The Case For Improved Tax Management in Turkish Businesses

Yıl 2021, Sayı: 65, 151 - 176, 05.05.2021

Mehmet Yüce Dilşad Keleş

https://doi.org/10.26650/mcd2021-881666

Öz

Taxes are an essential part of public income. They have become the most important financial source of public expenditure and act as a critical economic tool. As a natural result of these functions, taxes have become structurally very complex. In this context, with the expansion of tax laws, many exceptions and discounts have been introduced for socio-economic purposes, and tax legislation has made it complex and difficult to understand, resulting in tax disputes. These developments make it mandatory for businesses to consider tax management as a critical element in their planning. Companies can manage their tax burdens through tax planning, preventing possible risks and disputes. This study explains tax management, the concepts closely related to it, the reasons that lead businesses to include it in their planning, and its goals and objectives. Tax management in the international arena and Turkey are included in this report, as are the shortcomings and proposals specific to Turkey. This study develops and compares the concept of tax management with similar ideas, and then examines the catalysts for businesses to incorporate it into their operations. Our results showed that the tax management phenomenon in Turkey does not have the impact it should. In the digitized world, the management umbrella should be effectively engaged for Turkish corporations to continue managing assets with confidence in the future. To reach the stated result, we conducted a review of the literature for this study

Anahtar Kelimeler

tax, tax management, tax planning, tax risk management, tax process management

İşletmelerde Vergi Yönetimi ve Konuya İlişkin Uluslararası Gelişmeler

Öz

Günümüzde kamu gelirlerinin en önemli kısmı vergilerden oluşmaktadır. Dolayısıyla vergiler kamu harcamalarının en önemli finans kaynağı haline gelerek, aynı zamanda önemli bir mali araç olarak işlev görmektedir. Verginin üstlenmiş olduğu bu fonksiyonların doğal sonucu olarak çok karmaşık bir yapı arz eder hale gelmiştir. Bu bağlamda vergi kanunlarının kapsamı genişlemiş, sosyo-ekonomik amaçlarla birçok istisna ve indirim uygulamasına yer verilmiştir ve doğal olarak vergiyi mevzuatını karmaşık ve anlaşılması zor hale getirerek, vergi uyuşmazlıkların doğmasına neden olmuştur. Tüm bu gelişmeler, işletmelerin planlamalarında önemli bir unsur olarak vergiyi dikkate almalarını zorunlu hale getirmiştir. Bu da beraberinde “vergi yönetimi” kavramını gündeme getirmiştir. İşletmeler vergi planlaması aracılığıyla vergi yüklerini yönetebilir, karşılaşmaları muhtemel riskleri engelleyebilir ve olası uyuşmazlıkları önleyebilir hale getirebilirler. Bu makalede; vergi yönetimi kavramına dair açıklamalara, vergi yönetiminin uluslararası alandaki görünümü ile Türkiye’deki görünümüne yer verilerek, Türkiye’ye yönelik eksiklik ve önerilere de değinilmiştir. Yapılan açıklamalar ışığında çalışmamızın amacı, vergi yönetimi kavramının gelişiminin ve benzer kavramlarla karşılaştırılmasının yapılması, akabinde işletmeleri vergi yönetimi yapmaya yönelten unsurların ve vergi yönetim süreçlerinin ele alınmasıdır. Çalışmanın kapsamı dahilinde, Türkiye’de vergi yönetimi olgusuna gereken önemin verilmediği ancak ülkemizde işletmelerin varlıklarını devam ettirebilmeleri için yönetim şemsiyesinin etkili bir biçimde kullanılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bahsi geçen sonuca ulaşabilmek amacıyla, çalışmamızda literatür taraması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi, vergi yönetimi, vergi planlaması, vergi riski yönetimi, vergi süreç yönetimi

