Kimya Eğitiminde Analoji Yönteminin Kullanıldığı Tez Ve Makalelerin İncelenmesi: Bir Meta Sentez Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 83 - 110, 30.09.2023

Yavuz Selim Çelik , Sibel Kılınç Alpat

https://doi.org/10.37995/jotcsc.1277323

Öz

Bu araştırmada, 2005-2023 yılları arasında yayımlanmış kimya eğitimi alanında analoji yönteminin kullanıldığı çalışmaların meta-sentez yöntemi ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Google Akademik, Dergipark, Ulakbim ve YÖK-Ulusal Tez Merkezi veri tabanları taranmış; açık erişimli, ücretsiz ve tam metnine ulaşılabilir on altı makale ve yedi tez çalışma kapsamına alınmıştır. Analoji yönteminin akademik başarıyı artırmada ve yanlış kavramaların azaltılmasında etkili olduğu belirlenmiştir. Karma araştırma yönteminin daha fazla kullanıldığı, veri toplama aracı olarak en çok test ve görüşme formunun tercih edildiği, veri analiz yöntemlerinden ise çoğunlukla t-testi, Anova ve içerik analizinin kullanıldığı dikkat çekmiştir. Analojiler ile ilgili 2010 ve 2013 yıllarında daha fazla çalışmanın olduğu ve çoğunlukla kimyasal denge ile kimyasal bağlar konularında analojilerin kullanıldığı belirlenmiştir. Kimya ders kitaplarında çoğunlukla basit ve sözel analojilerin kullanıldığı ve analojilerin son organize edici olarak pek kullanılmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmalarda kullanılacak analojilerin, öğrencilerde yanlış kavramalara neden olmaması için analojilerin sınırlılıklarının veya analojinin farklılaştığı kısımlarının belirtilmesi, uygulama öncesi pilot çalışmalarının yapılması ve öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerle anolojiler konusunda bilgilendirilmeleri önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Analoji, Kimya Eğitimi, Benzetim, Meta Sentez

Teşekkür

Makale olarak hazırladığım Kimya Eğitiminde Analoji Yönteminin Kullanıldığı Tez ve Makalelerin İncelenmesi: Bir Meta Sentez Çalışması adlı bu çalışmada sayın danışman hocam Prof. Dr. Sibel KILINÇ ALPAT’a, yüksek lisans eğitimim boyunca emeği geçen tüm hocalarıma sonsuz teşekkürü borç bilirim. Her koşulda desteğini esirgemeyen, sevgili annem Nefize Çelik ve yanımda olamasada varlığını hissettiğim rahmetli babam Yaşar Çelik’e sonsuz teşekkürler. Bu zorlu süreçte yanımda olan kardeşim Emre Çelik ve Meltem Beyoğlu’na teşekkür eder yaptığım çalışmanın alana katkı sağlamasını en içten duygularımla dilerim.

Investigation of Theses and Articles Using Analogy Method in Chemistry Education: A Meta Synthesis Study

Öz

In this research, it is aimed to evaluate the studies using analogy method in the field of Chemistry Education published between 2005-2023 with the meta-synthesis method. Google Akademik, Dergipark, Ulakbim and YÖK-National Thesis Center databases were searched, and sixteen open access, free and full text accessible articles and seven theses were included in the study. It has been determined that the analogy method is effective in increasing academic achievement and reducing misunderstandings. It was noted that the mixed research method was used more, test and interview forms were mostly preferred as data collection tools, and t-test, ANOVA and content analysis were mostly used from data analysis methods. It was determined that the studies on analogy were mostly in 2010 and 2013, and analogies were mostly used in the subjects of Chemical Equilibrium and Chemical Bonds. It has been concluded that simple and verbal analogies are mostly used in chemistry textbooks and analogies are not used as a final organizer. In order to avoid misunderstandings about analogies to be used in studies, it may be recommended to specify the limitations or different aspects of analogies, to conduct pilot studies before the implementation, and to inform teachers about analogies through in-service training.

