Vergi Devrim İlişkisi: Modern Devletin Gelişiminde Verginin Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 17, 1 - 21

Münevver İrem Genç

Öz

Vergi kavramı geçmişten günümüze önemli bir değişim geçirmiştir. Bu bağlamda başlangıçta ihtiyari ve yardım niteliğinde olan gönüllü ödemeler zaman içinde günümüzdeki haline evrilmiştir. Kamu hizmetlerinin gelişmesi ile vergilerin kamusal cebirle alınması söz konusu olmuştur. Mutlakiyetçi rejimlerle birlikte vergilendirme yetkisi ise adeta keyfi şekilde kullanılmıştır. Bu dönemde monarkların aşırılıkları ve genişleme isteklerinin neden olduğu mali yük oldukça fazla olmuştur. Bu bağlamda yapılan harcamaların finanse edilmesi için vergi gelirlerine başvurulmuştur. Soylu ve ruhban sınıfının vergiler konusunda ayrıcalıklı olması ise toplumda huzursuzluklara, aktif ve pasif dirençlerin gelişmesine neden olmuştur. Bazı durumlarda ise vergi ve vergilendirme hakkında alınan siyasi kararlar toplumları devrim süreçlerine götürmüştür. Vergi ve vergilendirme politikalarının egemenliğin dönüşümü açısından önemi büyüktür. Zira vergilendirme politikaları nedeniyle oluşan vergi yükü mutlakiyetçi rejimlerden demokratik rejimlere geçiş konusunda önemli bir etken olmuştur. Bu bağlamda vergi ve vergilendirme politikasının mutlakiyetçi rejimlerden demokratik rejimlere olan geçiş üzerindeki etkisinin ve devrimler ile vergi ve vergilendirme politikaları arasındaki ilişkinin incelenmesine ihtiyaç vardır. Çalışma kapsamında İngiltere, Fransa, Amerika ülkelerinde vergi ve vergilendirme politikalarının neden olduğu devrimle sonuçlanan süreçler incelenerek vergi ve vergilendirme politikasının modern devlette egemenlik kavramının bugünkü görünümüne erişimindeki tarihsel gelişiminin incelenmesi, vergilendirmeye ilişkin ilkelerin gelişimindeki önemli etkisinin ve vergi ile devrimler arasında nasıl bir ilişki olduğunun izah edilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergilendirme Yetkisi,, Devrim, Modern Devlet

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. (2020). Halk: Devrim. M. A. Aliağaoğulları (Ed.), Sokrates’ten Jakobenlere Batıda Siyasal Düşünceler, içinde (515-631), İletişim Yayınları.
• Ağdemir, Z. (2022). XVIII. Yüzyıl Fransa’sında Vergiler ve Vergi İsyanları. Fiscaoeconomia, 6(3), 1525-1544. https://doi.org/10.25295/fsecon.1113253
• Akad, M., Vural Dinçkol ve B., Bulut, N. (2018). Genel Kamu Hukuku (14. Baskı). Der Yayınları.
• Akbay, M. (1950). Amerika Birleşik Devletlerinin Anayasa Tarihi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1). https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000165
• Akdağ, M. (2010). Yakın Çağ Dönemi Avrupa Tarihi (1. Baskı). Berikan Yayınevi.
• Aksoy, Ş. (2011). Kamu Maliyesi (4. Baskı). Filiz Kitabevi.
• Aktan, C. C. (2021). Vergi Devleti Açgözlü ve Savurgan (1. Baskı). Divan Kitap.
• Aktan, C. C., Dileyici, D., Saraç, Ö. (2002). Vergi, Zulüm ve İsyan (1. Baskı). Phoenix Yayınevi.
• Aktan, C. C., Vural, İ. Y. ve Aktan, T. (2000). Magna Charta’dan 20. Yüzyıla Değin Özgürlük Mücadeleleri ve Yayınlanan İnsan Hakları Bildirgeleri. C. C. Aktan (Ed.), Haklar ve Özgürlükler Antolojisi, içinde (39-120), Hak-İş Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu.
• Alatlı, A. (2016). Batı’ya Yön Veren Metinler III Aydınlanma/Burjuvazi Yüzyılı/Bilim Çağının Zaferi (1650-1800) (Kapadokya Meslek Yüksek Okulu Çeviri ve Redaksiyon Heyeti, Çev.). İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı Kapadokya Meslek Yüksek Okulu.
• Anayurt, Ö. (2023). Anayasa Hukuku: Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar) (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Arıkan, Z. (1997). Vergilendirme Yetkisi ve Kullanımı. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (37).
• Arıklı, E. (1987). Devrimler ve Karşı Devrimler Ansiklopedisi Cilt 2 (2. Baskı). Gelişim Yayınları.
• Arslanel, M. N. ve Eryücel, E. (2011). Modern Devlet Anlayışının Felsefi Temelleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 1-20.
• Aydın, S., Çaşkurlu, E. (2013). Kamu Maliyesi (2. Baskı). Gazi Kitabevi.
• Bahçe, A. B. (2017). Vergi Tarihinin Kökenleri: Sümer’den Eski Mısır’a Yunan’dan Roma’ya Antik Çağda Vergilendirme Kabiliyeti ve Etkinliği (1. Baskı). Gazi Kitabevi.
• Bloch, M. (2021). Feodal Toplum (7. Baskı). (M. A. Kılıçbay, Çev.), Doğu Batı Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 1939).
• Budak, T. ve Yakar, S. (2007). Vergilendirme Yetkisinin Sınırlandırılması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 133-144.
• Canbay, T. ve Çetin Gerger, G. (2012). Batı’da Bütçe Hakkının Gelı̇şı̇mı̇nı̇n Toplumsal Yapının Değı̇şı̇mı̇ Üzerı̇ndekı̇ Etkı̇lerı̇. A. K. Çelebi (Ed.), Mali Sosyoloji Üzerine Denemeler içinde (159-194). T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/11/418-A-Kemal-Çelebi.pdf adresinden 23 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Çağan, N. (1980). Demokratik Sosyal Hukuk Devletinde Vergilendirme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 37(1), 129-151. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000814
• Doehring, K. (2019) Genel Devlet Kuramı (8. Baskı). (A. Mumcu, Çev.), İnkılap Kitabevi. (Orijinal eserin basım tarihi 2000).
• Doğan, İ. (2015). Sivil Toplum ve Siyasal Sistemler (4. Baskı). Astana Yayınları.
• Doğrusöz, A. B. (1985). Vergilendirme Yetkisinin Yasama ve Yürütme Organları Arasında Bölüşümü. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 6(1-3), 65-76.
• Dreyfus, F. (2007). Bürokrasinin İcadı (1. Baskı). (I. Ergüden, Çev.), İletişim Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 2000).
• Eren, A. (2023). Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar – Türk Anayasa Hukuku (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Eroğul, C. (2001). Çağdaş Devlet Düzenleri (3. Baskı). İmaj Yayıncılık.
• Falay, N. (2000). Maliye Tarihi Ders Notları (3. Baskı). Filiz Kitabevi. Frohnen, B. (2002). The American Republic Primary Sources. Liberty Fund.
• Gemalmaz, M. S. (2005). Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş (5. Baskı). Legal Yayıncılık.
• Genç, Ö. (2022). Orta Çağ Avrupası Sosyal Kültürel ve Ekonomik Hayat (1. Baskı). Kronik Kitap.
• Giray, F. (2018). Maliye Tarihi (7. Baskı). Dora Basın Yayım.
• Gök, A. (2014). Vergi Direncinin Gelişimi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 143-163.
• Gökbunar, R., Gökbunar, A. R. ve Uğur, A. (2010). 17. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Batı Avrupa Devletleri’nde Mali Yapı Üzerine Savaşların Etkileri. Maliye Dergisi, (159), 70-87. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/RamazanGOKBUNAR.AliRGOKBUNAR.AlpaslanUGUR.pdf adresinden 23 Kasım 2024 tarihinde alınmıştır.
• Gökkaya, K. ve Yeşilbursa, C. C. (2008). Yeni ve Yakın Çağ Tarihi (1. Baskı). Siyasal Yayınevi.
• Göze, A. (2007). Siyasal Düşünceler ve Yönetimler (11. Baskı). Beta Basım Yayım.
• Herbert, H. (1985). Avrupa İktisat Tarihi Cilt 1 (1. Baskı). (M. A. Kılıçbay, O. Aydoğuş, Çev.) Teori Yayınları.
• Hill, C. (1997). 1640 İngiliz Devrimi (2. Baskı). (N. Kalaycıoğlu, Çev.) Kaynak Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1955).
• İlal, E. (1968). Magna Carta. İstanbul Hukuk Mecmuası, 34(1-4), 210-242.
• Kapani, M. (2013). Kamu Hürriyetleri (7. Baskı). Yetkin Yayınları.
• Kapani, M. (2017). Politika Bilimine Giriş (56. Baskı). BB101 Yayınları.
• Kılıçbay, M. A. (2010). Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı (3. Baskı). Efil Yayınevi.
• Kireçtepe, B. O. ve Açıkgöz, B., (2022). On Sekizinci Yüzyılda Vergiye Karşı Direniş ve İsyanlar – IV. Ö. Saraç ve G. Y. Şeren (Ed.), İlkesiz Vergilere Tepkiler Vergi İsyanları, içinde (1. Baskı, 285-301), Efe Akademi Yayınları.
• Lis, C. ve Soly, H. (1979). Poverty and Capitalism in Pre-Industrial Europe 1350-1850. (1th Edition). Humanities Press.
• Loughlin, M. (2017). Kamu Hukukunun Temelleri (1. Baskı). (D. Ç. Sever, Çev.), Dipnot Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 2010).
• Magna Charta Büyük Sözleşme (2009). (Ç. Dürüşken, Çev.) Kabalcı Yayınevi.
• Marx, K. (2016). Fransa’da Sınıf Mücadeleleri 1848-1850 (1. Baskı). (E. Özalp, Çev.), Yordam Kitap. (Eserin orijinal basım tarihi 1850)
• Mutluer, M. K., Öner, E., Kesik, A. (2006). Bütçe Hukuku (2. Baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Okandan, R. G. (1952). Umumi Amme Hukuku Dersleri. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ortaç, F. R. ve Ünsal H. (2019). Genel Vergi Hukuku (1. Baskı). Gazi Kitabevi.
• Öncel, M., Çağan, N. ve Kumrulu, A. (1985) Vergi Hukuku (2. Baskı). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Öz, E. (2004). Vergilendirmede Kanunilik ve Türk Vergi Sistemi. Gazi Kitabevi.
• Poggi, G. (2019). Modern Devletin Gelişimi Sosyolojik Bir Yaklaşım (9. Baskı). (Ş. Kut, B. Toprak, Çev.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1978).
• Robertson, R. M. (1964). History of the American Economy (2nd Edition). Harcourt, Brace & World, Inc.
• Rudé, G. (2018). Fransız Devrimi (3. Baskı). (A. İ. Dalgıç, Çev.), İletişim Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 1988)
• Salihpaşaoğlu, Y. (2021). Din ve Devlet Arasındaki İktidar Mücadelesi: Avrupa Örneği (5. Baskı). Adalet Yayınevi.
• Salihpaşaoğlu, Y. (2023). Hukuka Giriş (1. Baskı). Adalet Yayınevi.
• Sander, O. (2009). Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918’e (19. Baskı). İmge Kitabevi.
• Saygılı, A. (2021). Kutsal Canavar Devlet (1. Baskı). Yetkin Yayınları.
• Schmölders, G. (1976). Genel Vergi Teorisi (4. Baskı). (S. Turhan, Çev.), İstanbul Üniversitesi Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 1965).
• Schumpeter, J. A. (1991). The Crisis of the Tax State. R. Swedberg (Ed.), The Economics and Sociology of Capitalism, in (99-140), Princeton University Press.
• Seligman, E. R. A. (1921) Essays in Taxation (9th Edition). The Macmillan Company.
• Sencer, M. (1987). İnsan Hakları Açısından Amerikan Devrimi. İnsan Hakları Yıllığı, 9, 85-126.
• Sencer, M. (1990). İnsan Hakları Açısından İngiliz Devrimi. Amme İdaresi Dergisi, 23(2), 3-21.
• Soysal, M. (1968). Anayasaya Giriş. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Şimşek, E. (2019). İkı̇ncı̇ İmparatorluğun Kuruluşu ve III. Napolyon’un Meşruı̇yet Çabaları (1848‐1852). Tarihin Peşinde, (21), 179-195.
• Teziç, E. (2019. Anayasa Hukuku (23. Baskı). Beta Basım Yayım.
• Turhan, M. (2003). Değişen Egemenlik Anlayışının Hak ve Özgürlüklerin Korunmasına Etkileri ve Türk Anayasa Mahkemesi. Anayasa Yargısı, 19(1).
• Turhan, S. (1993). Vergi Teorisi ve Politikası (5. Baskı). Filiz Kitabevi.
• Vatansever Öztürk, M. (2014). Vergilerin Kanuniliği İlkesinin Tarihi Gelişimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16, 4815-4841.
• Webber, C. ve Wildavsky, A. (1986). A History of Taxation and Expenditure in the Western World. Simon and Schuster.