Kaynakça

• Aksoy, T. (2005). Müzakere süreci ışığında AB muhasebe hukukundaki düzenlemeler. Mevzuat Dergisi, 93. Erişim adresi: https://www.mevzuatdergisi.com/2005/09a/02.htm#_edn51 google scholar
• Altuncu Akan, P. (2016). Bağımsız denetim muhasebe ve finansal raporlama standartları ve vergi yönetimi üzerine. Erişim adresi: https://www.phymm.com.tr/wp-content/uploads/2016/08/Bagimsizdenetimvevergi.pdf google scholar
• Andreoni, J., & Erardi, B. (1998). Tax compliance. Journal of Economic Literature, 36(2), 818-860. google scholar
• Arıkboğa, Ü. (2015). Türkiye’de yerel vergi yönetimi. Maliye Dergisi, 68, 1-19. google scholar
• Aykın, H. (2017). Büyük mükelleflere yönelik vergi denetiminde ülke örneklerinde trend ne yönde? Erişim adresi: https:// vergidosyasi.com/2017/04/20/buyuk-mukelleflere-yonelik-vergi-denetiminde-ulke-orneklerinde-trend-ne-yonde/ google scholar
• Aysan, M. (2007). Uluslararası finansal raporlama standartları ve küresel uyum. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 34, 51-56. google scholar
• Bağımsız Denetim Standardı 250, Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Mevzuatın Dikkate Alınması, Türkiye Denetim Standartları. Erişim adresi: https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/ BDS/BDSyeni11092019/BDS_250.pdf google scholar
• Bahçe, B. A. ve Gümüş, Ö. (2017). Vergi planlaması temelinde kamu yararı: kurumlar vergisi üzerine teorik bir yaklaşım. Yönetim ve Ekonomi, 24(1), 1-20. google scholar
• Bakar, F. ve Gerçek A. (2016). Vergi denetiminde risk analizinin yeri: bazı ülke uygulamaları ve Türkiye için bir değerlendirme. International Journal of Public Finance, 1(2), 47-72. google scholar
• Bala Kumar, S. (2007). Tax planning in business: Bangladesh perspective. Social Science Research Network Working Paper, 1-21. google scholar
• Benk, S. ve Kartalcı, K. (2015). Gelir idarelerinde risk yönetimi: OECD risk yönetim modeline yönelik bir değerlendirme. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 43-59. google scholar
• Bird, M. R. (2004). Administrative dimensions of tax reform. Asia Pacific Tax Bulletin, International Bureau Fiscal of Documentation, 134-150. google scholar
• Birinci, N. ve Eser, L. Y. (2017). Vergi kayıp ve kaçaklarıyla mücadelede Beps eylem planı ve değerlendirilmesi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(3), 447-459. google scholar
• Budak, T. James, S. ve Benk, S. (2017). Vergi sisteminin basitleştirilmesi. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım. google scholar
• Buyrukoğlu, S. (2016). Vergi bilincinin zedelenmesinde devlet faktörü. Vergi Sorunları Dergisi, 39(331), 161-171. google scholar
• Cansızlar, D. (2004). Kurumsal yönetim ve vergilendirme. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 45. google scholar
• Cozmei, C., & Serban, E.-C. (2014). Risk management triggers: from the tax risk pitfalls to organizational risk. Procedia Economics and Finance, 1594-1602. google scholar
• Çavdar, F. (2019). Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki vergi denetimi uygulamalarının karşılaştırılması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 21, 127-140. google scholar
• Çetin, G. (2007). Vergi aflarının vergi mükelleflerinin tutum ve davranışları üzerindeki etkisi. Yönetim ve Ekonomi, 14(2), 171-187. google scholar
• Çetinkaya, O. (2008). Şirket yöneticileri için vergi uyuşmazlıkları rehberi. Erişim adresi: http://www.cetinkaya. av.tr/Dosyalar/9ebebe09-8e3c-4a22-a1b8-108009bed8d6.pdf google scholar
• Dağlı, H., Ayaydın, H. ve Eyüboğlu, K. (2010). Kurumsal yönetim endeksi performans değerlendirmesi: Türkiye örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 48, 18-31. google scholar
