Erzurum İlinde Karaağaçlarda (Ulmus glabra Hudson) Zararlı Tinocallis (Sappocallis) saltans (Nevsky, 1929) (Hemiptera: Aphididae)’ın Popülasyon Değişimi ve Predatörleri

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 3, 554 - 570, 13.09.2022

Edanur Zeybek Göksel Tozlu

https://doi.org/10.33462/jotaf.1027835

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, Erzurum (Atatürk Üniversitesi Kampüsü)’da 2016 ve 2017 yıllarının mayıs-eylül ayları arasında Karaağaç (Ulmus glabra Hudson) bitkisinde yoğun olarak zararına rastlanan Tinocallis (sappocallis) saltans (Nevsky, 1929) (Hemiptera: Aphididae)’ın popülasyon değişimi ve predatörlerini tespit etmek amacıyla yürütülmüştür. Türkiye’de bu karaağaç türü üzerinde T. saltans ilk kez bu çalışma ile belirlenmiştir. Çalışmada, araziden 4 gün aralıklarla karaağaç sürgünleri alınarak laboratuvar ortamına getirilmiş, ergin ve nimf sayımları yapılmıştır. Ayrıca, predatör türler atrap, japon şemsiyesi, aspiratör ve direk elle yakalama yöntemleriyle toplanmışlardır. Predatör türlerin ergin öncesi dönemleri de bulunduğu sürgünlerle laboratuvara getirilmiş ve kültüre alınarak ergin çıkışları sağlanmıştır. Çalışma sonunda, T. saltans’ın 2016 yılında 27 Temmuz (56.83 ergin+nimf), 4 Ağustos (52.32 ergin+nimf) ve 24 Ağustos (47.66 ergin+nimf), 2017 yılında ise 12 Ağustos (39.36 ergin+nimf) tarihinde yaprak başına en fazla birey sayısına ulaştığı tespit edilmiştir. Çalışmada, Coccinellidae (Coleoptera)’den 4 (Adalia bipunctata (L.), Adalia fasciatopunctata revelieri Mulsant; Coccinella septempunctata (L.), Harmonia quadripunctata (Pontoppidan); Anthocoridae (Hemiptera)’den 1 (Orius horvathi Reut.), Nabidae (Hemiptera)’den 1 (Nabis pseudoferus Rem.); Syrphidae (Diptera)’den 5 (Episyrphus balteatus (De Geer), Eristalis pratorum (Meigen), Sphaerophoria rueppelli (Wiedemann), Sphaerophoria scripta (L.), Syritta pipiens (L.)) ve Chrysopidae (Neuroptera)’den 1 (Chrysoperla carnea (Stephens)) tür olmak üzere toplamda 12 predatör tür saptanmıştır. Bu türlerden sırasıyla A. f. revelieri (39 birey), H. quadripunctata (21 birey), C. punctata ve Ch. carnea (16 birey) ve E. balteatus (14 birey) en fazla bireyi elde edilen türler olmuşlardır. Bu predatör türlerin hepsi için T. saltans, Türkiye’de ilk kez bu çalışmada yeni av olarak kaydedilmiş durumdadırlar. Bu türe karşı yapılacak mücadele çalışmalarında özellikle predatörlerinin dikkate alınması büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tinocallis saltans, Aphididae, Popülasyon değişimi, Predatörler, Karaağaç, Ulmus glabra

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Tinocallis saltans’ın teşhisini yapan Doç. Dr. Işıl ÖZDEMİR (Tarım ve Orman Bakanlığı Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara) ve Coccinellidae türlerinin teşhisini yapan Prof. Dr. Nedim UYGUN’a (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Emekli Öğretim Üyesi, Adana) teşekkürü bir borç biliriz.

