An Analysis Concerning the Theoretical Grounds and Evolution of Excise Taxes

Yıl 2021, Sayı: 65, 1 - 23, 05.05.2021

Şahin Akkaya Muhammet Aktuğ

https://doi.org/10.26650/mcd2021-884927

Öz

Excise taxes, one of the oldest tax forms in history, are selective taxes on certain goods and services. The absence of modern economic structures and tax administrations necessary for the implementation of general consumption taxes has caused taxes on expenditures be designed as selective taxes. Moreover, tax systems have undergone radical transformations in the globalization process because of increase in international tax competition. Over time, the rationale behind the excise taxes has changed; extra-fiscal goals, such as ensuring justice in income distribution, internalizing negative externalities, and protecting public health through sin taxes have gained importance. In Turkey, the evolution of taxes on consumption has followed a similar path to the overall trend Teorik Temelleri ve Gelişimi Bakımından Özel Tüketim Vergilerinin Analizi2Maliye Çalışmaları Dergisi - Journal of Public Finance Studiesin the world. In the period from the proclamation of the Republic to the Value Added Tax Reform in 1985, taxes on consumption were designed as excise taxes. This study reveals the changes in the goals, scope, and revenue of excise taxes by examining their evolution process.

Anahtar Kelimeler

Consumption Taxes, Excise Tax, Sin Taxes, Globalization, International Tax Competition

Teorik Temelleri ve Gelişimi Bakımından Özel Tüketim Vergilerinin Analizi

Öz

Tarihteki en eski vergi türlerinden biri olan özel tüketim vergileri, belirli mal ve hizmetler üzerinden alınan selektif vergilerdir. Geçmiş dönemlerde, genel tüketim vergilerinin uygulanabilmesi için elverişli ekonomik yapı ve gelişmiş vergi idarelerinin yokluğu, mal ve hizmetler üzerinden alınan vergilerin özel tüketim vergileri şeklinde olmasına yol açmıştır. Küreselleşme sürecinde, uluslararası vergi rekabetinin artması vergi sistemlerinde köklü dönüşümler yapılmasını gerektirmiştir. Zaman içerisinde, özel tüketim vergilerinin kapsamı değişmiş; gelir dağılımında adaletin sağlanması, negatif dışsallıkların içselleştirilmesi, günah vergileri vasıtasıyla toplum sağılığının korunması gibi ekstra-fiskal amaçlar ön plana çıkmaya başlamıştır. Türkiye’de Tüketim üzerinden alınan vergilerin gelişimi büyük oranda, dünyadaki genel eğilime paralel bir seyir izlemiştir. Cumhuriyet’in ilanından 1985 yılındaki Katma Değer Vergisi Reformuna kadar olan süreçte tüketim üzerinden alınan vergiler “özel tüketim vergileri” şeklinde dizayn edilmiştir. Bu çalışmanın amacı özel tüketim vergilerinin gelişim sürecini inceleyerek verginin amaç, kapsam ve hasılatında yaşanan değişimi ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Tüketim Vergileri, Özel Tüketim Vergisi, Günah Vergileri, Küreselleşme, Uluslararası Vergi Rekabeti