• Diclehan, B. (2016). Matrah aşındırma yoluyla kâr aktarımı ve Türkiye uygulamaları. B. Koçer (Ed.), Sorumlu Vergicilik kitabı içinde (s. 151-158). Erişim adresi: https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/tr-sorumlu-vergicilik-basak-diclehan.pdf google scholar
• Dinç, E. ve Abdioğlu H. (2009). İşletmelerde kurumsal yönetim anlayışı ve muhasebe bilgi sistemi ilişkisi: İMKB-100 şirketleri üzerine ampirik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 157-184. google scholar
• Doğan, Korcan, Arslantekin S. (2016). Büyük veri: önemi, yapısı ve günümüzdeki durum. DTCF Dergisi, 15-36. google scholar
• Erdem, B. M. (1978). Vergi yönetimi ve örgütlenmesi. (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. google scholar
• Erdem, B. (1981). Vergi yönetimi ve örgütlenmesi. Eskişehir: Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları. google scholar
• Eroğlu, O. (2014). Kurumlar vergisinde vergi planlaması. Bursa: Ekin Kitabevi. google scholar
• Erol, M. (2005). Muhasebe skandalları ve kurumsal yönetim. Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, 20. google scholar
• Erol, M. (2008). İşletmelerde yaşanan yolsuzluklara (hata ve hileler) karşı denetimden beklentiler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 229-237. google scholar
• Erol, M. ve Aslan, M. (2017). Uluslararası muhasebe ve denetim standartlarının gelişmesi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12, 55-86. google scholar
• European Commission Taxation and Customs Union (2011). Taxation: Anti-fraud network EUROFISC starts operational work. Retrieved from: https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/docs/body/2011-02-07_eurofisc_pressrelease_en.pdf google scholar
• Gerçek, A., Çetin Gerger, G., Taşkın, Ç., Bakar, F. ve Güzel, S. (2015). Mükellef hakları. Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar
• Gerçek, A. ve Bakar Türegün, F. (2018). Şirketlerde vergi risk algısı ve vergi riski yönetimi üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(3), 307-332. google scholar
• Hacıköylü, C. (2017, Ocak). Bağımsız denetim ve vergi hukuku. EconWorld2017@Roma Proceedings, 25-27 January, Rome. google scholar
• İpek, S. ve Kaynar, İ. (2009). “Vergiye gönüllü uyum” konusunda Çanakkale iline yönelik ampirik bir çalışma. Yönetim ve Ekonomi, 16(1), 173-190. google scholar
• Jensen, J. ve Wöhlbier F. (2012). Improving tax governance in eu member states: criteria for successful policies. Occasional Papers 114, Brussels: European Commission. google scholar
• Kahraman, A. (2017). Neden büyük veri? KPMG Gündem. Erişim adresi: https://assets.kpmg.com/content/dam/ kpmg/tr/pdf/2017/03/gundem-28.pdf google scholar
• Karadağ Coşkun, N. (2019). İnternet ortamında verilen reklam hizmetlerinin vergilendirilmesi. Vergi Raporu, 236, 74-89. google scholar
• Kara, C. M. ve Öz, E. (2016). Bir küresel vergi uyumu projesi: BEPS. Vergi Dünyası, 414, 172-181. google scholar
• Karğın, M., Aktaş, R. ve Demirel Arıcı, N. (2015). Kurumsal yönetimin finansal raporlama kalitesindeki rolü: Borsa İstanbul üzerine karşılaştırmalı bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi, 22(2), 501-519. google scholar
• Kılıçer, P. İ. (2017). Vergi Planlamasının Kötüye Kullanımını Önleyici Bir Etken Olarak İşletmelerde Vergi Uyumunun Sağlanmasına Yönelik Politikalar. Mali Çözüm Dergisi, 144, 109-124. google scholar
• Konukçu, Ö. (2017). Bağımsız denetim sonucu elde edilen makul güvencenin vergi incelemesi karşısında yeterliliği. Erişim adresi: http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/omerkonukcu/001/ google scholar
• KPMG (2017). 2016 Küresel vergi araştırması özet rapor: şirketlerin vergi bölümlerinin bugünü ve geleceğine bakış: dönüşüm beklentileri. Erişim adresi: https://www.kpmgvergi.com/PDF/2017-yay%C4%B1nlar/kuresel-vergi-arastirmasi.pdf google scholar
