Effect of Different Nitrogen Doses and Seed Amounts on Quality Characteristics in Cultivated (Triticum aestivum L.) and Wild Wheats (Triticum monococcum L. and Triticum turgidum var. Mirabile)

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 2, 589 - 600, 26.05.2025

Murat Akdağoğlu , İsmet Başer

https://doi.org/10.33462/jotaf.1622342

Öz

The study was conducted in 2022-2023 and 2023-2024 in the experimental fields of Tekirdağ Namik Kemal University, Faculty of Agriculture, Department of Field Crops. The study was carried out in Siyez, Dallı wheat and NKU Zirve genotypes using 400-450-500-550 seeds per square meter and 10-15-20 kg da-1 pure nitrogen dose according to split-plot experimental design with 3 replications. In the study, the normal Zeleny sedimentation, delayed Zeleny sedimentation, wet gluten, gluten index and protein values of Siyez, Dallı and NKU Zirve wheats were analysed. According to the results of the analyses, it was found that protein ratio and wet gluten values were higher in Siyez and Dallı wheat, while Zeleny sedimentation, delayed Zeleny sedimentation and gluten index values were higher in NKU Zirve bread wheat genotype. Considering the sowing frequencies, the highest Zeleny sedimentation value was obtained from 500 seeds per square metre sowing amounts with 27.33 ml. Considering the nitrogen dose applications, the highest sedimentation value was found in 20 kg da-1 pure nitrogen application with 27.86 ml and the lowest sedimentation value was found in 10 kg da-1 pure nitrogen dose application with 24.72 ml. Considering the sowing amounts, the highest delayed sedimentation value was 29.57 ml at 500 seeds per square meter and the lowest was 27.96 ml at 450 seeds per square metre, and the highest delayed sedimentation value was 29.56 ml at 20 kg da-1 application. Considering the sowing amounts, the highest wet gluten value was determined at 500 seeds per square meter with 41.32%, the highest wet gluten value was determined at 20 kg da-1 with 41.06% and the lowest was determined at 10 kg da-1 pure nitrogen dose application with 38.51%. Considering the sowing amounts, the highest gluten index value was determined at 550 seeds per square metre with 81.62%, the highest wet gluten value was determined at 10 kg da-1 with 74.37% and the lowest was determined at 20 kg da-1 pure nitrogen dose application with 72.22%. Considering the sowing amounts, the highest protein rate was determined in 450 seeds per square meter with 16.37%, the highest protein in nitrogen dose applications was determined in 20 kg da-1 pure nitrogen application with 16.70%, and the lowest nitrogen dose average was determined in 10 kg da-1 pure nitrogen dose application with 15.43%.

Anahtar Kelimeler

T. Turgidum Var. Mirabile, T. Monoccoum L., Seed rates, Nitrogen dose, Local wheat

Etik Beyan

There is no need to obtain permission from the ethics committee for this study.

Teşekkür

This study was prepared using a part of the results from the first author's PhD. thesiss

Farklı Azot Dozu ve Tohum Miktarlarının Kültür (Triticum aestivum L.) ve Yabani Buğdaylarda (Triticum monococcum L. ve Triticum turgidum var. Mirabile) Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi

Öz

Çalışma, 2022-2023 ve 2023-2024 yıllarında, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme alanlarında yürütülmüştür. Çalışma, Siyez, Dallı buğday ve NKU Zirve genotiplerinde metrekareye 400-450-500-550 tohum ve 10-15-20 kg da-1 saf azot dozu kullanılarak bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışmada Siyez, Dallı ve NKU Zirve buğdaylarının sedimantasyon, beklemeli sedimantasyon, yaş glüten, glüten indeks ve protein değerleri incelenmiştir. Yapılan analiz sonuçlarına göre protein oranı ve yaş glüten değeri Siyez ve Dallı buğdayda yüksek bulunurken, NKU Zirve ekmeklik buğday genotipinde ise sedimantasyon, beklemeli sedimantasyon ve glüten indeks değerlerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ekim sıklıkları dikkate alındığında en yüksek sedimantasyon değeri 27.33 ml ile metrekareye 500 tohum ekim sıklığından elde edilmiştir. Azot dozu uygulamalarına bakıldığında, en yüksek sedimantasyon değeri 27.86 ml ile 20 kg da-1 saf azot uygulamasında, en düşük sedimantasyon değeri ise 24.72 ml ile 10 kg da-1 saf azot dozu uygulamasında tespit edilmiştir. Ekim sıklıklarına bakıldığında en yüksek beklemeli sedimantasyon 29.57 ml ile metrekareye 500 tohumda, en düşük ise 27.96 ml ile metrekareye 450 tohumda, azot dozu uygulamalarına bakıldığında en yüksek beklemeli sedimantasyon değeri 29.56 ml ile 20 kg da-1 uygulamasında tespit edilmiştir. Ekim sıklıklarına bakıldığında en yüksek yaş glüten değeri %41.32 ile metrekareye 500 tohumda, azot dozu uygulamalarındaki en yüksek yaş glüten %41.06 ile 20 kg da-1, en düşük %38.51 ile 10 kg da-1 saf azot dozu uygulamasında tespit edilmiştir. Ekim sıklıklarına bakıldığında en yüksek glüten indeksi değeri %81.62 ile metrekareye 550 tohumda, azot dozu uygulamalarındaki en yüksek yaş glüten değeri %74.37 ile 10 kg da-1, en düşük ise %72.22 ile 20 kg da-1 saf azot dozu uygulamasında tespit edilmiştir. Ekim sıklıklarına bakıldığında en yüksek protein oranı %16.37 ile metrekareye 450 tohumda, azot dozu uygulamalarındaki en yüksek protein ise %16.70 ile 20 kg da-1 saf azot uygulamasında, en düşük azot doz ortalaması ise %15.43 ile 10 kg da-1 saf azot dozu uygulamasında tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dallı buğday, Siyez, Ekim normu, Azot dozu, Yerel buğday

