Tarımsal Kirliliğin Trakya Bölgesi Sucul Habitatları Üzerine Etkilerinin Temel Bileşen Analizi Kullanılarak Değerlendirilmesi: Makro – Mikro Elementler

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 2, 137 - 148, 27.05.2020

İpek Atılgan Helvacıoğlu Cem Tokatlı

https://doi.org/10.33462/jotaf.561653

Öz

Son yıllarda, sucul ekosistemlerin
kalitesini değerlendirmek için istatistiksel uygulamaların kullnaıması artış
göstermektedir. Temel Bileşen Analizi (PCA), çevresel kirlenmeyi değerlendirmek
için yaygın olarak kullanılan güçlü bir çok değişkenli istatistiksel tekniktir.
Ergene Nehir Havzası, Trakya Bölgesi'nin en önemli sucul habitatıdır ve
ülkemizin Marmara Bölgesi'nin kuzey-batı kesiminde yer almaktadır. Havza yoğun
bir tarımsal, evsel ve endüstriyel kirlenmeye maruz kalmaktadır. Bu çalışmanın
amacı, Ergene Nehri Havzası’nın lotik (akarsular) ve lentik (baraj gölleri)
bileşenlerinin sularındaki makro ve mikro element birikimlerini (Li, Be, B, Na,
Mg, Al, K, Ca, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn, As, Se, Sr, Mo, Cd, Sb, Ba, Tl,
Pb) Pearson Korelasyon İndeksi (PCI) ve Temel Bileşen Analizi(PCA) kullanarak
değerlendirmektir. Bu amaçla, 2018 yılı bahar mevsiminde yapılan arazi
çalışmaları ile havzada belirlenen toplam 36 istasyondan örneklemeler yapılmış
ve sudaki bazı mikro ve makro element birikimleri incelenmiştir. Çalışmamızda
uygulanan PCI sonuçlarına göre, incelenen makro ve mikro elelementler arasında,
p<0,05 ve p<0,01 önem düzeylerinde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Çalışmamızda
uygulanan PCA sonuçlarına göre ise, rotasyondan
sonraki toplam yüzde varyansları açısından dört  faktör  toplam
 varyansın % 87'sini açıklamıştır.

Anahtar Kelimeler

Ergene Nehri Havzası, Makro – Mikro elementler, Pearson Korelasyon İndeksi, Temel Bileşen Analizi, Tarımsal Kirlilik

Destekleyen Kurum

Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

TÜBAP 2017/211

Teşekkür

TEŞEKKÜR: Bu araştırma, Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (TÜBAP 2017/211) tarafından finansal olarak desteklenmiştir.

