F2 Kademesindeki Oleik ve Yarı Oleik Aspir Genotiplerinin (Carthamus tinctorius L.) Bazı Morfolojik ve Teknolojik Karakterlerinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 156 - 165, 26.01.2022

Emrullah Culpan , Burhan Arslan

https://doi.org/10.33462/jotaf.939103

Cited By: 2

Öz

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü araştırma ve uygulama arazisinde 2018, 2019 ve 2020 yıllarında yürütülen bu araştırmada, melezleme ile geliştirilmiş olan bazı oleik ve yarı oleik aspir genotiplerinin tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Dinçer 5-18-1 aspir çeşidi ile PI 603208 genotipinin melezlenmesinden elde edilmiş olan 11 adet F2 kademesindeki melez genotip materyal olarak kullanılmış, iki standart oleik aspir çeşidi ile bu melezlerin ebeveynleri (Dinçer 5-18-1, PI 603208, Olas ve Asol) karşılaştırılmıştır. Tarımsal ve teknolojik özelliklerinin saptanması amacıyla araştırmada, bitki boyu (cm), dal sayısı (adet) tabla sayısı (adet), tabla çapı (cm), 1000 tane ağırlığı (g), tohum verimi (kg da-1), kabuk oranı (%), yağ oranı (%), yağ verimi (kg da-1) ve yağ asitleri kompozisyonu (%) gibi karakterler ölçülmüştür. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre melez genotiplerin tohum verimi değerleri 120.73-187.80 kg da-1, yağ oranı değerleri % 31.67-36.49 ve yağ verimi değerleri 40.43-63.92 kg da-1 arasında değişerek geniş bir varyasyon göstermiştir. Araştırmada melez genotiplerden en yüksek yağ oranı EC/ol-7 genotipinden (% 36.49) elde edilirken, en yüksek tohum verimi ve yağ verimi EC/ol-8 genotipinden elde dilmiştir (sırasıyla 187.80 ve 63.92 kg da-1). Melez genotipler arasında en yüksek oleik yağ asidi içeriği ise EC/ol-11 genotipinden elde edilmiştir (% 61.79). Yağ oranı, tohum verimi ve oleik yağ asidi içeriği bakımından belirlenen ıslah amaçları doğrultusunda F2 kademesindeki 5 adet genotipin (EC/ol 5, EC/ol 6, EC/ol 7, EC/ol 8 ve EC/ol 11) diğer genotiplerden üstün olduğu belirlenmiştir. Diğer genotiplerden de ilerleyen kademelerde (F3 ve F4) hem stabil olanlar hem de ümitvar olanlar belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Aspir, Yağ Oranı, Tohum Verimi, Melezleme, Oleik Asit

Determination of Some Morphological and Technological Characters in F2 Generation of Oleic and Mid-Oleic Type Safflower Genotypes (Carthamus tinctorius L.)

Öz

In this study, was conducted in 2018, 2019 and 2020 at Tekirdağ Namık Kemal University Agriculture Faculty Department of Field Crops, it was aimed to determine morphological and technological traits of some oleic and mid-oleic type safflower genotypes developed by cross breeding. For this purpose, 11 F2 hybrid genotypes obtained from a cross between Dinçer 5-18-1 cultivar and PI 603208 genotype were used as material and compared to two standard oleic local cultivars and parents of these hybrids (Dinçer 5-18-1, PI 603208, Olas ve Asol). In study to determine the agricultural and technological traits, plant height (cm), branch number, head number, head diameter (cm), 1000 seed weight (g), seed yield (kg da-1), hull ratio (%), oil content (%), oil yield (kg da-1) and fatty acid composition (%) were investigated. According to research findings, seed yield values of hybrid genotypes changed between 120.73-187.80 kg da-1, oil content values 31.67-36.49% and oil yield values 40.43-63.92 kg da-1 and showed a wide variation. The highest oil content among hybrid genotypes were obtained from the EC/ol-7 genotype (36.49%), while the highest seed yield and oil yield among genotypes were obtained from the EC/ol-8 genotype (187.80 and 63.92 kg da-1 respectively). The highest oleic oil content among hybrid genotypes was obtained from the EC/ol-11 genotype (61.79%). In this study, it was determined that 5 genotypes in terms of oil content, seed yield and oleic acid composition (EC/ol 5, EC/ol 6, EC/ol 7, EC/ol 8 and EC/ol 11) are superior of the other genotypes in F2 generation. In addition, with the other genotypes, both stable and hopeful ones will be determined the next generations (F3 and F4).