• OECD (1997). Risk management - practice note. Retrieved from: http://www.oecd.org/tax/administration /1908440.pdf google scholar
• OECD (2008). Monitoring taxpayers compliance: A practical guide based on revenue body experience. Retrieved from: http://www.oecd.org/tax/administration/40947920.pdf google scholar
• OECD (2004). Compliance risk management: Managing and improving tax compliance. Retrieved from: http:// www.oecd.org/site/ctpfta/37212610.pdf google scholar
• OECD (2004). Principles of corporate governance. Paris: Oecd Publishing. Retrieved from: http://www.oecd.org/ corporate/ca/corporategovernanceprinciples/31557724.pdf google scholar
• OECD (2015). G20/Oecd kurumsal yönetim ilkeleri. Retrieved from: https://www.oecd.or/daf/ca/ CorporateGovernance-Principles-TUR.pdf google scholar
• OECD (2013). Co-operative compliance: a framework from enhanced relationship to co-operative compliance. google scholar
• OECD Publishing. https://dx.doi.org/10.1787/9789264200852-en google scholar
• Oktar, C. (2003). İşletmelerde Vergi Planlaması ve Türkiye Örneği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Okur, E. M. (2006). Kurumsal saygınlık ve yönetimi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(26), 143-146. google scholar
• O’shea, T. (2010). Tax avoidance and abuse of EU law. The EC Tax Journal, 11, 77-115. google scholar
• Ömercioğlu, A. (2018). Vergi etiği yaklaşımı. TAAD, 36, 35-51. google scholar
• Özkul, L. (2003). ABD sermaye piyasalarında yaşanan son gelişmelerin ve ABD’de yürürlüğe giren 2002 tarihli Sarbanes-Oxley Kanunu’nun Türk sermaye piyasası açısından değerlendirilmesi. İstanbul: SPK Yeterlilik Etüdü. google scholar
• PHYMM, (2016). İşletmelerde vergi yönetimi. Erişim adresi: https://www.phymm.com.tr/wp-content/ uploads/2016/02/PhVergiYonetimi.pdf google scholar
• Sabuncu, B. (2017). İşletmelerde iç denetim ve iç kontrol ilişkisi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 161-174. google scholar
• Sağlar, J. ve Tuan, K. (2009). İşletmelerde iç denetim fonksiyonunun bağımsız dış denetim maliyeti üzerindeki etkileri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 343-358. google scholar
• Saygın, Ö., Sandalcı, U. ve Sandalcı, İ. (2019). Vergi sistemi karmaşıklığının vergi uyumu üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Vergi Sorunları Dergisi, 42(366), 144-162. google scholar
• Silvani, C. ve Baer, K. (1997). Designing a tax administration reform strategy: Experiences and duidelines. International Monetary Fund. google scholar
• Simkova, E. (2005). Impact of the Sarbanes-Oxley Act on the system of internal controls and IS audit. Systemova Integrace, 3, 91-111. google scholar
• Türegün Bakar, F. (2017). Şirketlerde Vergi Riski Yönetimi: Türk Vergi Sistemi Açısından Değerlendirme. (Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. google scholar
• Ulusan, H., Eren, E. ve Köylü, Ç. (2012). 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun muhasebe ve denetim uygulamalarına getirdiği yenilikler üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 11-34. google scholar
• Üyümez, E. M. (2016). Vergi mevzuatının karmaşıklığı ve uzlaşma yöntemi bağlamında vergi uyumunun değerlendirilmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8(1), 75-92. google scholar Yaltı, B. (2012). Vergi Sigortası. Vergi Sorunları Dergisi, 35(284), 112-134. google scholar
• Yancey, W. F., & Cravens, K. S. (1998). A framework for international tax planning for manager. Journal of International Accounting, Auditing & Taxation, 251-272. google scholar Yavaşlar Başaran, F. ve Canyaş O. (2018). Türkiye’de vergi şeffaflığı. Vergi Dünyası, 443, 6-24. google scholar
• Yıldız, B. (2019). Agresif vergi planlamasının teorik çerçevesi: çift İrlanda-Hollanda sandviç yöntemi. Vergi Raporu, 241, 28-45. google scholar