Population Fluctuation and Predators of Tinocallis (Sappocallis) saltans (Nevsky, 1929) (Hemiptera: Aphididae) Harmful on Elm Trees (Ulmus glabra Hudson) in Erzurum Province

Öz

This study was carried out to determine the population fluctuation and predators of Tinocallis (sappocallis) saltans (Nevsky, 1929) (Hemiptera: Aphididae) found to be intensely damaged in the Elm (Ulmus glabra Hudson) plant in Erzurum (Atatürk University Campus) between May and September in 2016 and 2017. T. saltans was determined for the first time on this elm species in Turkey with this study. Elm tip shoots were taken from the area at 4 days intervals and brought to the laboratory condition and adults and nymphs counts were made in this study. In addition, predator species were collected with the help of aspirator, atrap and Japanese umbrella. Pre-adult periods of predator species were brought to the laboratory together with the shoots and adult outputs were obtained by culturing. At the end of the study, T. saltans in July 27 (56.83 adult+nymph), 4 August (52.32 adult+nymph) and 24 August (47.66 adult+nymph) in 2016, and 12 August (39.36 adult+nymph) in 2017, has reached the highest number of individuals per leaf. A total of 12 predators from 4 Coccinellidae (Adalia bipunctata (L.), Adalia fasciatopunctata revelieri Mulsant; Coccinella septempunctata (L.), Harmonia quadripunctata (Pontoppidan) of Coleoptera; 1 Anthocoridae (Orius horvathi Reut.), 1 Nabidae family (Nabis pseudoferus Rem.) of Hemiptera; 5 Syrphidae (Episyrphus balteatus (De Geer), Eristalis pratorum (Meigen), Sphaerophoria rueppelli (Wiedemann), Sphaerophoria scripta (L.), Syritta pipiens (L.) of Diptera; 1 Chrysopidae (Chrysoperla carnea (Stephens)) of Neuroptera were identified in this study. Of these species respectively, A. f. revelieri (39 individuals), H. quadripunctata (21 individuals), C. semtempunctata ve Ch. carnea (16 individuals) and E. balteatus (14 individual) were the species with the highest number of individuals. T. saltans for all of these predator species were determined as the new host for the first time in this study in Turkey. It is great importance to consider these predators in these insect-control studies.

Anahtar Kelimeler

Tinocallis saltans, Aphididae, Population fluctuation, Predators, Elm, Ulmus glabra