Anahtar Kelimeler

Safflower, Oil Content, Seed Yield, Oleic Acid, Hybridization

Kaynakça

• Adalı, M., Öztürk, Ö. (2016). Konya koşullarında bazı aspir çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi 3 (2): 233-237.
• Arslan, B., Küçük, M. (2005). Oil content and fatty acids composition of some safflower cultivars in Van (Turkey). 6th International Safflower Conference. 6-10 June, P.167-174. Istanbul, Turkey.
• Arslan, B., Culpan, E. (2018). Identification of suitable safflower genotypes for the development of new cultivars with high seed yield, oil content and oil quality. Azarian Journal of Agriculture 5 (5): 133-141.
• Arslan, B., Culpan, E. (2020). Melezleme ile geliştirilmiş bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) genotiplerinin tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 30 (4): 742-750. doi: 10.29133/yyutbd.703793
• Aslantaş, Ş., Akınerdem, F. (2020). Bazı kışlık aspir çeşitlerinde farklı ekim zamanlarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi 9 (1): 21-28.
• Atan, M., Şahi̇n, C., İşler, N. (2019). Hatay koşullarında farklı aspir çeşitlerinde verim, verim unsurları ve yağ içeriğinin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi 22 (5): 678-684. doi: 10.18016/ksutarimdoga.vi.537252
• Babaoğlu, M., Güzel, M. (2015). Safflower (Carthamus tinctorius L.) breeding activities at Trakya Agricultural Research Institute. Ekin Journal of Crop Breeding and Genetics 1 (1): 20-25.
• Baydar, H. (2016). Yağ bitkilerinde oleik asitçe zengin çeşitlerin ıslahında yaşanan gelişmeler. Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi 20: 34-37.
• Baydar, H., Erbaş, S. (2016). Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de verim, yağ ve oleik asit içeriği yüksek hat geliştirme ıslahı. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 25 (Özel Sayı-2): 155-161.
• Baydar, H., Erbaş, S. (2020). Yerli ve milli aspir çeşitlerimiz: Olein, Zirkon ve Safir. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Türkiye 13. Ulusal, I. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi Özel Sayısı, 233-237.
• Bayramin, S. (2006). Aspir (Carthamus tinctorius L.) - Kolza (Brassica napus spp. oleifera L.) tarımı ve ıslahı. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 15 (1-2): 74-85.
• Bergman, J.W., Flynn, C.R., Johnson, R.C. (1997). Evaluation of safflower accessions for oil and meal quality factors. 4th International Safflower Conference. 2-7 June, P.232-234, Bari, Italy.
• Bergman, J.W., Riveland, N.R., Flynn, C.R., Carlson, G., Wichman, D. (2000). Registration of 'Montola 2001' safflower. Crop Science 40: 573-574.
• Culpan, E., Arslan, B. (2018). Salisilik asit uygulamasının aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve bazı kalite özelliklerine etkisinin araştırılması. Akademik Ziraat Dergisi 7 (2): 173-178. doi: 10.29278/azd.476336
• Çamaş, N., Ayan, A.K., Çırak, C. (2005). Relationships between seed yield and some characters of safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars grown in the Middle Black Sea conditions. 6th International Safflower Conference. 6-10 June, P.193-198. Istanbul, Turkey.
• Çamaş, N., Esendal, E. (2006). Estimates of broad-sense heritability for seed yield and yield components of safflower (Carthamus tinctorius L.). Hereditas 143: 55-57.
• Duru, S., Bozdoğan Konuşkan, D. (2014). Bitkisel yağlarda oleik asit miktarının arttırılması ve yağ kalitesi üzerine etkileri. Gıda 39 (6): 1-7. doi: 10.15237/gida.GD14026
• Emongor, V. (2010). Safflower (Carthamus tinctorius L.) the underutilized and neglected crop: A review. Asian Journal of Plant Sciences 9: 299-306.
• Erbaş, S. (2007). Aspirde (Carthamus tinctorius L.) sentetik erkek kısırlığı tekniği ile elde edilmiş melez populasyonlarından hat geliştirme olanakları. (Yüksek Lisans Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Erbaş, S. (2012). Melezleme ıslahı ile tohum verimi, yağ ve oleik asit içeriği yüksek aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının geliştirilmesi. (Doktora Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Erbaş, S., Tonguç, M., Şanlı, A. (2016). Variations in the agronomic and quality characteristics of domestic and foreign safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes. Turkish Journal of Field Crops 21 (1): 110-119. doi: 10.17557/tjfc.56268
• Gecgel, U., Demirci, M., Esendal, E., Tasan, M. (2007). Fatty acid composition of the oil from developing seeds of different varieties of safflower (Carthamus tinctorius L.). Journal of the American Oil Chemists Society 84 (1): 47-54. doi: 10.1007/s11746-006-1007-3
• Golkar, P., Arzani, A., Rezaei, A.M. (2011). Genetic analysis of oil content and fatty acid composition in safflower (Carthamus tinctorius L.). Journal of the American Oil Chemists Society 88 (7): 975-982. doi: 10.1007/s11746-011-1758-3
• Gürsoy, M., Başalma, D., Nofouzi, F. (2018). Farklı sıra arası ve sıra üzeri mesafelerin aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve verim ögelerine etkileri. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 32 (1): 20-28. doi: 10.15316/SJAFS.2018.59
