Tarihî Edebî Türk Dilleri ve Harezm Türkçesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 158 - 178, 27.01.2023

Afag Memmedova

https://doi.org/10.35236/jots.1235726

Öz

There are several unresolved problematic issues in Turkology. This is the result of the settlement of Turkic tribes, which were numerous throughout history, over a wide geography. As a result, the formation of different views of scientists on issues such as the formation of different Turkic literary languages, their names, the classification of historical and modern Turkic languages, etc. In the literary languages that emerged in these regions, Turkic tribes and various dialectal (Koine) factors appeared. For a century, scientists have not come to a unanimous agreement on the naming of the medieval literary Turkic languages. The article presents the opinions of various scholars about the Middle Turkic period, Turkic literary languages in the Middle Ages, Khwarezm and Golden Horde Turkic and works, and their solutions are sought.

Anahtar Kelimeler

Turkic literary languages, classification, Kharezm Turkic, Middle Turkic period

Historical Turkic Literary Languages and Khwarezm Turkic

Öz

There are several unresolved problematic issues in Turkology. This is the result of the settlement of Turkic tribes, which were numerous throughout history, over a wide geography. As a result, the formation of different views of scientists on issues such as the formation of different Turkic literary languages, their names, the classification of historical and modern Turkic languages, etc. In the literary languages that emerged in these regions, Turkic tribes and various dialectal (Koine) factors appeared. For a century, scientists have not come to a unanimous agreement on the naming of the medieval literary Turkic languages. The article presents the opinions of various scholars about the Middle Turkic period, Turkic literary languages in the Middle Ages, Khwarezm and Golden Horde Turkic and works, and their solutions are sought.