Kaynakça

• Adams, C. (1998). Those dirty rotten taxes: the tax revolts that builts America. New York: The Free Press.
• Akkaya, Ş. (2011). Küreselleşen ekonomik sorunlar ve vergilemenin küreselleşmesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.Akkaya, Ş. (2017). Yerelden küresele çevre vergileri-iktisadi bir analiz. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Anderson, J.E. (2011). Public finance. Ohio: Cengace Learning. Avi- Yonah, S. R. (2001). Globalization and tax competition: implicationns for developing countries. Cepal Review, 74, 59-66.
• Batırel, Ö.F. (2007). Kamu maliyesi ve yönetimi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları.
• Bilici, N. (2013). Avrupa Birliği ve Türkiye. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Bird, R. M. (2015). Tobacco and alcohol excise taxes for ımproving public health and revenue outcomes: marrying sin and virtue. World Bank Group, WPS7500.
• Bulutoğlu, K. (1979). Türk vergi sistemi. Ankara: Ongun Kardeşler Matbaacılık.
• Bulutoğlu, K. (2004). Kamu ekonomisine giriş. İstanbul: Batı Türkeli Yayıncılık.
• Cnossen, S. (1977). Excise systems: a global study of the selective taxation of goods and services. Baltimore: The John Hopkins University Press.
• Cnossen, S. (2005). Economics and politics of excise taxation. In Sijbren Cnossen (Ed.), Theory and Practice of Excise Taxation (pp. 1-19). New York: Oxford University Press.
• Creighton, R. (2010). Fat taxes. Journal of Legal Medicine, 31(1), 123-136.
• Coffman, D. (2013). Excise taxation and the origins of public debt. Hampshire: Palgrave Mcmillan.
• Çelikkaya, A. (2011). Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çevre vergisi reformları ve Türkiye. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 97-120.
• 1324 Nolu Damga Resmi Kanunu (28.05.1928 tarih, 900 sayılı Resmî Gazete).
• Due, J.F. (1968). Government finance: economics of the public sector. Illinois: Richard D. Irwin Incorporation.
• Edizdoğan, N. (1981). Teoride ve uygulamada özel tüketim vergileri. Bursa: Bursa Üniversitesi Basımevi.
• Edizdoğan, N., ve Çelikkaya, A. (2012). Vergilerin ekonomik analizi. Bursa: Dora Basım Yayın Dağıtım.
• Edizdoğan, N. ve Özker, A.N. (2013). Türk vergi sistemi. Bursa: Ekin Yayın Dağıtım.
• European Commission (1972). Council Directive of 72/464/CEE.
• European Commission (1978). Council Directive of 79/32/EEC.
• European Commission (2003). Council Direcitve of 2003/96/EC.
• European Commission (2020). Excise duties on alcohol, tobacco and energy. Retrieved from https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/excise-duties-alcohol-tobacco energy_en.
• 1318 Nolu Finansman Kanunu (10.08.1970 tarih, 13575 sayılı Resmî Gazete).
• 6802 Nolu Gider Vergileri Kanunu (23.07.1956 tarih, 9362 sayılı Resmî Gazete).
• Leviner, S. (2014). The intricacies of tax and globalization. Columbia Journal of Tax Law, 207(5), 207-227.
• Lorenzi, P. (2006). The moral grounds of sin taxes. Society, 44(1), 67-71.
• Newman, J. S. (2003). Slave tax as sin tax: 18th and 19th century perspectives. Wake Forest Univ. Public Law Research Paper No. 04-01. Retrieved from https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=471968.
• OECD (2020). Revenue Statistics. Retrieved from https://stats.oecd.org.
• Oktar, K. (2013). Özel tüketim vergisi: yorum ve açıklamaları. Ankara: PWC.4760 Nolu Özel Tüketim Vergisi Kanunu (06.06.2002 tarih, 24783 sayılı Resmî Gazete).
• Öz, E. ve Yaraşır, S. (2009). Global bir kavram: vergi rekabeti. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 52, 1-39.
• Özker, A. N. ve Biniş, M. (2011). Küreselleşme sürecinde vergi sistemlerinin niteliği ve sürece ilişkin uygulamalar. N. Edizdoğan ve Ö. Çetinkaya (Ed.), Vergi ve Vergi Politikası Üzerine İncelemeler kitabı içinde (s.171-198). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Öztüfekçi, M. A. (2002). Özel tüketim vergisi niteliğindeki vergi, harç, fon ve payların tek yasal düzenlemede konumlandırılması. Vergi Sorunları Dergisi, 166. 7-17.
• 6747 Nolu Şeker Kanunu (29.06.1956 tarih, 9345 sayılı Resmî Gazete).
• Tanzi, V. (1996). Globalization, tax competition and future of the tax systems. IMF Working Paper, 96(141).
• TBMM (2002). Özel tüketim vergisi kanun tasarısı ve plan ve bütçe komisyonu raporu. Erişim Adresi: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d21/c096/b106/tbmm210961060569.pdf.
• Terra, B. J. M. (1996). Excises. In V. Thuronyi (Ed.), Tax Law Design and Drafting (Chapter 8). Washington: International Monetary Fund.
• Turhan, S. (2020). Vergi teorisi ve politikası. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Uluatam, Ö. (2012). Kamu maliyesi. Ankara: İmaj Yayınevi.
• U.S. Department of State (2001). Parliamentary taxation of colonies, ınternational trade, and american revolution: 1763-1775. Retrieved from https://history.state.gov/milestones/1750-1775/parliamentary-taxation.
• VRKR (1969). Vergi reform komisyonu raporları Cilt 2. İstanbul: Damga Matbaası.
• Yelvington, B. (1997). Excise taxes in historical perspective. In William F. Shughart (Ed.), Taxing Choice: The Predatory Politics of Fiscal Discrimination. New Jersey: Transaction Publishers.