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akyıldırım, H., Tepecik, İ., Görür, G. (2011). Büyükada (İstanbul) ilçesinde bitkilere zarar yapan afit (Hemiptera: Aphidoidea) türleri. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 28-30 Haziran, P. 195. Kahramanmaraş, Türkiye.
• Akyıldırım Beğen, H., Görür, G., Şenol, Ö., Demirtaş, E. (2013). Türkiye afit (Hemiptera, Aphidoidea) faunası ve işgalci elemanlarının zoocoğrafik yapısının değerlendirilmesi. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 6(1): 44-48.
• Akyürek, B. (2006). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit Kampüs alanı afit (Homoptera: Aphididae) faunasının belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun
• Altay, H., Uysal, M. (2005). Selçuk Üniversitesi (Konya) Alaeddin Keykubat Kampüs alanında görülen Aphidoidea (Homoptera) türleri. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(37): 92-99.
• Anonim, 2019. www.erzurumkulturturizm.gov.tr/TR-56063/cografya.html, (Erişim tarihi:15.06.2019)
• Anonymous, 2017. http://www.q-bank.eu/Arthropods/BioloMICS.aspx., (Accessed date: 02.06.2017)
• Anonymous, 2019. http://www.pfaf.org/database/plants.php?Ulmus+rubra., (Accessed date: 12.12.2019).
• Aslan, B., 2004. Isparta ili ve ilçelerinde meyve bahçelerinde zararlı olan yaprakbiti (Homoptera: Aphididae) türleri ve doğal düşmanları üzerinde çalışmalar. (Yüksek Lisans Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta
• Aslan, M., Uygun, N, 2005. Aphids (Homoptera: Aphididae) of Kahramanmaras province, Turkey. Turkish Journal of Zoology, 29(3): 201-209.
• Bauernfeind, R.J. 2005. Insects and Mites Associated with Shade Trees and Woody Ornamentals. Kansas State Agricultural Experiment Station and Cooperative Extension Service, Kansas State University
• Bayındır Erol, A., Arzuman, Ş., Özdemir, I. Karaca, İ. (2018). Isparta İli kampüs Alanları İçerisinde Belirlenen Yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) Türleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 22(2): 1045-1053.
• Bayram, Ş. (2008). Ankara’da karaağaç (Ulmus glabra Mill.)’da gal yapan yaprakbitlerinde avcı Coccinellidae (Coleoptera), Chrysopidae ve Hemerobiidae (Neuroptera) familyasına bağlı türler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 14(4): 386-393.
• Bayram, Ş. (2009). Ankara’da elma kırmızı gal yaprakbiti, Dysaphis devecta Walk. (Homoptera, Aphididae)’da avcı Coccinellidae (Coleoptera) türleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 15(1): 53-57.
• Blackman, R.L. Eastop, V.F. (2000). Aphid’s on the World’s Crop. An Identification and Information Guide. 2nd ed. JohnWiley &Sons, Chichester
• Blackmann, R.L. Eastop, V.F. (2006). Aphid’s on the World’s Herbaceous Plants and Shrubs. An Identification and Information Guide. Wiley, Chichester
• Blackman, R.L., Eastop, V.F. (2019). Aphids on the world’s plants. An online Identification and Information Guide [online] Website http://www. aphidsonworldsplants.info, (Accessed date: 03.05.2019)
• Bolu, H., Özgen, İ., Bayram, A., Çınar, M. (2007). Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde, Antepfıstığı, Badem ve Kiraz Bahçelerindeki Avcı Coccinellidae Türleri, Yayılış Alanları ve Avları. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1/2): 39-47.
• Buğday, H. ( 2010). Yalova İlinde Coccinellidae (Coleoptera) faunası üzerine araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van
• Çanakçıoğlu, H. (1966). Türkiye’de orman ağaçlarına arz olan bitkibitleri (Aphidoidea) üzerine araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2): 131-139.
• Çanakçıoğlu, H. (1967). Türkiye’de Orman Ağaçlarına Arız Olan Yaprakbitleri (Aphidoidea) Üzerine Araştırmalar. T.C. Tarım Bakanlığı, Orman Gn. Md. Yayınları.
