TÜRKİYE’DE ÇOCUK MAHKEMELERİNİN ÇOCUK ADALET SİSTEMİNDEKİ YERİ

Yıl 2020, Sayı: 5, 62 - 79, 22.06.2020

Aybike Dinç

Öz

Suç ve suçluluk tarih boyunca her sosyal yapıda karşımıza çıkan evrensel bir sorundur. “Suça itilmiş çocuk” ve “çocuk suçluluğu” da dilimizde artık yerleşmiş kavramlar olup, bu sorunun bir parçası olarak her zaman sosyologların, psikologların, eğitimcilerin, hukukçuların ve kanun koyucuların ilgisini çekmiştir. Ruhsal, zihinsel, fiziksel yönden tam bir olgunluğa erişmemiş, toplum içindeki rol ve görevlerini henüz kavrayamamış olarak nitelendirebileceğimiz ergenlik çağındaki çocukların suç işlemesi, toplumları suç ve suçluluk konusu üzerinde ayrı bir dikkatle eğilmeye itmiştir. Neredeyse her toplum, zaman içinde ceza ve hukuk sistemlerinde yenilenmeye giderek, çocuklara yetişkinlerden ayrı muamele etmeyi gerektiren değişiklikler yapma ihtiyacı duymuştur. Bu nedenle pek çok ülkede suça itilen çocuklar için ayrı mahkemeler kurulmuş ve çocuk haklarının korunması bu sayede güvence altına alınmaya çalışılmıştır. Burada amaç, çocuk adalet sistemi uygulamalarında cezalandırma yaklaşımı yerine; adli kolluk, soruşturma, kovuşturma ve ceza infaz aşamalarında çocuk haklarına ve çocuğun psiko-sosyal gelişimine uygun davranılarak çocukları topluma yeniden kazandırma yaklaşımını benimsemektir.
Bu çalışmada, ülkemizde ve dünyada çocuk mahkemelerinin kurulmasına temel oluşturan etkenler ışığında, çocuk mahkemelerinin tarihsel gelişimi, uygulama esasları ve ilgili politikalar ele alınacaktır. Suça itilmiş çocukların yeniden topluma kazandırılırken nasıl bir süreçten geçtiklerini sorgulayarak, çocuk mahkemelerinin onarıcı adalet sistemindeki işlevselliğini tartışmak, bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk mahkemeleri, çocuk adalet sistemi, suça itilmiş çocuklar, çocuk hakları, onarıcı adalet

THE PLACE OF THE JUVENILE COURTS IN THE JUVENILE JUSTICE SYSTEM IN TURKEY

Öz

Crime and guilt is a universal problem that has been encountered in every social structure throughout history. “Criminal child” and “juvenile delinquency” are now embedded in our literature and have always attracted the attention of sociologists, psychologists, educators, lawyers and lawmakers as part of this problem. The crime of adolescence children who have not reached a full mentally, psychologically, physically maturity and have not yet grasped the roles and duties in the community, pushed societies to focus on crime and guilt with a special attention. Almost every society has been renewed in criminal and legal systems over time because of needed to make changes that require children to be treated separately from adults aiming to make them part of society as healthy individuals. For this reason, in many countries, separate courts have been set up for juvenile delinquents, and thus, the protection of children's rights has been tried to be guaranteed. The aim here is instead of punishment approach in juvenile justice system practices; adopting the approach of regaining children to society by acting in accordance with children's rights and the psycho-social development of the child during the judicial law enforcement, investigation, prosecution and penal execution stages.
In this study, in light of the factors that form the basis of the establishment of juvenile courts in our country and in the world, the historical development of juvenile courts, application basics and related policies will be discussed. The main purpose of this study is to discuss the functioning of juvenile courts in the restorative justice system, by questioning what kind of process the children who were driven to crime went through while being reintegrated into society.

