TÜRKİYE’NİN DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİNDE DARBE, ORDU VE VESAYET

Yıl 2019, Sayı: 4, 17 - 27, 28.12.2019

ALPER Mumyakmaz

Öz

Türkiye’de devlet ve toplum ilişkisinin tarihsel ve toplumsal temelleri Osmanlı’dan Cumhuriyet’e anti-demokratik bir süreç şeklinde intikal etmiş ve kendisini daha çok darbeler üzerinden göstermiştir. Bu düşünsel yapı çok partili hayata geçişle birlikte kendisini daha da belirgin bir şekilde göstermiştir. Tük Silahlı Kuvvetlerinin 27 Mayıs askeri müdahalesiyle başlayan ve belirli zaman aralıklarıyla devam eden darbeler bu zihniyetin varlığını ortaya çıkarmıştır. Dolayısıyla bu zihniyet, ordunun darbe ve darbe süreçlerindeki rolünü anlamayı zorunlu kılar. Demokratik siyasetin gelişimini sekteye uğratan darbeler daha çok devlet ve toplum arasındaki kutuplaşma ve iktidar ilişkisini elitist kurumların kendilerini korumaya yönelik girişimleri olarak devreye sokulmuşlardır. Vesayet kültürünün ordu üzerinden şekillenen bu hegemonyasının darbeler vesilesiyle inşası Türkiye’de demokratikleşme sürecini aksatan bir rol oynamıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de çok partili hayata geçişle birlikte yüz yüze kalınan darbelerin tarihsel ve toplumsal temelleri üzerinde durularak ordunun vesayet kültüründeki yeri tartışılmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede bürokratik geleneğin Türkiye’de devlet toplum ilişkisindeki egemenliğinin etkinliğinin anlaşılması sağlanarak demokratik sürecin nasıl bir zemin üzerinde şekillendiği çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ordu, Vesayet, Darbe, demokratikleşme

Kaynakça

• Bilgin, V. (1989). “Türkiye’de Anti-demokratik Düşünce Geleneği Üzerine”. Türkiye Günlüğü Dergisi. Nisan 1989.
• Bilgin, V. (1989). “Siyasi Değişmeler İçinde Son Seçimlerin Anlam ve Analizi”. Türkiye Günlüğü Dergisi. Sayı 2. Mayıs 1989.
• Bilgin, V. (1994). “Değişim Tartışmalarında Bir Soru Hangi Değişim Projesi?”. Yeni Türkiye Dergisi. Yıl 1. Sayı 1. Kasım-Aralık 1994.
• Bilgin, V. (1996). “Ordu, Siyaset ve Demokrasi”. Köprü Dergisi. Güz 1996.
• Cizre, Ü. (2005). Muktedirlerin Siyaseti, Merkez Sağ-Ordu-İslamcılık. Çev. Cahide Ekiz. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dursun, Ç. (2002-2003). “Türkiye’de Askeri Darbelerin Simgesel Ekonomisi”. Doğu Batı Dergisi, Yeni Devlet Yeni Siyaset. Sayı 21. Kasım-Aralık 2002-2003.
• Kayalı, K. (2009). Ordu ve Siyaset, 27 Mayıs-12 Mart. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçükömer, İ. (1994). Düzenin Yabancılaşması. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Menderes, A. - Akyol, T. (2011). Demokrasiden Darbeye Babam Adnan Menderes. İstanbul: Doğan Kitap.
• Öğün, S. S. (2000). Türk Politik Kültürü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Özdemir, H. (1993). Tüm Eserleri 2: Rejim ve Asker. İstanbul: İz Yayınları.
• Sunay, C. (2010). Türk Siyasetinde Sivil-Asker İlişkileri, 27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül ve Sonrası. Ankara: Orion Yayınları.