resistant cultivars had generally higher values for PH, GWPS, GY and TKW than the other cultivars. However, the
highest NGPS was obtained from the drought sensitive cultivars. The study has shown that desiccant application has detractive
impact on seed size in all cultivars. Therefore, the SCP showed significantly higher performance for all examined traits than
the SDAP. Consequently, data showed that artificial drought stress by chemical desiccant application at the post-athesis stage
affected negatively seed quality in bread wheat. 

Anahtar Kelimeler

Potassium chlorate, drought, seed quality, grain yield, yield components

Kaynakça

• Akinci, C., M. Yildirim and B. Bahar. 2008. The effects of seed size on emergence and yield of durum wheat. Journal of Food, Agriculture & Environment, 6 (2): 234-237.
• Ambika, S., V. Manonmani and G. Somasundaram. 2014. Review on effect of seed size on seedling vigour and seed yield. Res. J. Seed Sci., 7(2): 31-38.Anonymous, 2016. FAO Statistical Databases. www.fao.org/site/567/default.aspx. (accessed date: 13.11.2018).
• Aydoğan, S., M. Şahin, A.G. Akçacık, E. Yakışır. 2014. Farklı tane iriliğinin ekmeklik buğday kalitesine etkisi. Selçuk Tar. Bil. Der., 1(1): 27-33.
• Balkan, A. 2012. Effect of artificial drought stress on seed quality of bread wheat. Iranian Journal of Plant Physiology, 2(2): 403-412.
• Beltrano, J. and M.G. Ronco. 2008. Improved tolerance of wheat plants (Triticum aestivum L.) to drought stress and rewatering by the arbuscular mycorrhizal fungus Glomus claroideum: effect on growth and cell membrane stability. Braz. J. Plant Physiol., 20(1): 29-37.
• Blum, A., H. Poiarkova, G. Golan and J. Mayer. 1983. Chemical desiccation of wheat plants as a simulator of post-anthesis stress. I. Effects of translocation and kernel growth. Field Crops Research, 6: 51-58.
• Budaklı, E., N. Celik, M. Turk, G. Bayram and B. Tas. 2007. Effects of post-anthesis drought stress on the stem-reserve mobilization supporting grain filling of two-rowed barley cultivars at different levels of nitrogen. Journal of Biological Sciences, 7: 949-953.
• Chandra, S., D.P. Singh, R.K. Pannu, R. Singh. 2005. Response of wheat (Triticum aestivum) genotypes to post-anthesis moisture stress by chemical desiccation. Indian Journal of Agronomy, 50 (4): 296-299.
• Cseuz, L. 2009. Possibilities and limits of breeding wheat (Triticum aestivum L.) for drought tolerance. PhD Thesis, PhD School of Plant Sciences. Gödöllö.
• Dogan, R., O. Kacar, E.B. Carpıcı and E. Goksu. 2012. Effects of drought stress post-anthesis stage on mobilization of stem-reserves supporting grain filling of some triticale cultivar and lines. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 18 (3): 325-329.
• Farahani, H.A., P. Moaveni and K. Maroufi. 2011. Effect of seed size on seedling production in wheat (Triticum aestivum L.). Adv. Environ. Biol., 5(7): 278-282.
• Farooq, M., M. Hussain and K.H.M. Siddique. 2014. Drought Stress in wheat during flowering and grain-filling periods. Critical Reviews in Plant Sciences, 33(4): 331-349.
• Genç, İ., 1977. Tahıllarda tane veriminin fizyolojik ve morfolojik esasları. Ç.Ü. Ziraat Fak. Tarla Bitkileri Yetiştirme ve Islahı Bölümü Yayını, Adana.
• Haider, M.U., M. Hussain, M.B. Khan, M. Ijazz, A. Sattar, M. Akram and W. Hassan. 2016. Influence of seed priming and seed size on wheat performance under different tillage systems. Int. J. Agric. Biol., 18: 858-864.
• Haley, S.D., J.S. Quick. 1993. Early generation selection for chemical desiccation tolerance in winter wheat. Crop Sci., 33 (6): 1217-1233.
• Kahraman, T. ve R. Avcı. 2016. Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinde farklı tohum iriliklerinin tane verimi, verim öğeleri ile kalite üzerine etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016, 25 (Özel sayı-1):110-116.
• Kara, B. ve Z. Akman. 2007. Farklı tane iriliği ve ekim derinliklerinin buğday (Triticum aestivum L.)’ın kök ve toprak üstü organlarının ilk gelişmesine etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(2): 193-202.
• Khakwani, A.A., M.D. Dennett and M. Munir. 2011. Drought tolerance screening of wheat varieties by inducing water stress conditions. Songklanakarin J. Sci. Technol., 33(2): 135-142.
• Mohammadi, M., R.A. Karimizadeh, M.R. Naghavi. 2009. Selection of bread wheat genotypes against heat and drought tolerance based on chlorophyll content and stem reserves. J. Agric. Soc. Sci., 5 (5): 119-122.
• Nik, M.M., M. Babaeian and A. Tavassoli. 2011. Effect of seed size and genotype on germination characteristic and seed nutrient content of wheat. Sci. Res. Essays 6 (9): 2019‐ 2025.
• Pradhan, G.P., P.V. Prasad, A.K. Fritz, M.B. Kirkham and B.S. Gill. 2012. Effects of drought and high temperature stress on synthetic hexaploid wheat. Functional Plant Biology, 39: 190-198.
• Reynolds, M.P., A. Mujeeb-Kazi and M. Sawkins. 2005. Prospects for utilizing plant-adaptive mechanisms to improve wheat and other crops in drought and salinity-prone environments. Ann. Appl. Biol., 146: 239-259.
• Rukavina, H., I. Kolak, H. Sarcevic and Z. Satovic. 2002. Seed size, yield and harvest characteristics of three Croatain spring malting barleys. Bodenkultur, 53(1): 9-12.
• Saini, H.S. and M.E. Westgate. 2000. Reproductive development in grain crops during drought. Adv. Agron., 68: 59-96.
• Sarker, M.A.Z. and P.K. Malaker. 2009. Effect of management and seed rate on the performance of wheat varieties with varying seed sizes. Bangladesh J. Agril. Res., 34(3): 481-492.
• Sawhney, V., D.P. Singh. 2002. Effects of chemical desiccation at the post-anthesis stage on some physiological and biochemical changes in the flag leaf of contrasting wheat genotypes. Field Crops Research, 77: 1-6.
• Shahwani, A.R., S.U. Baloch, S.K. Baloch, B. Mengal, W. Bashir, H.N. Baloch, R.A. Baloch, A.H. Sial, S.A.I. Sabiel, K. Razzaq, A.A. Shahwani and A. Mengal. 2014. Influence of seed size on germinability and grain yield of wheat (Triticum aestivum L.) varieties. Journal of Natural Sciences Research, 4(23): 147-155.
• Şahin, M., A.G. Akçacık, S. Aydoğan ve E. Özer. 2013. Ekmeklik buğday tane boyutunun kalite özellikleri üzerine etkisi. Anadolu, J. of AARI, 23(2): 1-8.
• Taner, S., S. Çeri, Y. Kaya, F. Partigöç, R. Ayrancı, E. Özer ve S. Aydoğan. 2011. Buğdayda tohum iriliğinin tane verimi bitki boyu ve bazı kalite unsurlarına etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20 (2): 10-16.
• Zareian, A., L. Yari, F. Hasani and G.H. Ranjbar. 2012. Field performance of three wheat (Triticum aestivum L.) cultivars in various seed sizes. World Appl. Sci. J., 16 (2): 202-206.