Farklı Zamanlarda Ekilen İtalyan Çimi (Lolium multiflorum Lam.) ve Tef (Eragrostis tef (Zucc) Trotter) Bitkilerinin Ot Verimi ve Kalitesinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 698 - 711, 26.09.2023

Betül Acar , Abdullah Özköse

https://doi.org/10.33462/jotaf.1255365

Öz

Bu çalışmada mevcutta ekimi yapılan İtalyan çimi ile yeni bir bitki olan tef bitkisinin farklı zamanlarda ekimlerine göre verim ve kalitelerinin kıyaslanması, özellikle sıcak yaz döneminde gelişimi yavaşlayan İtalyan çimi yerine tef bitkisinin kullanılabilme potansiyeli araştırılmıştır. Bu çalışma Konya koşullarında yazlık olarak farklı zamanlarda ekilen tef ve İtalyan çiminin ot verim ve kalitesinin belirlenmesi amacıyla 2020 yılında yapılmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada iki İtalyan çimi çeşidi ve iki tef bitkisi çeşidi üç farklı zamanda (1 Mayıs, 1 Haziran ve 1 Temmuz) ekilmiştir. Araştırma sonucunda, tef bitkisinde bitki boyu 75.4 – 84.6 cm, sap kalınlığı 1.70 – 2.15 mm, yeşil ot verimi 5152.2 – 7555.8 kg da–1, kuru ot verimi 1458.6 – 2390.70 kg da–1, kuru madde oranı %25.98 – 32.14, kuru madde verimi 1335.0 – 2176.2 kg da–1, ham protein oranı %6.12 – 8.55, ham protein verimi 108.3 – 149.7 kg da–1 arasında; İtalyan çiminde bitki boyu 35.9 – 88.9 cm, sap kalınlığı 2.44 – 3.73 mm, yeşil ot verimi 739.2 – 4604.2 kg da–1, kuru ot verimi 243.3 – 1040.9 kg da–1, kuru madde oranı %14.73–30.13, kuru madde verimi 221.4–952.6 kg da–1, ham protein oranı %9.45 – 11.19 ve ham protein verimi 20.9 – 102.3 kg da–1 arasında bulunmuştur. Çalışma sonucunda; Orta Anadolu koşullarında yazlık ekim tarihlerinde, sıcak iklim bitkisi olan tef yeşil ot, kuru ot, kuru madde ve ham protein açısından İtalyan çiminden daha fazla verim vermiştir. İtalyan çimi çeşitlerinin ham protein oranları ise tef çeşitlerinin ham protein oranlarından daha yüksek bulunmuştur. Serin iklim bitkisi olan ve çalışmada kullanılan İtalyan çimi çeşitleri için ise yazlık ekimlerin uygun olmadığı tespit edilmiştir. Tef bitkisi Orta Anadolu koşullarında ekimden 55-65 gün içerisinde ot için biçim olgunluğuna gelmiştir. Tef bitkisi Orta Anadolu koşullarında ikinci ürün olarak 1 Temmuz’da ekildiğinde bile iki kez biçilebilmekte ve iyi bir verim verebilmektedir. Daha fazla tef çeşidi ile benzer çalışmaların yapılması uygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ekim zamanı, Eragrostis tef, Ham protein, İtalyan çimi, Ot verimi, Tef bitkisi, Yazotu

Destekleyen Kurum

Bu çalışma Selçuk Üniversitesi BAP tarafından desteklenmiştir.

Proje Numarası

21201017

Determination of Yield and Quality of Italian Ryegrass (Lolium multiflorum Lam.) and Teff (Eragrostis tef (Zucc) Trotter) Sown at Different Times