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kuruldan izin alınmasına gerek yoktur.

Teşekkür

Bu çalışma birinci yazarın doktora tezinin sonuçlarının bir kısmından yararlanarak hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Aktaş, H. ve Durmaz, A. (2023). Makarnalık yerel buğday genotiplerinin (Triticum durum L.) bazı tarımsal özellikler bakımından karakterizasyonu. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(4): 740-754.
• Bilgiç, H. (2004). Anadolu uygarlıklarının izinde buğdayın kökleri. Buğday Dergisi, 20: 34-37.
• Demirel, F., Gurcan, K. and Akar, T. (2019). Clustering analysis of morphological and phenological data in einkorn and emmer wheats collected from Kastamonu region. International Journal of Scientific and Technological Research, 5(11): 25-36.
• Erdoğan, P. (2023). Farklı ekim sıklığı ve azot dozlarının siyez buğdayında (Triticum monococcum L.) verim ve kalite öğeleri üzerine etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa, Türkiye.
• Ferrari, M., Szareski,V. J., Nardino, M., Pelegrin, A. J., Carvalho, I. R. and Souza, V. Q. (2016). Effects of sources and split application of nitrogen fertilizer on wheat genotypes performance. Australian Journal of Crop Science, 10(12): 1669-1674.
• Güçdemir, İ. (2006). Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi (Güncelleştirilmiş ve genişletilmiş baskı). Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Genel Yayın No: 213, Teknik Yayın No:69. Ankara, Türkiye.
• Kısa, Ö. (2018). Ekim sıklığının Hatay koşullarında buğday (Triticum sp.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay, Türkiye.
• Koç, M. ve Genç, İ. (1990). Üç ekmeklik buğday genotipinde azot alımı ve azot hasat indeksi üzerinde araştırmalar. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 14: 280-288.
• Longin, C. F. H., Ziegler, J., Schweiggert, R. and Koehler, P. (2016). Comparative study of hulled (einkorn, emmer, and spelt) and naked wheats (durum and bread wheat): Agronomic performance and quality traits. Crop Science, 56(1): 302-311.
• Menderis, M. (2006). Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarında geliştirilen bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum l.) hatları ile yetiştirilen bazı buğday çeşitlerinin kalite özelliklerinin araştırılması. (Yüksek Lisans Tezi) Harran üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, Türkiye.
• Mut, Z., Erbaş Köse, Ö. D. ve Kardeş, Y. M. (2024). Yerel ekmeklik buğday genotiplerinin bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(4): 988-1000.
• Öncan-Sümer, F., Erekul, O. ve Koca, Y. O. (2010). Farklı buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde bitki sıklığı ve azot dozlarının verim, verim öğeleri ve ekmeklik kalite özellikleri üzerine etkisi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(2): 28-44.
• Sağlam, N. (1999). Yabancı Kökenli Beş Ekmeklik Buğday Çeşidinde Uygulanan Farklı Azot Dozlarının Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi ile Ekonomik Azot Dozunun Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-20 Kasım, Cilt 1, S. 372-377, Adana, Türkiye.
• Ünal, S. (2002). Buğdayda Kalitenin Önemi ve Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi. 3-4 Ekim, S. 25-37, Gaziantep, Türkiye.
• Ünal, S. (2003). Buğday Un ve Kalitesinin Belirlenmesinde Uygulanan Yöntemler, Nevşehir Ekonomisinin Sorunları ve Çözüm Önerileri: Un Sanayi Örneği. Nevşehir Ekonomisi Sempozyumu Bildirileri I, 27-28 Haziran, S. 15-29, Nevşehir, Türkiye.
• Yıldırım, A. (2004). Effect of different milling systems on selected quality parameters of bulgur. (Master’s thesis). Gaziantep University, The Graduate School of Natural and Applied Sciences, Gaziantep, Türkiye.
• Yıldız, M. and Özkaya, T. (2024). Pioneering communities in dissemination of local wheat varieties and products in Turkey. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 21(2): 309-323.