Fen Eğitiminde Okul Dışı Öğrenme Ortamına İlişkin Yapılan Tezlerin Sistematik Derlemesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 20, 30.06.2023

Gülden Gürsoy , Sinem Nur Yıldırım Polat

Öz

Bu çalışmanın amacı, fen eğitiminde okul dışı öğrenme ortamına ilişkin yapılan tez çalışmalarının ana hatları ile sınıflandırılarak kapsamlı ve bütüncül bir şekilde incelenmesidir. Çalışmada, sistematik derleme yöntemi kullanılmıştır. “Okul dışı öğrenme ortamı, okul dışı öğrenme, bilim merkezi, doğa eğitimi, ders dışı öğrenme, ders dışı öğrenme ortamı, bilim müzesi” kavramları anahtar kavram olarak Türkçe ve İngilizce olarak iki farklı dilde taranmıştır. Bu kapsamda 2011-2021 yılları arasında, ulusal alanda farklı alanlarda yapılan toplamda 80 adet teze ulaşılmış, araştırmanın amacına uygun olarak fen eğitiminde okul dışı öğrenme ortamı konusunda yapılmış yüksek lisans ve doktora tezleri belirlenmiş ve bunlardan 43’ü çalışmaya dahil edilmiştir. Elde edilen veriler, içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Derlemeye alınan çalışmalar; yayın yılı, üniversite adları, konu, yöntem, veri toplama aracı, çalışma grubu, değişken ve desen türü temalarına göre incelenmiştir. Veriler analiz edildikten sonra bulgular tablo haline getirilip yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda, fen eğitiminde okul dışı öğrenme ortamına ilişkin yapılan tez çalışmalarının en fazla 2019 yılında olduğu, çalışmalarda en çok bilim merkezi konu başlığının tercih edildiği, tezlerde nitel araştırma yönteminin en çok kullanıldığı ve veri toplama aracı olarak ise en çok ölçeklerin tercih edildiği ortaya konmuştur. Çalışmalardaki katılımcıların daha çok öğrencilerden ve öğretmenlerden oluştuğu belirlenmiştir. Yapılan çalışmalarda, okul dışı öğrenme ortamlarının en çok başarı, tutum ve görüş gibi değişkenleri etkilediği görülmektedir. Araştırma deseni olarak ise en çok deneysel desenin tercih edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucu, alanyazından taranan sistematik derleme çalışmaları ile karşılaştırılarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

okul dışı öğrenme ortamı, fen eğitimi, sistematik derleme

Teşekkür

Çalışma sürecim boyunca fikirlerinden, tecrübesinden ve kişiliğinden çok şey öğrendiğim değerli hocam Doç. Dr. Gülden GÜRSOY’ a, hiçbir desteğini esirgemeden yanımda olan sevgili eşime ve aileme teşekkürlerimi iletirim.

Systematic Review of Theses on Out-Of-School Learning Environment in Science Education

Öz

The aim of this study is to classify the thesis studies on the out-of-school learning environment in science education in a comprehensive and holistic way. The systematic review method was used in the study. The concepts of "out-of-school learning environment, out-of-school learning, outdoor school, science center, nature education, extra-curricular learning, extra-curricular learning environment, science museum” were used both in Turkish and English in the surveys. In this context, between 2011-2021, a total of 80 theses were reached, and 43 of the master's and doctoral theses made on the subject of out-of-school learning environment in science education in the national field were included in the study in accordance with the purpose of the research. The obtained data were analyzed by content analysis method. The studies included in the compilation; year of publication, university names, subject, method, data collection tool, study group, variable and pattern type themes. After the data were analyzed, the findings were tabulated and the frequency of use was expressed. Considering the results of the research, it was revealed that the most thesis studies on the out-of-school learning environment in science education were in 2019, the subject title of the science center was most preferred in the studies, ıt has been revealed that qualitative research method is the most used in theses and scales are mostly preferred as data collection tool. It was determined that the participants in the studies were mostly students and teachers. Studies show that out-of-school learning environments mostly affect variables such as achievement, attitude and opinion. As a research design, it was concluded that the experimental design was preferred the most. The research result was interpreted by comparing it with the systematic review studies scanned from the literature.