• Çınar, M., Çimen, İ., Bolu, H. (2004). Elazığ ve Mardin illeri kiraz ağaçlarında zararlı olan türler, doğal düşmanları ve önemlileri üzerinde gözlemler. Türkiye Entomoloji Dergisi, 28(3): 213-220.
• Erkin, E. (1983). İzmir ili ve çevresinde taş ve yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında zararlı Aphididae türlerinin doğal düşmanları, konukçuları, yayılışları ve önemlilerinin etkililik durumları üzerine araştırmalar. Türkiye Bitki Koruma Dergisi, 7(1): 29-49.
• Giray, H. (1970). Harmful and useful species of Coccinellidae (Coleoptera) from Aegian Region with on their localities, Collecting Dates and Hosts. Yearbook of the Faculty of Agriculture, 1(1): 35-52.
• Görür, G. (2004). Niğde bölgesinin afit Türleri (Insecta: Hemiptera: Aphidoidea). Niğde Üniv. Yay., Niğde
• Görür, G., Akyıldırım, H., Olcabey, G., Akyürek, B. (2012). The aphid fauna of Turkey:An updated checklist. Arch. Biol. Sci., Begrade, 64(2): 675-692.
• Görür, G., Akyıldırım Beğen, H., Şenol, Ö. (2019). Cinara (Hemiptera: Aphidoidea) species distributed in Turkey and their host plants. Turkish Journal of Biodiversity, 2/1(Mart 2019): 24-33.
• Güçlü, Ş., Kavaz, H., Güçlü, C., Özdemir, I. (2015). Aphids (Hemiptera: Aphididae) and their parasitoids on ornamental trees and shrubs in Erzurum, Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 39(1): 3-9.
• Güleç, G. (2011). Antalya Şehri Park Alanlarında Aphidoidea (Hemiptera) Türlerinin Saptanması ve Doğal Düşmanlarının Belirlenmesi. (Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Halbert, S.E., Pike, K.S. (1990). An Asian Elm Aphid (Homoptera: Aphididae) new to North America. Proc. Entomol. Soc. Wash., 92(4): 672-674.
• Hepdurgun, B., Turanlı, T., Uygun, N., Kaplan, C. (2007). Balıkesir ve Çanakkale illerinde zeytin bahçelerinde bulunan Coccinellidae türleri. Türkiye II. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 27-29 Ağustos, P. 164, Isparta, Türkiye
• Holman, J. (2009). Host Plant Catalog of Aphids, Palaearctic Region. Springer, Branisovska
• Işıkber, AA., Karcı, A. (2006). Kahramanmaraş ili ve çevresinde bazı tarla kültürlerinde bulunan avcı böcek türlerinin yoğunluk ve yaygınlıklarının saptanması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(1): 111-116.
• Kansu, İ.A., Uygun, N. (1973). Doğu Akdeniz Bölgesinde Turunçgil Zararlısı Türlere Karşı Biyolojik Savaş Etmeni Olarak Böcekler. IV. Bilim Kongresi, P. 13, Ankara
• Kavaz, H., 2006. Erzurum Atatürk Ünisversitesi Kampüsün’de ağaç ve çalı formundaki bitkilerde bulunan afit (Homoptera: Aphididae) türleri ve doğal düşmanları. (Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
• Kaygın, A., Görür, G., Çota, F. (2008). Contribution to the Aphid (Homoptera: Aphididae) Species Damaging on Woody Plants in Bartın, Türkiye. International Journal of Natural and Engineering Sciences, 2(1): 83–86.
• Keskin, N. 2012. Bornova (İzmir) İlçesinde Peyzaj Alanlarındaki Coccinellidae (Coleoptera: İnsecta) Faunası. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniverstesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı, Konya
• Khamraev, A., Davenport, C.F. (2004). Identification and control of agricultural plant pests and diseases in Khorezm and the Republic of Karakalpakstan, No: 8, 97, Tashkent, Uzbekistan.
• Kotan, R., Tozlu, E. (2021). Bazı pestisitlerin faydalı bakteriler ve patojen bakteriler üzerine bakterisidal etkilerinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2): 197-212.
• Kök, Ş., Kasap, İ. (2019). Aphid (Hemiptera: Aphididae) species of the South Marmara Region of Turkey including the first record of Dysaphis radicola meridialis Shaposhnikov, 1964 for the aphid fauna of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 43(1): 63-78.