Anahtar Kelimeler

Analogy, Chemistry Education, Meta Synthesis

Kaynakça

• Aküzüm, C., & Özmen, F. (2014). Eğitim denetmenlerinin mesleki gelişim, tükenmişlik ve iş doyumuna ilişkin bir meta-sentez çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 31-54.
• Akyüz, T. (2007). Fen eğitiminde analoji tekniği kullanımının öğrencilerin farklı taksonomik düzeylerdeki başarıları üzerine Etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ausubel, David P. (1968). Educational Psychology: A Cognitive View. Holt, Rinehart & Winston. https://doi.org/10.3102/00028312006002287
• Azizoğlu, N., Aslan, S., & Pekcan, S. (2015). Periyodik sistem konusu ve analojilerle öğretim modeli: yöntem, cinsiyet ve motivasyon faktörlerinin öğrenci başarısına etkisi. İlköğretim Online, 14(2), 472-488.
• Bean, T. W., Searles, D., & Cowan, S. (1990). Text-based analogies. Reading Psychology, 11, 323-333. https://doi.org/10.1080/0270271900110403
• Bondas, T., & Hall, E. O. (2007). Challenges in approaching metasynthesis research. Qualitative Health Research, 17(1), 113-121. https://doi.org/10.1177/1049732306295879
• Brown, D. E. (1992). Using Examples and Analogies to Remediate Misconceptions in Physics: Factors Influencing Conceptual Change. Journal of Research in Science Teaching, 29(1), 17-34. https://doi.org/10.1002/tea.3660290104
• Cobb, P. (1994). Where is the mind? Constructivism and sociocultural perspectives on mathematical development. Educational Researcher, 23, 13-20. https://doi.org/10.3102/0013189X023007013
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Education ve Science/Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çetinkaya, M. & Özdemir, M. Ç. (2018). Matematiksel analoji geliştirme çalışması . Journal Of Steam Education, 1(2), 27-49. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/steam/issue/42077/481399
• Çetinkaya, M., Taşdemir, M., & Özdemir, M. Ç. (2019). 7. sınıf öğrencilerinin geliştirdikleri matematiksel analojilerin değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 288-307.
• Dal, H. (2023). 2008 ve 2018 Ortaöğretim Kimya Dersi Öğretim Programlarıına Göre Yazılmış Kimya Ders Kitaplarındaki Analojilerin Karşılaştırılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Derman, A., & Tufan, M. (2021). Kimya öğretmenlerinin öğretimlerinde analoji kullanım durumlarının incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 7749-7776.
• Dinçer, S. (2018). Eğitim bilimleri araştırmalarında içerik analizi: meta-analiz, meta-sentez, betimsel içerik analizi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 176-190. https://doi.org/10.14686/buefad.363159
• Dinçer, B. & Yılmaz, S. (2020). Matematiksel kavramların öğretiminde dijital ortamdaki analoji kullanımının akademik başarıya etkisinin araştırılması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 326-345.
• Dönel Akgül, G., & Çolak, N. (2021). Fen bilgisi öğretmen adaylarının gen, dna ve kromozom kavramları için geliştirdikleri analojiler, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(17), 1-30.
• Duru, N. (2002). Fizik dersinde analoji kullanımının öğrenmeye ve öğrenci başarısına etkilerinin araştırılması. [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ergin Serin, Ö. (2009). Öğrenci Ve Öğretmenlerin 11. Sınıf Kimya Konuları Ile Ilişkili Analojilerdeki Benzerlik Ve Farklılıkları Belirleme Düzeyleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Glynn, S. M., & Takahashi, T. (1998). Learning from analogy-enhanced science text. Journal of Research in Science Teaching, 35(10), 1129–1149. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(199812)35:10<1129::AID-TEA5>3.0.CO;2-2
• Gürkan, B. & Doğanay, A. (2019). Primary School Teachers and Teacher Candidates' Perceptions of Efficiency in Designing and Implementing Teaching Based on Individual Differences . Cukurova University Faculty of Education Journal, 48(1), 131-175.