Anahtar Kelimeler

Science Education, Out-Of-School Learning Environment;, Systematic Review

Kaynakça

• Asa, A., & Çalış, S. (2020). Fen Bilimleri Eğitimindeki Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Etkisini Belirleme Üzerine Yapılan Çalışmaların Analizi. يوبترلا عمتجملل رشع ثلاثلا ليودلا رتمؤلما ثابحلأ ةلماكلا نوتلما باتك, 596.‎
• Aslan A. (2018). Systematic Reviews and Meta-Analyses Acta Med. Alanya; 2(2):62-63 [Turkish] DOI: 10.30565/medalanya.439541
• Bakioğlu, B. (2017). 5. sınıf Vücudumuz Bilmecesini Çözelim Ünitesinin Okul Dışı Öğrenme Ortamı Destekli Öğretiminin Etkililiği.
• Bakioğlu, B. & Karamustafaoğlu, O. (2020). Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Öğretim Sürecinde Kullanımına Yönelik Öğrenci Görüşleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi,5(1),80-94.Retrievedfrom https://dergipark.org.tr/en/pub/jrinen/issue/56091/680495
• Balkan Kıyıcı, F. ve Atabek Yiğit, E. (2010) Science education beyond the classroom:a field trip to wind power plant. International Online Journal of Educational Sciences , 2 (1), 225-243.
• Bozdoğan, A.E. (2007). Bilim ve Teknoloji Müzelerinin Fen Öğretimindeki Yeri ve Önemi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ankara.
• Bozdoğan, A.E. (2008). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilim Merkezlerini Fen Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi: Feza Gürsoy Bilim Merkezi Örneği. Uludağ Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 19-41.
• Bozdoğan, A.E., & Yalçın, N. (2006). Bilim merkezlerinin ilköğretim öğrencilerinin fene karşı ilgi düzeylerinin değişmesine ve akademik başarısına etkisi: Enerji parkı. Ege Eğitim Dergisi, 2(7), 95-114.
• Büyükkaynak, E., Ok, Z., & Aslan, O. (2016). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Fen Eğitiminde Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına Yönelik Görüşleri. Kafkas Universitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 43-60.
• Chin,C-C.(2004). Museum Experience –A Resource For Science Teacher Education. International Journal of Science and Mathematics Education,2:63-90.
• Çubukçu, Z. (2011). Yaşam Boyu Öğrenmenin Gereği Olarak Bilgi ve İletişim Teknolojileri . Education Sciences , 6 (1) , 1023-1038 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaedu/issue/19821/212190
• Erten, Z., & Taşçı, G. (2016). Fen Bilgisi Dersine Yönelik Okul Dışı Öğrenme Ortamları Etkinliklerinin Geliştirilmesi ve Öğrencilerin Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisinin Değerlendirilmesi. Journal of Education Faculty, 18(2), 638-657.
• Ertaş, H., Şen, A. İ., & Parmaksızoğlu, A. (2011). Okul dışı bilimsel etkinliklerin 9. sınıf öğrencilerinin enerji konusunu günlük hayatla ilişkilendirme düzeyine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi [EFMED], 5(2), 178-198.
• Gatto, J. T. (2018). Eğitim: Bir kitle imha silahı. M. A. Özkan (Çev.). İstanbul: EDAM.
• Gerber, B.L., Marek, E.A., & Cavallo, A.M.L. (2001). Development of an informal learning opportunities assay. International Journal of Science Education 23(6), 569-58.
• Göktaş, Y., Küçük, S., Aydemir, M., Telli, E., Arpacık, Ö., Yıldırım, G., & Reisoğlu, İ. (2012). Türkiye’de Eğitim Teknolojileri Araştırmalarındaki Eğilimler: 2000-2009 Dönemi Makalelerinin İçerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 177-199.
• Gül, A. C., Tağrikulu, P., & Çobanoğlu, E. O. (2018). Türkiye’de Sınıf Dışı Eğitim ile İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi.