• Kök, Ş. Kasap, İ., Özdemir, I. (2016). Aphid (Hemiptera: Aphididae) species determined in Çanakkale Province with a new record for the aphid fauna of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 40(4): 397-412.
• Kök, Ş., Özdemir, I. (2021). Annotated systematic checklist of the aphids (Hemiptera: Aphidomorpha) of Turkey. Zootaxa, 4925(1): 001-074.
• Kreissl, V.E. and Uygun, N., 1980. Zur Kenntnis von Scymnus- Arten aus der Türkei (Col., Coccinellidae). Mitt Abt. Zoll. Landesmus. Joaneum, 9(3): 189-202.
• Kuca, D., Yağdı, K. (2020). Bazı ayçiçeği ve mısır çeşitlerinde tohuma uygulanan ilaçların tohumluğun çimlenme değeri üzerine etkileri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1): 45-57.
• Kuloğlu, İ., Özder, N. (2017). Aphids (Hemiptera: Aphididae) on Ornamental. Plants from Yalova Province, Turkey. ÇOMÜ Ziraat Fak. Derg., 5(2): 69-72.
• La Rossa, F.R., Pagnone, T.C., Martínez, A.N. (1990). Nuevo pulgón para la afidofauna argentina (Homoptera: Aphididae). Ciencia Pura Agrop., 1(1): 32-33.
• Lodos, N. (1986). Türkiye Entomolojisi II. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 429, İzmir, 591 s.
• Naumann-Etienne, K., Remaudière, G. (1995). A commented preliminary checklist of the aphids (Homoptera: Aphididae) of Pakistan and their host plants. Parasitica, 51: 1-61.
• Nevsky, V.P. (1929). The plant-lice of Middle Asia III. Zool. Anz., 82: 197-228.
• Nieto Nafria, J.M., 2016. Fauna Europaea: Hemiptea: Aphidoidea. Fauna Europaea version 2.6, (Web page: http://www.faunaeur.org) (Accessed date: 15.07.2016)
• Núñez Pérez, E., Durante, M. (1993). The life cycle of Tinocallis saltans (Nevsky, 1929) with description of fundatrix and sexuales (Hom. Aphididae: Phyllaphidinae), En: Critical Issues in Aphid Biology. Kindlmann, P. Y Dixon, A.F.G. (Eds.). Faculty of Biological Sciences, University of South Bohemia. Ceske Budejovice: 99-103.
• Núñez Pérez, E., Durante, M., Duran Alvaro, M.P., Nieto Nafria, J.M. (1991). Tinocallis saltans (Nevsky) (Homoptera: Aphididae) en España, plaga potencial del olmo siberiano: Ulmus pumila. Bol. San. Veg. Plagas, 17: 355-360.
• Ölmez, S., (2000). Diyarbakır ilinde Aphidoidea (Homoptera) Türleri ile Bunların Parazitoid ve Predatörlerinin Saptanması. (Yüksek Lisans Tezi) Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana
• Özbek, H., Çetin, G. (1991). Contribution to the fauna of Coccinellidae (Coleoptera) from Eastern Anatolia along with some new records from Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 15(4): 193-202.
• Özdemir, I., Remaudiere, G., Toros, S., Kılınçer, N. (2005). New aphid records from Turkey including the description of a new Lachnus species (Hemiptera: Aphididae). Rev. Fr. Entomol., 27(3): 97-102.
• Özdemir, Ö.,Toros, S. (1997). Ankara parklarında mevsimlik süs bitkilerinde zararlı Aphidoidea (Homoptera) türleri. Türkiye Entomoloji Dergisi, 21 (4): 283-298.
• Özgen, İ., Karsavuran, Y. (2005). Siirt ili Antepfıstığı (Pistacia vera) Agroekosisteminde Bulunan Coccinellidae (Coleoptera) Türleri, Yoğunlukları ve Konukçuları Üzerinde Araştırmalar. GAP IV. Tarım Kongresi, 21-23 Eylül, P. 1393-1396. Şanlıurfa, Türkiye.
• Özkan, A. (1986). Antalya ve çevresi yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarının Coleoptera ve Heteroptera takımlarına ait faydalı böcek türleri, tanınmaları, konukçuları ve önemlilerinin etkinlikleri üzerinde araştırmalar. Antalya Biyolojik Müc. Araş. Enst. Md., Araştırma Eserleri Serisi, Antalya
• Öztürk, N., Ulusoy, M.R., Erkılıç, L., Bayhan, S. (2004). Malatya ili kayısı bahçelerinde saptanan zararlılar ile avcı türler. Bitki Koruma Bülteni, 44(1-4): 1-13.
• Öztürk, Ö.D., Muştu, M. (2017). Kayseri’nin merkez ilçelerinde süs bitkilerinde bulunan yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) türleri. Türkiye Entomoloji Bülteni, 7(4): 277-292.
