Kuvvetler Ayrılığı Bağlamında Anayasalarda Yürütmenin Düzenlenmesi: Karşılaştırmalı Bir Analiz

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 60 - 82, 09.05.2020

Ömer Faruk Köktaş

Öz

Türkiye’de yürütmenin sınırlandırılması ve kuvvetler ayrılığı konusu, Türk anayasacılık tarihinde her zaman tartışmalı bir alan olmuştur. 2017 yılında, 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile uygulamaya konulan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, bu tartışmaları yeniden hareketlendirmiştir. Bu çalışma, Cumhuriyet döneminde hazırlanan üç anayasa ve hükümet sistemi değişikliği ile sonuçlanan bir anayasa değişikliğinde yürütme organının düzenlenmesine kuvvetler ayrılığı penceresinden bakmaktadır. Bu bağlamda, söz konusu anayasaları yürütmenin tasarımı ve kuvvetler ayrılığının karakteri ekseninde karşılaştırmalı olarak ele alıp, literatürdeki tartışmalara dair bütüncül bir perspektif sunulması amaçlanmaktadır. Çalışmada, 1924 Anayasası’ndan itibaren günümüze dek yasamadan yürütmeye doğru bir yetki kayışına sahne olan anayasal gelişmelerin, 1982 Anayasası’nda değişiklik yapan 6771 sayılı Kanun ile birlikte yürütmenin güçlenmesi sürecinde en tepe noktayı temsil ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Kuvvetler Ayrılığı, 1982 Anayasası, 6771 Sayılı Kanun

Organizing Executive in the Constitutions in Terms of Separation of Powers: A Comparative Analysis

Öz

Restraining the executive body and the separation of powers have always been controversial topics in the constitutional history of Turkey. And in 2017, commencement of Turkey’s presidential system with the constitutional amendment Law No. 6771 brought up this discussion again. This study investigates how the executive body was shaped in the context of separation of power during the three constitution and one constitutional amendment, which resulted as a change of governmental system, since the early Republican period.  Within this context, it compares those amendments by means of establishment of the executive body and their power separation characteristics and thus aims for a more holistic perspective on the relevant literature. As a result, this study showed that, throughout the history of constitutional developments since 1924 Constitution, there’s been a shift from legislative towards executive powers which had its the peak with the Law No. 6771 amending the 1982 Constitution.

Anahtar Kelimeler

Turkey’s Presidential System, Separation of Powers, 1982 Constitution, Amendment Law No. 6771