• Gürbey, Z. B. , Efe, H. & Mertoğlu, H. (2020). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Okul Dışı Öğrenme Kapsamında Müze Eğitimine İlişkin Görüşleri. Journal of Sustainable Education Studies , 1 (1) , 13-25 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/seader/issue/66466/1040683
• Hemingway, P., & Brereton, N. (2009). What is a systematic review? Erişim: 20.07.2011. http://www.whatisseries.co.uk/whatis/
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de Çevre Eğitimi Üzerine Yapılan Araştırmalar: Bir İçerik Analizi Çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, (34), 50-60.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik Derleme Metodolojisi: Sistematik Derleme Hazırlamak İçin Bir Rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1): 26-33.
• Katırcıoğlu, G. (2019). Okul dışı öğrenme ortamlarının 7. Sınıf Öğrencilerinin Geri Dönüşüm Konusundaki Doğa Algısı ve Bilinç Düzeyine Etkisi
• Kösterelioğlu, İ. , Ayra, M. & Çelen, Ü. (2016). Öğretmenlerin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi . Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 9 (1) , 0-0 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititsosbil/issue/45202/566101
• Küçük, A., & Yıldırım, N. (2021). Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında İşlenen İnsan ve Çevre Ünitesinin Akademik Başarı Üzerindeki Etkisi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 9(2), 205-264.
• MEB.(2018b). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. http://Mufredat.Meb.Gov.Tr/Dosyalar/201812312311937-en%20b%c4%b0l%c4%b0mler%c4%b0%20%c3%96%c4%9eret%c4%b0m%20programı2018.Pdf
• Melber, L.H. & Abraham, L.M. (1999). Beyond the classroom: Linking with informal education. Science Activities, 36, 3-4.
• Öztürk, N., & Bozkurt Altan, E. (2019). Bir Okul Dışı Öğrenme Ortamı: Sinop Çocuk Üniversitesi. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(10), 370-381.
• Özyıldırım, H. & Durmaz, H. (2022). Öğretmen Adaylarının Okul Dışı Öğrenme Etkinliklerine Yönelik Davranışlarına Disiplinlerarası Yaklaşımla Desteklenmiş Alan Gezisinin Etkisi. Trakya Eğitim Dergisi 12 (1), 522-541. DOI: 10.24315/tred.986827
• Samuk, S. , Yeşilbursa, C. C. & Hamarat, E. (2021). Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri Derslerinin Disiplinlerarası Yaklaşımla Okul Dışında İşlenmesine İlişkin Öğrenci Görüşleri. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice ,3 (2) , 113-127. DOI: 10.47157/jietp.954814
• Saraç, H. (2017). Türkiye’de Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına İlişkin Yapılan Araştırmalar: İçerik Analizi Çalışması, Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 60-81. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ekuad/issue/29425/337191
• Sözbilir, M., Güler, G., & Çiltaş, A. (2012). Türkiye’de Matematik Eğitimi Araştırmaları: Bir İçerik Analizi Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12, 565-580.
• Tatar, N., & Bağrıyanık, K. E. (2012). Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Okul Dışı Eğitime Yönelik Görüşleri. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
• Turan, S. & Turan, S. (2005). Öğrenen Toplumlara Doğru Avrupa Birliği Eğitim Politikalarında Yaşam Boyu Öğrenme . Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi , 5 (1) , 87-98 . DOI: 10.1501/Avraras_0000000033
• Uçak, E. (2021). Fen Derslerinde Sınıf İçi Konuşmalar Üzerine Sistematik Bir Derleme. Trakya Eğitim Dergisi, 11 (3) , 1148-1172. DOI: 10.24315/tred.778215
• Yüksel, S., Gündoğdu, K., Akyol, B., & Vural, R. A. (2016). Hayat Boyu Öğrenme Konusunda Yayımlanan Tez ve Makalelere İlişkin Bir İçerik Analizi: 2000-2015. Journal of Education Faculty, 18(2), 1491-1513.