• Hannes, K., & Claes, L. (2007). Learn to read and write systematic reviews: The Belgian Campbell Group, Research on Social Work Practice, 17(6), 748-753. https://doi.org/10.1177/1049731507303106
• Harman, G. & Çökelez, A. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının kimya, fizik ve biyoloji kavramlarına yönelik metaforik algıları. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(46), 75-95.
• Harrison, A. G., & Treagust, D. F. (1993). Teaching with analogies: A case study in grade 10 optics. Journal of Research in Science Teaching. 30, 1291-1307. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/tea.3660301010
• Kaya, S. , Durmuş, M. E. , Bektaş, İ. & Akkaya, A. (2017). Cash Management Methods of 18th Century Cash Waqfs in the Light of Accounting Records. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 3(3), 50-62
• Keleş, H. & Erol Şahin, A. (2015). Tarih Öğretiminde Analoji Yöntemi . e-Kafkas Journal of Educational Research, 2(2), 55-65. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kafkasegt/issue/19196/204103
• Keller, J. M. (1983). Motivational Design of Instruction. In Reigeluth, C.M. (Eds). Instructional Design Theories and Models: An Overview of Their Current Status. Lawrence Arlbaum Associates, Inc. New Jersey.
• Mayer, R. (1989). Models for understanding, Review of Educational Research, 1, 43-64. https://doi.org/10.3102/00346543059001043
• Nakiboğlu, C. (2006). Fen ve teknoloji öğretiminde yanlış kavramalar. M. Bahar(Ed.), Fen ve Teknoloji Öğretimi içinde (s. 190-217). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Nedim Bal, P., Murat, M., & Erkan, B. (2020). Soyut düşünme becerileri açısından hikâyeler üzerinde analojik düşünme. The Journal of International Education Science, 25(7), 29-55.
• Polat, S., & Ay, O. (2016). Meta-Sentez: Kavramsal Bir Çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 52-64. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.4c2s3m
• Sağırlı, S. (2002). Fen bilgisi öğretiminde analoji kullanımının öğrenci başarısına etkisi. [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sandelowski, M., Docherty, S., & Emden, C. (1997). Focus on qualitative methods qualitative metasynthesis: Issues and techniques. Research in Nursing and Health, 20, 365-372.
• Şaşmaz Ören, F., Ormancı, Ü., Babacan, T., Çiçek, T. & Koparan, S. (2010). Analoji ve Araştırma Temelli Öğrenme Yaklaşımına Dayalı Rehber Materyal Uygulaması ile Buna Yönelik Öğrenci Görüşleri, Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 33-53.
• Şendur, G., Toprak, M. & Şahin Pekmez, E. (2008). Buharlaşma ve Kaynama Konularındaki Kavram Yanılgılarının Önlenmesinde Analoji Yönteminin Etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 9(2), 37-58.
• Treagust, D. F., Harrison, A. G., & Venville, G. J. (1998). Teaching science effectively with analogies: an approach for preservice and in service teacher education. Journal of Science Teacher Education, 9(2), 85–101.
• Tufan, M. (2019). Kimya ders kitaplarındaki ve kimya öğretmenlerinin geliştirdikleri analojilerin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Türnüklü, D. A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543-559.
• Zook, K. B. (1991), Effects of analogical processes on learning and misrepresentation, Educational Psychology Review, 3(19), 41-72. https://doi.org/10.1007/BF01323662
• T1 Kılıç, D. (2007). Analojilerle öğretim modelinin 9. sınıf öğrencilerinin kimyasal bağlar konusundaki yanlış kavramalarının giderilmesi üzerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• T2 Serin Ergin, Ö. (2009). Öğrenci ve öğretmenlerin 11. sınıf konuları ile ilişkili analojilerdeki benzerlik ve farklılıkları belirleme düzeyleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balikesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• T3 Uysal, M. (2013). Analojilerin kimyasal denge kavramlarının anlaşılması üzerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• T4 Kobak, R. (2013). Ortaöğretim Kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog-hedef haritalama yapılarının incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• T5 Ertirel, T. (2019). Ortaöğretim 9. ve 10. Sınıf Kimya Ders Kitaplarında Kullanılan Analojilerin İncelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• T6 Tufan, M. (2019). Kimya ders kitaplarındaki ve kimya öğretmenlerinin geliştirdikleri analojilerin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• T7 Dal, H. (2023). 