Öz

In this study, the yield and quality of Italian ryegrass and tef plant were compared according to their sowing at different times, and the potential of using tef plant instead of Italian ryegrass, whose development slows down especially during the hot summer period, was revealed. This study was conducted in 2020 to determine the herbage yield and quality of tef and Italian ryegrass sown at different times as summer crops under Konya conditions. The experiment was established according to the randomized block design with 3 replications. Italian ryegrass and two tef plant cultivars were sown at three different times on May 1, June 1 and July 1. As a result of the study, plant height 75.4 – 84.6 cm, stem thickness 1.70 – 2.15 mm, green grass yield 5152.2 – 7555.8 kg da–1, dry grass yield 1458.6 – 2390.7 kg da–1, dry matter rate 25.98% – 32.14%, dry matter yield 1335.0 – 2176.2 kg da–1, crude protein rate 6.12% – 8.55%, crude protein yield 108.3 – 149.7 kg da–1 in tef; plant height 35.9 – 88.9 cm, stem thickness 2.44 – 3.73 mm, green grass yield 739.2 – 4604.2 kg da–1, dry grass yield 221.4 – 952.6 kg da–1, dry matter rate 14.73% – 30.13%, dry matter yield 221.4 – 952.6 kg da–1da, crude protein rate 9.45% – 11.19%, crude protein yield 20.9 – 149.7 kg da–1 in Italian ryegrass. As a result of the study, tef, which is a warm climate plant, yielded more than Italian ryegrass in terms of green grass, dry matter and crude protein in summer sowing dates under Central Anatolian conditions. The crude protein ratios of Italian ryegrass varieties were higher than the crude protein ratios of tef varieties. It was determined that summer sowing was not suitable for Italian ryegrass cultivars used in the study. In Central Anatolian conditions, Tef plant reaches harvest maturity within 55-65 days after sowing. In Central Anatolian conditions, tef can be mowed twice and give a good yield even when sown on July 1 as a second crop. It would be appropriate to conduct similar studies with more tef varieties.