Anahtar Kelimeler

Turkic literary languages, Middle Turkic period, Khwarezm Turkic, classification

Kaynakça

• Abduraxmanov, Q. A. (1996). Karaxanidsko-uygurskiy yazık. In Yazıki mira. Tyurkskiye yazıki (pp. 64-75). Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
• Aqadjanov, S. Q. (1969). Očerki istorii oghuzov i turkmen Sredney Azii IX-XIII vv. Aşxabad: Ilım.
• Arat, R. R. (1992). Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki Atebetü’l-Hakayık, 2 Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Argunşah, M. (2020). Harezm ve Kıpçak Türkçesi. In Kartallıoğlu, Y. (Ed.), Türkoloji El Kitabı (pp. 54-69). Ankara: Yunus Emre Enstitüsü Yayınları.
• Ata, A. (2010). Moğol Fütuhatı ve Doğu-Batı Türk Yazı Dili Kavramları Üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17, 29-37.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. (→ DLT)
• Banarlı, N. S. (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Banguoğlu, T. (1964). Eski Türkçe Üzerine. Türk Dil Araştırmaları Yıllığı Belleten 1964, 77-84.
• Baskakov, N. (1981). Ob unifikatsii nazvaniy drevnix i srednevekovıx pismennıx tyurkskix yazıkov. In Tyurkologičeskiy sbornik 1977 (pp. 21-27). Moskva: Akademii Nauk SSSR.
• Baskakov, N. (2008). Tyurkskie Yazıki. Yazıki Narodov Mira. Moskva: LKİ.
• Bérézin, I. (1848). Recherches sur les dialectes musulmans. Premiere partie. Systeme des dialectes Turcs. Casan: A l’imprimerie de l’universite.
• Bombaci, A. (1956). Storia della letteratura turca dall’antico impero di Mongolia all’odierna Turchia. Milano: Nuova Accademia.
• Caferoğlu, A. (1984). Türk Dili Tarihi I. İstanbul: Enderun.
• Eckmann, J. (2017). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. Haz. Sertkaya, O. F. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ.
• Ergin, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.
• Fazılov, E. (1996). Xorezmsko-tyurkskiy yazık. In Yazıki mira: Tyurkskiye yazıki (pp. 139-148). Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
• Fazılov, Ergash (1971). Starouzbekskiy Yazık. Xorezmiyskiye Pamyatniki XIV veka I-II. Tashkent: Fan.
• Gabain, A. von (1950). Alttürkische Grammatik: mit Bibliographie, Lesestücken und Wörterverzeichnis, auch Neutürkisch. Leipzig: O. Harrassowitz.
• Hacıeminoğlu, N. (2000). Kutb’un Husrev ü Şirin’i ve Dil Hususiyetleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacıyev, T. (2012). Azerbaycan Edebi Dilinin Tarixi I. Bakı: “Elm”.
• Heyet, C. (2011). Türk Dilleri ve Lehçelerinin Tarixi I. Terjüme: Heyet, R. Bakı: Tehsil.
• Karamanlıoğlu, A. F. (1972). Türk Dili Nereden Geliyor, Nereye Gidiyor? İstanbul: Hareket.
• Kononov, A. (1980). Qrammatika yazıka tyurkskix runicheskix pamyatnikov VII-IX vv. Leningrad: Nauka.
• Korkmaz, Z. (1995). Eski Türk Yazı Dilinden Yeni Yazı Dillerine Geçiş Devri ve Özellikleri. In Türk Dili Üzerine Araştırmalar (pp. 296-303). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kormushin, İ. V. (2004). Drevniye Tyurkskie Yazıki. Abakan: XQU.
• Kormushin, İ. V. (2021). O vzglyadax E. R. Tenisheva na istoriyu drevnix literaturnıx tyurkskix yazıkov. Rossiyskaya Tyurkologiya, 30-31(1-2), 44-49.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken.
• Levend, A. S. (1968). Ali Şir Nevai. Divanlar ile Hamse Dışındaki Eserler IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nadjip, E. & Blagova, Q. F. (1996). Mamlyuksko-kıpchakskiy yazık. In Yazıki mira. Tyurkskiye yazıki (pp. 75-81). Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
• Navoi, Alişer (1970). IX. Taşkent: “Fan”.
• Öztürk A. (2021). 13. Yüzyıldan Sonra Çeşitlenen Tarihi Türk Yazı Dilleri: Doğu, Batı ve Kuzey Türkçeleri. In Tokyürek, H. & Bekar, B. (Eds.), Doğumunun 60. Yılında Nevzat Özkan Armağanı Ediya Yazıka (pp. 1-24). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Qriqoryev, A. R. (1981). Ofisialnıy yazık Zolotoy Ordı XIII-XIV vv. In Tyurkologicheskiy sbornik 1977 (pp. 76-96). Moskva: Akademii Nauk SSSR.
• Radloff, W. (1911). Alttürkische Studien V. Bulletin de l’Académie Impériale des Sciences de St.-Pétersbourg, 5(6), 427–452.
• Sağol, G. (2002). Harezm Türkçesi ve Harzem Türkçesi ile Yazılan Eserler. In Güzel, H. C. et al. (Eds.), Türkler 5 (pp. 803-813). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Samoylovich, A. (2005). Tyurkskoye yazıkoznaniye. Filologiya. Runika. Moskva: Vostochnaya literatura RAN.
• Sherbak, A. (1962). Grammatika Starouzbekskoqo Yazıka. Moskva-Leningrad: Akademii Nauk SSSR.
• Sherbak, A. (1994). Vvedenie v sravnitelnoye izucheniye tyurkskix yazıkov. St. Peterburg: Nauka.
• Sümer, F. (1958). X. Yüzyılda Oğuzlar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 16(3-4), 131-163.
• Şimşek, Y. (2021). Orta Türkçe Döneminin İlk Evresi: Sorunları ve Çözüm Önerileriyle Harezm Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tekin, Ş. (1976). Eski Türkçe. In Türk Dünyası El Kitabı (pp. 142-192). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Tenishev, E. (1997). Tyurkoyazıchnıx pismennıx pamyatnikov yazıki. In Yazıki mira. Tyurkskiye yazıki (pp. 35-46). Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
• Tenishev, E. (2021). İstoriya tyurkskix pismennıx literaturnıx yazıkov donasionalnoy porı. Rossiyskaya Tyurkologiya. 30-31(1-2), 30-43.
• Zayonchkovskiy, A. (1967). K izucheniyu srednevekovıx pamyatnikov tyurkskoy pismennosti (XI-XVI vv). Voprosı yazıkoznaniya №6. Nauka. Moskva: 80-89.
• Zeynalov, F. (1981). Türkologiyanın Esasları. Bakı: Maarif.