• Hamdan, Y.A.S., Perez-Vich, B., Velasco, L., Fernandez-Martinez, J.M. (2009). Inheritance of high oleic acid content in safflower. Euphytica 168: 61-69. doi: 10.1007/s10681-008-9879-y
• Hati̇poğlu, H., Arslan, H., Karakuş, M., Köse, A. (2012). Şanlıurfa koşullarında farklı aspir çeşitlerinin (Carthamus tinctorius L.) uygun ekim zamanlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26 (1): 1-16.
• Johnson, R.C., Bergman, J.W., Flynn, C.R. (1999). Oil and meal characteristics of core and non-core safflower accessions from the USDA collection. Genetic Resources and Crop Evolution 46: 611-618.
• Karaca, E., Aytaç, S. (2007). Yağ bitkilerinde yağ asitleri kompozisyonu üzerine etki eden faktörler. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi (OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi) 22 (1): 123-131.
• Katar, D., Arslan, Y., Kodaş, R., Subaşı, İ., Mutlu, H. (2014). Bor uygulamalarının aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde verim ve kalite unsurları üzerine etkilerinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 11 (2): 71-79.
• Katar, D., Arslan, Y., Subaşı, İ., Kodaş, R., Katar, N. (2015). Bölünerek uygulanan azotlu gübrelerin aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinde verim ve verim unsurları üzerine etkisi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 15 (2): 11-20.
• Kaya, M., Bayramin, S., Kulan, E., Özaşık, İ. (2015). Bazı ileri aspir hatlarının Eskişehir koşullarındaki performansları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 29 (1): 57-66.
• Kızıl, S. (2002). Diyarbakır ekolojik koşullarında aspir (Carthamus tinctorius L.)’de uygun ekim zamanının belirlenmesi üzerine bir çalışma. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 12 (1): 37-50.
• Knowles, P.F., Hill, A.B. (1964). Inheritance of fatty acid content in the seed oil of a safflower introduction from Iran. Crop Science 4: 406-409.
• Kobuk, M., Eki̇nci̇, K., Erbaş, S. (2019). Aspir (Carthamus tinctorius L.) genotiplerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi 22 (1): 89-96. doi: 10.18016/ksutarimdoga.vi.455408
• Köse, A., Bi̇li̇r, Ö. (2017). Aspir bitkisinde (Carthamus tinctorius L.) farklı sıra arası mesafelerin ve ekim normunun taç yaprak verimi ve bazı bitkisel özellikler üzerine etkisi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 4 (1): 40-47.
• Mündel, H.H., Bergman, J.W. (2010). Safflower. In J. Vollmann, & I. Rajcan (Eds.), Oil Crops, Handbook of Plant Breeding. Springer, Berlin.
• Nabloussi, A., El Fechtali, M., Lyagoubi, S. (2008). Agronomic and technological evaluation of a world safflower collection in Moroccan conditions. 7th International Safflower Conference. 3-6 November, Wagga Wagga, New South Wales, Australia.
• Pahlavani, M.H., Saeidi, G., Mirlohi, A.F. (2007). Genetic analysis of seed yield and oil content in safflower using F1 and F2 progenies of diallel crosses. International Journal of Plant Production 2: 129-140.
• Paşa, C. (2008). Kışlık ve yazlık ekimin aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinin verimi ve bitkisel özeliklerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Pearl, S.A., Bowers, J.E., Reyes-Chin-Wo, S., Michelmore, R., Burke, J.M. (2014). Genetic analysis of safflower domestication. BMC Plant Biology 14: 43. doi: 10.1186/1471-2229-14-43
• Pinto, A.C., Guarieiro, L.L.N., Rezende, M.J.C. (2005). Biodiesel: An overview. Journal of Brazilian Chemical Society 16: 1313-1330.
• Ramachandram, M., Goud, J.V. (1981). Genetic analysis of seed yield, oil content and their components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Theoretical and Applied Genetics 60: 191-195.
• Rudra Naik, V., Bentur, G.M., Salimath, P.M., Parameshwarappa, K.G. (2009). Introgression of non spiny and high oil content in adapted generations of safflower (Carthamus tinctorius L.). Karnataka Journal of Agricultural Sciences 22 (1): 39-43.
• Siddiqui, M.H., Oad, F.C. (2006). Nitrogen requirement of safflower (Carthamus tinctorius L.) for growth and yield traits. Asian Journal of Plant Sciences 5 (3): 563-565. doi: 10.3923/ajps.2006.563.565
• Şenateş, A., Erbaş, S. (2020). Tek tohum nesli seleksiyon yöntemi ile geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 24 (1): 143-151. doi: 10.19113/sdufenbed.645643
• Tunçtürk, M., Arslan, B., Çiftçi, V. (2005). Relationships among traits using correlation and path coefficient analysis in safflower (Carthamus tinctorius L.). 6th International Safflower Conference. 6-10 June, P.199-204. Istanbul, Turkey.
• Uysal, N., Baydar, H., Erbaş, S. (2006). Isparta popülasyonundan geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. SDÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 1 (1): 52-63.
• Velasco, L., Fischer, M. Fernandez-Martinez, J.M. (2012). Short communication. Estimation of cross-fertilization rate in safflower (Carthamus tinctorius L.). Spanish Journal of Agricultural Research 10 (1): 155-159. doi: 10.5424/sjar/2012101-198-11
• Weiss, E.A. (2000). Oilseed Crops: Safflower (2nd ed.). Blackwell Science, Oxford.