Anahtar Kelimeler

Eragrostis tef, Hay yield, Italian ryegrass, Sowing time, Tef plant, Teffgrass

Proje Numarası

21201017

Kaynakça

• Abebe, B. and Abebe, A. (2016). Effect of seed rate on yield and yield components of tef [(Eragrostic tef) Trotter] at Shebedino, Southern Ethiopia. Journal of Natural Sciences Research, 6(21): 6-11.
• Acar, E. (2020). Bucak ekolojik koşullarında İtalyan çimi (Lolium multiflorum L.) çeşitlerinin bazı verim ve kalite unsurlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi) Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Akgül, F. (2001). Ankara şartlarında farklı sıra aralığı ile ekim ve azotla gübrelemenin tek yıllık çim (Lolium multiflorum Lam.)'in ot verimi ve kalitesine etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Aktar, Y. (2019). Şanlıurfa koşullarında tek yıllık İtalyan çim bitkisi (Lolium multiflorum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi) Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Aktar, Y., Polat, T., Okant, M. ve İbrahim, K. (2021). Tek yıllık yemlik İtalyan çim (Lolium multiflorum L.) çeşitlerinde bazı bitkisel özelliklerin belirlenmesi, ISPEC Journal of Agricultural Sciences, 5(1): 193-201.
• Akyıldız, A. R. (1968). Yemler Bilgisi Laboratuvar Kılavuzu. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, 358. Uygulama Kılavuzu, 122-214. Ankara.
• Altın, M. (1982). Erzurum Şartlarında Bazı Yembitkileri ile Bunların Karışımlarının Değişik Azot Dozlarındaki Kuru Ot ve Ham Protein Verimleri ile Karışımların Botanik Kompozisyonu. TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi, 552/TOAG 115, 327-344.
• Anonim. (2019). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Buğdaygil Yem Bitkileri Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimatı. Ankara.
• Anonim. (2020) Rooiberg [Eragrostis tef (Zucc.) trotter], Yonca Tarım. http://www.yoncatarim.com/urun/rooiberg.html (Erişim tarihi: 20.07.2020).
• Anonim. (2022). Konya Havalimanı 2020 Yılı İklim Verileri, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji 8. Bölge Müdürlüğü, Konya.
• Assefa, K., Chanyalew, S., Tadele, Z. (2017). Tef, Eragrostis tef (Zucc.) Trotter. In: Patil JV (ed) Millets and Sorghum, John Wiley & Sons Ltd.
• Bato, E., Nizam, İ. ve Tuna, M. (2020). Parlak brom (Bromus catharticus Vahl.) hatlarının ot verimi ve bazı morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1): 169-178.
• Burgu, L. ve Mut, H. (2023). İkinci ürün olarak yetiştirilen silajlık mısır çeşitlerinin silaj verimi ve bazı kalite özellikleri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1): 12-24.
• Çetin, R. (2017). Tokat Kazova şartlarında tek yıllık çimde (Lolium multiflorum L.) azotlu gübrelemenin ot verimi ve kalitesine etkilerinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Çolak, E. (2015). Azotlu gübre dozlarının İtalyan çimi (Lolium italicum L.) çeşitlerinin ot verimi, kalitesi ve bazı tarımsal özelliklerine etkisi. (Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Davison, J., Laca, M. and Creech, E. (2011). The potential for teff as an alternative forage crop for irrigated regions. https://alfalfa.ucdavis.edu/+symposium/proceedings/2011/11-86.pdf (Erişim tarihi: 16.02.2023).
• Dinç, İ. (1995). İtalyan çimi (Lolium multiflorum Lam.) çeşitlerinde yazlık ve kışlık ekimin verim ve verim kriterleri üzerine olan etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Eckhoff, J. L. A., Wichman, D. M., Scheetz, J., Majerus, M., Welty, L. E., Stallknecht, G. F., Ditterline, R. L., Dunn, R. L. and Sands, D. C. (1993). Teff: a potential forage and grain crop for Montana. Montana AgResearch, 10: 38–41.
• Gebremariam, M. M., Zarnkow, M. and Becker, T. (2014). Teff (Eragrostis tef) as a raw material for malting, brewing and manufacturing of gluten-free foods and beverages: A review. Journal of Food Science and Technology, 51: 2881–2895.
• Geren, H., Kavut, Y.T. ve Behçet, K. (2019). Söke ekolojik koşullarında yetiştirilen Tef (Eragrostis teff (Zucc) Trotter) bitkisinde farklı sıra arası uzaklarının verim ve bazı verim özellikleri üzerine etkisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 56(2): 231-239.
• Giday, O., Gibrekidan, H. ve Berhe, T. (2014). Response of teff (Eragrostis tef) to different rates of slow release and conventional urea fertilizers in vertisols of southern Tigray, Ethiopia. Advance in Plants & Agriculture Research, 1(5): 190-197.
• Gürün, A. S. (2018). Farklı fosfor seviyelerinin yaz otu (Eragrostis tef (Zucc.) Trotter)'nda tane verimi ve bazı verim özelliklerine etkisi üzerine bir ön araştırma. (Yüksek Lisans Tezi) Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tohumluk Bilimi ve Teknolojisi Ana Bilim Dalı. İzmir.
• Gürün, A. S. ve Geren, H. (2019). Farklı fosfor seviyelerinin Tef (Eragrostis tef (Zucc.) Trotter) bitkisinde tane verimi ve bazı verim özelliklerine etkisi üzerine bir ön araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 56(3): 273-279.
• İnce, İ. (2000). Şanlıurfa koşullarında yetiştirilen İtalyan çiminde (Lolium multiflorum L.) farklı sıra arası mesafe ve azot dozlarının yeşil ot ve tohum verimine etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Kakabouki, I., Tzanidaki, A., Folina, A., Roussis, I., Tsiplakou, E., Papastylianou, P., Kanatas, P. and Bilalis, D. J. (2020). Teff (Eragrostis tef (Zucc.) Trotter) fodder yield and quality as affected by cutting frequency. Agronomy Research, 18(2): 422–431.