Kaynakça

• Akgül, M. E. (2010). Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Dönüşümü ve Günümüz Demokratik Rejimlerindeki Anlamı. Ankara Barosu Dergisi, 68(4), 79-101.
• Aktar, C. (2014). Ademimerkeziyet Elkitabı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alkan, H. (2019). Geleceğin Türkiyesinde Yönetim. İstanbul: İLKE İlim Kültür Eğitim Vakfı.
• Alkan, H. (2018). Cumhurbaşkanlığı Sistemi. Ankara: Liberte Yayınları.
• Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (2018, 9 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30473 (3. Mükerrer)). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2018/07/20180709M3-1.pdf
• Armağan, S. (1978), 1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşları ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, 15 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30479). Erişim adresi: https:// www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.4.pdf
• Bilir, F. (2017). Türkiye’ye Özgü Yeni Bir Hükümet Modeli: Cumhurbaşkanlığı Sistemi. Yeni Türkiye, (94), 1–6.
• Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, 10 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30474). Erişim adresi: https:// www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf
• Demirkaya, Y. (Ed.). (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Kamu Yönetiminde Değişim. İstanbul: Hiperyayın.
• Durgun, G. B. (2017). Anayasa Referandumu ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Yeni Türkiye, (94), 1–6.
• Erdoğan, M. (2003), Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset (4. Baskı). Ankara: Liberte Yayınları
• Erem, O. (2019, Haziran 28). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: 24 Haziran 2018’den bugüne kaç kanun çıktı, kaç kararname yayımlandı?. BBC News Türkçe. Erişim: 07.03.2020 https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-48788902
• Eren, V., & Akıncı, B. (2018). Yasama Yürütme ilişkileri Açısından Başkanlık Sistemi İle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin karşılaştırılması. İçinde Y. Demirkaya (Ed.), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Kamu Yönetiminde Değişim (ss. 35–70). İstanbul: Hiperyayın.
• Esen, S. (2016). 2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, 2016(4), 45–73.
• Genel Kadro Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, 10 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30474). Erişim adresi: https:// www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.2.pdf
• Gezici, H. S., & Kutlu, Ö. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Gözler, K. (2019a). Türkiye’nin Yönetim Yapısı (2. baskı). Bursa: Ekin.
• Gözler, K. (2019b). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Uygulamadaki Değeri: Bir Buçuk Yıllık Bir Bilanço. Erişim: 03.07.2020 http://www.anayasa.gen.tr/ cbhs-bilanco.htm
• Gözler, K. (2017). Cumhurbaşkanlığı Sistemi mi, Başkanlık Sistemi mi, Yoksa Neverland Sistemi mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız? Erişim: 03.07.2020 http://www.anayasa.gen.tr/neverland.pdf
• Gözler, K. (2016). Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa: 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkında Bir Eleştiri. Ankara Barosu Dergisi, 2016(4), 25–36.
• Gözler, K. (2010). Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt 1). Bursa: Ekin. Erişim: 03.07.2020 http://www.anayasa.gen.tr/ahgt.htm
• Gülener, S., & Miş, N. (2017). Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Anayasal Tasarımı. İçinde N. Miş & B. Duran (Ed.), Türkiye’de Siyasal Sistemin Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi (ss. 51–81). İstanbul: SETA.
• Gülener, S. (2016). The Constitutional Amendment Draft: The End of Debates on Change in the Turkish Political System. Insight Turkey, 18(4), 109–125.
• Kaboğlu, İ. (2016). Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (10 Aralık 2016). Ankara Barosu Dergisi, 2016(4), 38–44.
• Karatepe, Ş., & Altunok, H. (2019). Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları. Ankara: A Kitap.
• Karatepe, Ş. (2016). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Kili, S. (1998). 1961 Anayasası ve Devlet Anlayışı. İçinde S. Kili (Ed.), 27 Mayıs 1960 Devrimi Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası (ss. 51-70). İstanbul: Boyut Kitapları.
• Küçük, A. (2017). Yeni Anayasa Değişikliği ile Getirilmek İstenen Türkiye’ye Özgü Başkanlık Sistemi: Korkular, Algılar, Beklentiler. Liberal Düşünce Dergisi, 22(85), 157-189.
• Martinez, J. C. C. & Gomez, J. R. (2015). El control politico en America Latina. Centro de capacitacion y estudios palamentarios. Lima.
• Miş, N., & Duran, B. (Ed.). (2017). Türkiye’de Siyasal Sistemin Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi. İstanbul: SETA.
• Özbudun, E. (1995). Türk Anayasa Hukuku (4. Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özbudun, E. (2012). 1924 Anayasası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Parla, T. (2002). Türkiye’de Anayasalar (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Selçuk, S. (2016). İktidarı Erdoğan’a Teslim Etme Taslağı. Ankara Barosu Dergisi, 2016(4), 81–86.
• Sobacı, M. Z., Köseoğlu, Ö., & Miş, N. (2018). Reforming the Policymaking Process in Turkey’s New Presidential System. Insight Turkey, 20(4), 183–210.
• Sobacı, M. Z., & Köseoǧlu, Ö. (2018a). Ak Parti ve Türk Kamu Yönetiminde Reform Serüveni. içinde N. Miş & A. Aslan (Ed.), Ak Parti’nin 15 Yılı: Siyaset (ss. 129–180). İstanbul: SETA.
• Sobacı, M. Z., & Köseoğlu, Ö. (2018b). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Üst Kademe Yöneticiler. İstanbul: SETA.
• Sobacı, M. Z., & Köseoğlu, Ö. (2017). Başkanlık Sistemlerinde Yerel Yönetimler. içinde N. Miş & B. Duran (Ed.), Türkiye’de Siyasal Sistemin Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi (ss. 321–377). İstanbul: SETA.
• Şimşek, Y. (2019, Kasım 4). Meclis’ten bakanlara 17 bin 24 soru önergesi uyarısı. Sputnik Türkiye. Erişim: 07.03.2020 https://tr.sputniknews.com/turkiye/ 201911041040547404-meclisten-bakanlara-soru-onergesi-uyarisi/
• Tanör, B. (1994). İki Anayasa 1961-1982 (3. Baskı). İstanbul: Beta.
• Tanör, B. (2006). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (14. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tosun, G. E. (2016). Reconsidering the Presidential System in Turkey. Insight Turkey, 18(4), 127–141.
• Turan, A. M. (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Social Sciences Research Journal, 7(3), 42–91.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2017, 11 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 29976). Erişim adresi: https://www. resmigazete.gov.tr /eskiler/2017/02/20170211-1.htm
• Uslu, S. (2019, Temmuz 28). Meclise sunulan kanun tekliflerinde 3 kat artış. Anadolu Ajansı. Erişim: 07.03.2020 https://www.aa.com.tr/tr/politika/ meclise-sunulan-kanun-tekliflerinde-3-kat-artis/1543445
• Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usullerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, 10 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30474). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/19.5.3.pdf