• Pamay, B. (1992). Park ve Bahçelerimiz İçin Bitki Materyali I, Ağaçlar ve Ağaçcıklar Bölümü. Uycan Matbaası, İstanbul
• Pagnone, T.C., Martinez, A.N., Rossa, R.F.L.A., Bonivardo, S.L. (1997). Descripcion de formes sexuales y partenogeneticas de Tinocallis saltans (Homoptera: Aphididae) halladas en la Argentina. Rev. Soc. Entomol. Argent., 56(1-4): 71-75.
• Patti, I., Barbagallo, S. (1998). An approach to the knowledge on the Italian aphid Fauna. IN: Aphids in natural and managed ecosystems (Eds., J.M., Nieto Nafria and A.F.G., Dixon) Universidad de Leon, Leon, Spain
• Portakaldalı, M., Satar, S. (2010). Artvin ve Rize illeri Coccinellidae (Coleoptera) faunası üzerinde çalışmalar. Bitki Koruma Bülteni, 50(3): 89-99.
• Quednau, F.W. (1979). A list of Drepanosiphine aphids from the Democratic People’s Republic of Korea with taxonomic notes and descriptions of new species (Homoptera). Annales Zoologici, 34(19): 501-525.
• Remaudiere, G., Remaudiere, M. (1997). Catologue des Aphididae du Monde (Catalogue of the World Aphididae) Homoptera, Aphidoidea, Preface Par V.F. Eastop, INRA
• Remaudière, G., Toros, S., Özdemir, I. (2006). New contribution to the aphid fauna of Turkey (Hemiptera: Aphidoidea). Rev. Fr. Entomol., 28(2): 75-96.
• Richards, W.R. (1967). A review of the Tinocallis of the World (Homoptera: Aphididae). The Canadian Entomologist, 99(5): 536-553.
• Ripka, G., Reider, K., Szalay-Marzsó, L. (1998). New data to the knowledge of the aphid fauna (Homoptera: Aphidoidea) on ornametal trees and shrubs in Hungary. Acta Phytopathologica et Entomologica Hungarica, 33: 153-171.
• Toper Kaygın, A., Kaptan Sobutay, U. (2017). Coccinellidae (Insecta: Coleoptera) species of Bartin province. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 19(2): 227-236.
• Toper Kaygın, A., Görür, G., Çota Sade, F. (2009). Aphid (Hemiptera: Aphididae) species determined on herbaceous and shrub plants in Bartin Province in Western Blacksea Region of Turkey. African Journal of Biotechnology, 8(12): 2893-2897.
• Toros, S., Özdemir, I., Çanakçıoğlu, H. (2003). The Betula aphids of Turkey. J. Pest Science 76: 173-175.
• Toros, S., Uygun, N., Ulusoy, R., Satar, S., Özdemir, I. (2002). Doğu Akdeniz Bölgesi Aphidoidea Türleri (The Aphidoidea Species of East Mediterranean Region), Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara
• Tozlu, E., Tozlu, G., Kotan, R., Çalmaşur, Ö., Dadaşoğlu, F. (2021). Investigation of some enthomopathogens as biocontrol agents of Tinocallis (Sappocallis) saltans (Nevsky, 1929) (Hemiptera: Aphididae). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 45: 124-132.
• Ünal, S., Özcan, E. (2005). Kastamonu yöresi Aphididae (Homoptera) türleri. Süleymen Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1(A): 76-83.
• Unal, S., Er, A., Akkuzu, E., Salek, L. (2017). Predation efficacy of the predator Coccinella septempunctata L. on the Aphid species Macrosiphum rosae (L.) in Kastamonu province, Turkey. Pakistan Journal of Zoology, 49(1): 327-330.
• Yaltırık, F. (1993). Dendroloji Ders Kitabı II, Angiospermae (Kapalı Tohumlular). 2. Baskı, İ.Ü. Orman Fakültesi, İstanbul
• Yıldırım, E., Eroğlu, Z. (2015). Atatürk Üniversitesi (Erzurum) yerleşkesinde odunsu bitkilerde bulunan zararlı böcek türleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 46(1): 29-37.
• Yılmaz, H., Irmak, M.A. (2004). Atatürk Üniversitesi merkez yerleşimi odunsu bitkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(1-2): 89-96.
• Yurtsever, S. (2001). A preliminary study on the ladybirds (Coleoptera: Coccinellidae) of Edirne in North Western Turkey. Turkish Journal of Zoology, 25: 71-75.
• Zeren, O. (1989). Çukurova Bölgesinde sebzelerde zararlı olan yaprak bitleri (Aphidoidea) türleri, konukçuları, zararları ve doğal düşmanları. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara