Ahmet Rıza Bey'in Düşünce Dünyasında "Batı Algısı"

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 109 - 130, 31.10.2019

Burak Beşcan

Öz

19. yüzyılın ikinci yarısında dünyaya
gelen Ahmet Rıza, eğitim hayatına İstanbul’da başlamış daha sonra ise Paris’te
devam etmiştir. Yurt dışında bulunduğu sırada Auguste Comte tarafından ortaya
konulan pozitivizm felsefi akımından etkilenmiştir. Comte’un pozitivizmini onun
öğrencisi P. Latiffe’den öğrenen Ahmet Rıza, Osmanlı toplumunu sosyolojik
olarak bu felsefi görüşe göre değiştirmeyi amaçlamıştır.

19. yüzyılda tartışılan konuların en
önemlisi kuşkusuz Batılılaşma meselesidir. Dönemin entelektüel ve aydın
kişileri bu konu üzerine yoğunlaşmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı Devletinin son
dönemine damga vurmuş, İttihat ve Terakki’nin liderliğini üstlenen Ahmet
Rıza’nın Batı’yı algılama biçimi, modernite anlayışı, onun gözünden Batı’nın
Doğu toplumlarına bakışı ve emelleri aydınlatılmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmet Rıza, BatıMedeniyet, Pozitivizm, Batı Algısı, Modernite

Ahmet Rıza Bey'in Düşünce Dünyasında "Batı Algısı"

Öz

Kaynakça

• KAYNAKÇAMakalelerAslan, Seyfettin ve Abdullah Yılmaz (2017), “Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncesinin Değişimi, Cumhuriyet Üniversitesi, iktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, 291/2017.
• Ergenekan, Melis (2011). “Ahmet Rıza Bey ve Meşveret Gazetesi” Global Media Journal, C: I, S: 2, İstanbul, s.106-120.Malkoç, Eminalp (2007a),” Doğu Batı Ekseninde Bir Osmanlı Aydını: Ahmet Rıza Yaşamı ve Düşünce Dünyası”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, Sayı:11, Yıl:6/ 2007, ss.93-162.
• MALKOÇ, Eminalp (2007b).“Haluk Şehsuvaroğlu’nun Kaleminden Ahmed Rıza Bey ve Yazışmaları”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S: 12, İstanbul, s.107-163.Kitaplar
• Akşin, Sina (1987), Jön Türkler ve İttihat Terakki, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Bolay, S. Hayri (2002). “Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türk Düşünce Tarihi” Türkler, C: XIV, Osmanlı, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s.515-565.
• Demirbaş, Bülent (1988), Ahmed Rıza Bey’in Anıları, Arba Yayınları, İstanbul.
• Erkul, Ali (2008), Ahmet Rıza Bey, (Derleyen; M. Çağatay Özdemir, Türkiye’de Sosyoloji), Phoenix Yayınları, Ankara.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri (1962), Auguste Comte ve Ahmet Rıza, Fakülteler Matbaası, İstanbul.
• Gündüz, Mustafa ve Musa Bardak (2011), Ahmet Rıza Bey ve “Vazife ve Mesuliyet” Eserleri, Ankara: Divan Kitap.
• Korlaelçi, Murtaza (2009), Pozitivist Düşüncenin İthali, C: I, Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası-Tanzimat ve Meşrutiyet Birikimi, İstanbul: İletişim yayınları, ss:214-223.
• Korlaelçi, Murtaza (1986), Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi ve Etkileri, İnsan Yayınları, İstanbul.
• Lewis, Bernard (1996), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Mardin, Şerif (1992), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Sönmez, Erdem (2012), Ahmed Rıza Bir Jön Türk Liderinin Siyasi- Entelektüel Portresi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Ramsaur, Ernest (2004), Jön Türkler 1908 İhtilalinin Doğuşu, Pınar Yayınları, İstanbul.
• Rıza, Ahmet (1988), Batı’nın Doğu Politikasının Ahlaken İflası, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özden, B. Alp (2009). “Ahmed Rıza”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, C: I, Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası-Tanzimat ve Meşrutiyet Birikimi, İstanbul: İletişim Yayınları, s.120-128.
• Ülken. H. Ziya (1999), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul.
• İnternetBallıkaya, Cihan (2016), “Pozitivizm: Tarihsel Süreç içerisindeki Gelişimi ve Sosyolojik Düşünceye Etkileri”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı:33, ss:87-106, www.dergipark. gov.tr, 14.08.2019.
• Gün, Ömer (2016), Ahmed Rıza'nın Batı Medeniyeti Algısı Ve Modernleşme Düşüncesi, İNİF-e Dergi, Cilt 1, Sayı 2, ss:260-293, www.dergipark. org.tr.Kabakçı, Enes (2014), “Bir yeniden yorumlama örneği: Ahmed Rıza’nın “pozitivizm”i, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 28. Sayı, 2014/1, s.27-58, www.dergipark. gov. tr, 10.06.2019.
• Korkmaz, Ali ve İbrahim E. Bilici (2011). Şerif Mardin’in Sosyal Değişim ve Kültürel Tartışmalarında Modernleşme, İletişim ve Dil Bağlantısı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (31) , 31-51. Tezler
• Barış, Savaş (2012), Meclis-i Ayan Zabıtlarına Göre Ahmet Rıza Bey, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, On dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Samsun. Dursun, Mutlu (2009), Pozitivist bir Milliyetçi Olarak Ahmet Rıza Bey, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.