Kaynakça

• Amadi, A. N.,Yisa, J., Okoye, N. O., Okunlola, I. A., 2010. Multivariate statisticale valuation of the hydrochemical facies in Aba, Southeastern Nigeria., Int J BiolPhysSci, 15 (3): 326–337.
• Arda, H., Helvacıoğlu, İ. A., Meriç, Ç., Tokatlı, C., 2015. İpsala İlçesi (Edirne) Toprak Ve Pirinç Kalitesinin Bazı Esansiyel Ve Toksik Element Birikimleri Açısından Değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 8 (1): 7-13.
• ATSDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry), 2004. Toxicological profile for Copper, U.S. Department of Health and Human Services.
• ATSDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry), 2005. Toxicological profile for Zinc, U.S. Department of Healthand Human Services.
• ATSDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry), 2007. Toxicological Profile forLead. U.S. Department of Healthand Human Services.
• Boateng, T. K.,Opoku, F., Acquaah, S. O., Akoto, O., 2016. Ground water quality assessment using statistical approach and Water Quality Index in Ejisu-JuabenMunicipality, Ghana. Environ Earth Sci, 75: 489.
• Boyacioglu, H., 2006. Surface water quality assessment using factor analysis. Water S.A., 32(3), 389–393.
• Çiçek, A., Tokatlı, C., Köse, E., 2013. Ecologıcal Rısk Assessment Of Heavy Metals In Sedıment Of Felen tStream (Sakarya Rıver Basın, Turkey). Pakisan Journal of Zoology, 45 (5): 1335-1341.içek, A., Köse, E., Tokatlı, C., 2019. Use Of Factor Analysis To Evaluate The Sediment Quality Of A Significant Mining Area: Seydisuyu Stream Basin (Turkey). Polish Journal of EnvironmentalStudies, 28 (3): 2021-2025.
• EPA method200.8, 1994. Determination of TraceElements in WatersandWastesby ICP-MS.
• Hakanson, L.,Jansson, M., 1983. Principles of Lake Sedimentology, SpringerVerlag, Berlin.
• Kibaroğlu, A., 2008. Meriç Nehir Havzası Sınıraşan Su Politikaları. 5. Dünya Su Forumu, Türkiye Bölgesel Su Toplantıları: Taşkın Konferansı, 19-20 HAZİRAN 2008, EDİRNE.
• Köse, E., Çiçek, A., Uysal, K., Tokatlı, C., Emiroğlu, Ö., Arslan, N., 2015. Heavy Metal Accumulations In Water, Sediment And Some Cyprınıdae Fısh Specıes From Porsuk Stream (Turkey). Water Environment Research, 87 (3): 195-204.
• öse, E., Emiroğlu, Ö., Çiçek, A., Tokatlı, C., Başkurt, S., Aksu, S., 2018. Sediment Quality Assessment İn Porsuk Stream Basin (Turkey) From A Multi-Statistical Perspective. Polish Journal of Environmental Studies, Vol. 27, No. 2, 747-752.
• Köse, E., Tokatlı, C., Çiçek, A., 2014. Monitoring Stream Water Quality: A Statistical Evaluation. Polish Journal of Environmental Studies, 23 (5): 1637-1647.
• Liu, C. W., Lin, K. H., Kuo, Y. M., 2003. Application of factor analysis in the assessment of ground water quality in a blackfoot disease area in Taiwan. Sci Total Environ, 30: 77–89.
• Shrestha, S., Kazama, F., 2007. Assessment of surface water quality using multivariate statistical techniques: A case study of the Fujiriver basin; Japan. Environmental Modelling & Software, 22, 464–475.
• Shrivastava, P.,Saxena, A., Swarup, A., 2003. Heavy metal pollution in a sewage-fed lake of Bhopal. Lakes&Resevoirs: Researchand Management, 8:1-4.
• Tokatlı, C., 2014. Drinking Water Quality Of A Rice Land İn TurkeyBy A Statistical And Gıs Perspective: İpsala District. Polish Journal of Environmental Studies, 23 (6): 2247-2258.
• Tokatlı, C., 2015. Assessment Of TheWater Quality İn The Meriç River: As An Element Of The Ecosystem İn TheThraceRegion Of Turkey. Polish Journal of Environmental Studies. 24 (5): 2205-2211.Tokatlı, C., 2017. Bıo – Ecologıcal And Statıstıcal Rısk Assessment Of Toxıc Metals In Sedıments Of A Worldwıde Important Wetland: Gala Lake Natıonal Park (Turkey). Archives of Environmental Protection, 43 (1): 34-47.
• Tokatlı, C.,Baştatlı, Y., 2016. Trace And Toxic Element Levels İn River Sediments. Polish Journal of Environmental Studies, 25 (4): 1715-1720.
• Tokatlı, C., Gürbüz, E., 2014. Enez İlçesi ve Yeni Karpuzlu Beldesi Yerel Halkının (Edirne) Gala Gölü Milli Parkı Algılarının Sosyoekonomik ve Ekolojik Açıdan Değerlendirilmesi. International Journal of Social and EconomicSciences 4 (2): 01-05.Tokatlı, C., Çiçek, A., Köse, E., 2013. Ground water Qualıty Of Türkmen Mountaın (Turkey). Polish Journal of Environmental Studies, 22 (4): 1197-1208.
• Tokatlı, C., Köse, E., Çiçek, A., 2014. Assessment Of The Effects Of Large Borate Deposits On Surface Water Quality By Multi Statistical Approaches: A Case Study Of The Seydisuyu Stream (Turkey). Polish Journal of Environmenta lStudies, 23 (5): 1741-1751.
• Tokatlı, C., Köse, E., Uğurluoğlu, A., Çiçek, A., Emiroğlu, Ö., 2014. Gala Gölü (Edırne) Su Kalıtesının Coğrafı Bılgı Sıstemı (CBS) Kullanılarak Değerlendırılmesi. Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, 32: 490-501.
• Tokatlı, C., Köse, E., Arslan, N., Çiçek, A., Emiroğlu, Ö., Dayıoğlu, H., 2016. EcosystemQualityAssessment Of An Aquatic Habitat İn A Globally Important Boron Reserve: Emet Stream Basin (Turkey). International Journal of Environment and Pollution, 59 (2/3/4): 116-141.