• Kamacı, M. (2022). Farklı azot dozlarının ve İskenderiye üçgülü (Trifolium alexandrinum L.) karışımlarının İtalyan çiminin (Lolium multiflorum L.) ot verim ve kalitesi üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kaplan, M., Üke, Ö., Kale, H., Yavuz, S., Kurt, Ö. ve Atalay, A. İ. (2016). Olgunlaşma döneminin teff otunun potansiyel besleme değeri, gaz ve metan üretimine etkisi, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(4): 181-186.
• Kaya, Ç. (2020). Farklı tef [Eragrostis tef (Zucc.) Trotter] genotipleri arasındaki genetik ilişkinin moleküler yöntemlerle belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Ketema, S. (1997). Tef. Eragrostis tef (Zucc.) Trotter. Promoting the Conservation and Use of Underutilized and Neglected Crops. Vol. 12 Institute of Plant Genetics And Crop Plant Research, Gatersleben/International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy.
• Lale, V. (2020). Bingöl şartlarında bazı İtalyan çimi (Lolium multiflorum lam.) çeşitlerinin ot verimi ve kalitesinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bingöl.
• Miller, D. (2009). Teff Grass: A New Alternatıve In: Proceedings, 2009 California Alfalfa & Forage Symposium and Western Seed Conference, Reno, NV, 2-4 December, 2009. UC Cooperative Extension, Plant Sciences Department, University of California, Davis, CA 95616.
• Minten, B., Tamru, S., Engida, E. and Kuma, T. (2013). Ethiopia’s Value Chains on the Move: The Case of Teff. Summary of ESSP Working Paper 52, ESSP Research Note 25. Ethiopia Strategy Support Program II. Ethiopia: International Food Policy Research Institute. Addis Ababa, Ethiopia.
• Moray, S. ve İstanbulluoğlu, A. (2022). Tekirdağ koşullarında sorgum-sudan otu melezi (Sorghum bicolor-Sorghum sudanense) su verim ilişkileri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(1): 166-176.
• NRC. (1996). Lost Crops of Africa, Volume1: Grains. National Academy Press, Washington DC.
• Özdemir, S. (2017). Farklı azot dozlarının İtalyan çiminin (Lolium multiflorum westerwoldicum Caramba) ot verimi ve kalitesi üzerine etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa. Özköse, A. ve Acar, R. (2018). Tek yıllık çim: İtalyan çimi, Tarlasera 89: 78-80.
• Özköse, A. ve Mülayim, M. (2013). Niğde İli Hayvan Varlığı ile Kaba Yem İhtiyacı, Üretimi, Açığı Üretim Sorunları ve Çözüm Önerileri. Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi. 10-13 Eylül 2013, Kongre Kitabı, cilt:3, sayfa: 523-530. Konya/Türkiye.
• Özköse, A., Acar, B. and Kamacı, M. (2022). A New Plant for Turkey: Teff. 1st International Conference on Sustainable Ecological Agriculture (1st ISEA). May 12-14, 2022, Konya, Proceeding book: p.161-170, Türkiye.
• Özköse, A., Acar, R. ve Mülayim, M. (2007). Yem Bitkilerinin Önemi ve İkinci Ürün Olarak Yetiştirilmesi. Konya’da Tarım ve Tarımsal Sanayi Sorunlarının Tespiti Sempozyumu. 25-25 Mayıs 2007. Kongre Kitabı sayfa:359-367. Konya/Türkiye.
• Özköse, A., Acar, R., İnal, F., Alataş, M., Kahraman, O. ve Özbilgin, A. (2015). Farklı Dönemlerde Biçilen İtalyan Çimi (Lolium multiflorum) Çeşitlerinin Verim ve Besleyici Değerlerinin Belirlenmesi Selçuk Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: 15401104, Konya.
• Pak Örün, M. (2019). Azotlu gübre dozlarının bazı tek yıllık çim (Lolium multiflorum L.) çeşitlerinin ot verimi ve kalitesi üzerine etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Sang-Hoon, L., Dong-Gi, L. and Ki-Won, L. (2015). Evaluation of forage production and tissue culture efficiency of two Teff grass (Eragrostis Teff) cultivars. Research Journal of Biotechnology, 10(4): 43-47.
• Sarı, U. ve Tiryaki, İ. (2018). Alternatif tahıl: Eskinin unutulmuş yeni bitkisi tef (Eragrostis tef [Zucc.] Trotter). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(3): 447-456.
• Sever, C. (2021). Aydın koşullarında İskenderiye üçgülü (Trifolium alexandrinum L.) ile tek yıllık çim (Lolium multiflorum L.) karışım oranlarının ot verimi ve kalitesine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Tanık, Y. (2020). Bingöl ekolojik koşullarında tef (Eragrostis tef (Zucc.) Trotter) bitkisinde farklı sıra arası mesafelerinin verim, verim unsurları ve bazı kalite özellikleri üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bingöl.
• Tanık, Y. ve Kökten, K. (2021). Bingöl ekolojik koşullarında tef (Eragrostis tef [Zucc.] Trotter) bitkisinde farklı sıra arası mesafelerinin ot verimi ve kalitesi üzerine etkisi. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(1): 74-78.
• Üke, Ö. (2016). Kinoa ve teff bitkilerinde hasat zamanının ot verim ve kalitesi üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Yalçın, K. (2019). Ot üretimi için yetiştirilen yulaf ve İtalyan çiminde azot dozu ve hasat zamanlarının verim ve kalite üzerine etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Çanakkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Yurtsever N. 1984. Deneysel İstatistik Metotlar, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları No:121, Ankara.