2008 ve 2018 Ortaöğretim Kimya Dersi Öğretim Programlarıına Göre Yazılmış Kimya Ders Kitaplarındaki Analojilerin Karşılaştırılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• M1 Toprak, M. & Özkan, A. & Alpat, Ş. (2006). Yükseltgenme-İndirgenme Reaksiyonlarının Öğretiminde Denizaltı ve Testere Modellerinin Kullanımı, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 91-100.
• M2 Pabuçcu, A. & Geban, Ö. (2006). Kavramsal Değişim Metni Aracılığıyla Kimyasal Bağla İlgili Kavram Yanılgılarının Giderilmesi, H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi (H.U. Jou17I/l1of Education). 30, 184-192. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2015.15.1-5000128602
• M3 Atasoy, B., Kadayıfçı, H. & Akkuş, H. (2007). Öğrencilerin Çizimlerinden Ve Açıklamalarından Yaratıcı Düşüncelerinin Ortaya Konulması, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 5(4), 679-700.
• M4 Şendur, G., Toprak, M. & Şahin Pekmez, E. (2008). Buharlaşma ve Kaynama Konularındaki Kavram Yanılgılarının Önlenmesinde Analoji Yönteminin Etkisi, Ege Eğitim Dergisi. 2(9), 37-58.
• M5 Çalık, M., Ayas, A. & Coll, R. K. (2009). Bir Analoji Etkinliğinin Öğrencilerin Çözelti Kimyası Kavramlarına Yönelik Kavramsal Değişimini Geliştirmedeki Etkinliğinin İncelenmesi, International Journal of Science and Mathematics Education. 7(4), 651-676.
• M6 Şahin Pekmez, E. (2010). Kimyasal Denge Hakkındaki Yanılgıları Önlemek İçin Analoji Kullanımı, Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching. 11(2), 1-35.
• M7 Yıldırım, N., Şengün, Y. & Ceng Z. & Ayas, A. (2010). Analoji ve laboratuvara dayalı kimyasal denge öğretiminin öğrenci başarısına etkisinin değerlendirilmesi, Procedia Social and Behavioral Sciences. 2, 537–541.
• M8 Şendur, G., Toprak, M. & Şahin Pekmez, E. (2011). Ortaöğretim Kimya Ders Kitaplarında Kullanılan Analojilerin İncelenmesi, Procedia Computer Science. 3, 307–311.
• M9 Çetingül, İ. & Geban, Ö. (2011). Kavramsal Değişim Metinleriyle Verilen Analojilerin Asit-Baz Konusundaki Kavram Yanılgıları İçin Kullanımı, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 41, 112-123.
• M10 Yıldırım, N., Ayas, A. & Küçük, M. (2013). Analojiye dayalı ve laboratuvara dayalı öğretimin öğrencilerin kimyasal dengedeki başarıları üzerindeki etkinliğinin karşılaştırılması, Scholarly Journal of Education. 2(6), 63-76.
• M11 Yıldırım, N., Ayas, A. & Küçük, M. (2014). Analoji Temelli Çalışma Yapraklarıyla Kimyasal Dengenin Öğretimi, Turkish Journal of Teacher Education, 3(2), 64-77.
• M12 Zorluoğlu, S. L. & Sözbilir, M. (2016). İyonik ve Kovalent Bağlar Konusunda Uygulanan Analoji Tekniğinin Öğrenci Başarısına Etkisi, Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi. 11(1), 84-99.
• M13 Karaer, H. & Avcı, E. (2018). Atasözlerinin kimya öğretiminde kullanılmasına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri, Dil öğretimi ve eğitim Araştırması (LATER). 1(2), 139-162.
• M14 Nakiboğlu, C. & Yıldırım, Ş. (2020). 10. Sınıf Ortaokul Öğrencilerinin Kovalent Bağa İlişkin Algı, Metafor ve Analojileri, Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi. 8, 198-213. https://doi.org/10.21666/muefd.660211
• M15 Derman, A., & Tufan, M. (2021). Kimya Öğretmenlerinin Öğretimlerinde Analoji Kullanım Durumlarının İncelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 7749-7776.
• M16 Derman, A., & Tufan, M. (2022). Dokuzuncu ve Onuncu Sınıf Kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin incelenmesi. Turkish Studies-Education, 17(6), 1439-1454.