Kaynakça

• Acar, G., Demir, A., Görmez, D., Keser, İ. (2015). Aile ve Çocuk Suçluluğu İlişkisi, Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongre Kitabı, s.651-656, Ankara:Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi.
• Akalın, N. (1999). Çocuğun Suça İtilmesinde Toplumsallaşma Öğelerinin Etkisi, I. İstanbul Çocuk Kurultayı Bildiriler Kitabı, İstanbul: İstanbul Çocuk Vakfı Yayınları.
• Akıncı, Y., Atakan, T. (1968).Psikolojik – Pedagojik – Hukuki Yönleriyle Suça Giden ve Suç İşleyen Çocuklar, Hukuk ve Eğitim Serisi (3), İstanbul: Mim Yayınları.
• Akkan, K. (1967). Fransa’da Çocuk MahkemelerininÖzelliği ve Çocuk Hâkiminin DuruşmadakiRolü, Adalet Dergisi, 58(4), s.269-284.
• Akyüz, E. (2012). Çocuk Hukuku: Çocukların Hakları ve Korunması, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Alanyalı, A. (1968). İngiltere'de Çocuk Mahkemeleri, Suçlu Çocuklar ve Islah Kurumları, Adalet Dergisi, 59(9-10), s.516-529.
• Atalay, S. (1967). İngiliz Çocuk Mahkemeleri, Adalet Dergisi, 58(1), s.14-23.
• Altay, T. (1989). Türkiye’de Çocuk Suçluluğu ve Çocuk Mahkemelerinin Rol ve Fonksiyonları, İçinde: Ortak Kitap’89 (1), Ankara: Ortak Kitap.
• Altürk, H. (1961). İngiltere'de ve Gal'de Çocuk Mahkemeleri, Adalet Dergisi, 52(11-12), s.1149-1161.
• Attar, H. (1993). Eğitim ve Çocuk Suçluluğu, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Aybar, A. (1966). Fransa’da Çocuk Mahkemeleri ve Suçlu Çocukların Usulü Muhakemesi, Adalet Dergisi, 57(12), s.864-880.
• Bamyacıoğlu, N. (1969). Çocuk Suçluluğu ve Çocuk Mahkemeleri, Adalet Dergisi, 60(2), s.90-94.
• Cuhruk, M. (1966). Çocuk Suçluluğu ve Fransa’da Çocuk Mahkemeleri, Adalet Dergisi, 57(1), s.34-57.
• Çataloluk, S. (1983). Çocuk Suçluluğu, Adalet Dergisi (9), s.973-1020.
• Çelik, E., Efe, A. (2018). Çocukların Suça Sürüklenmesinin Önlenmesinde Aile Kurumu ve Dinin Önemi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), s.1425-1432.
• Çopur, E., Ulutaşdemir, N., Balsak, H. (2015).Çocuk ve Suç, Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongre Kitabı, s.120-124, Ankara:Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi.
• Dinç, A. (2013). Çocuk Suçluluğunda Ailenin Rolü, Sosyal Bilimler enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Dolu, O. (2012). Suç Teorileri: Teori Araştırma ve Uygulamada Kriminoloji, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Dönmezer, S. (1943). Garp Memleketlerinde ve Memleketimizde Çocuk Suçluluğunun Umumi İnkişafları, İş Mecmuası Çocuk Sayısı, 34, s.96-126.
• Dönmezer, S. (1994). Kriminoloji, İstanbul: Beta Basım – Yayım.
• Elibol, Ş. (1998). 11-15 Yaş Grubundaki Mala Karşı Suç İşlemiş Çocukların Sosyo-Demografik Özellikleri, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Erbay, E., Güneş, D. K., Ege, A., Baksi, Y., Civelek, F. (2015). 2010-2012 Yılları Arası Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarının İncelenmesi: Ankara 1. Çocuk Mahkemesi Örneği, Toplum ve Sosyal Hizmet, 26(2), s.31-52.
• Ereş, F. (2009). Toplumsal Bir Sorun: Suçlu Çocuklar ve Ailenin Önemi, Aile Toplum ve Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 11(5), s.88-96.
• Göç, L. (2006).Çocuk Suçluluğu ve Polisin Yaklaşımı, Kahramanmaraş Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• Gökulu, G. (2019).Suç Kuramları: Biyolojik Ve Psikolojik Yaklaşımlar - Eleştirel Bir Değerlendirme,TurkishStudiesSocialSciences, 14(4), s.1471-1488.
• Gölcüklü, F. (1962). Türkiye’de Çocuk Suçluluğu Hakkında Bir Araştırma, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gölcüklü, F. (1967). Fransız Hukukunda Suçlu Çocuklar ve Korunmaya Muhtaç Küçükler Meselesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 22(2), s.171-210.
• Günal, Y. (1965). Yirmi Yıldır Gerçekleşmiyen Bir Tasarı Çocuk Mahkemeleri Kanunu Tasarısı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 20(1), s.337-340.
• Güneş, D. K., Olungan, O. (2014). Aile ve Çocuk Mahkemelerinde Çalışan Uzmanların Uygulamada Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Sosyal Hizmet Sempozyumu "Türkiye'de Adalet Sistemi ve Sosyal Hizmet" Bildiri Kitabı, s. 217-233, Ankara: Başkent Üniversitesi.
• Güray, F. (1974). İtalya’da Çocuk Mahkemeleri, Ankara Barosu Dergisi, 2, s.210-215.
• İnanç, V. (1965). İngiltere’de Çocuk Mahkemeleri, Adalet Dergisi, 56(1), s.23-38.
• Kalyoncu, H. (2009), Aile İçi Şiddet ve Şiddet Ortamında Çocuklar, İstanbul: Popüler Yayınevi (İstanbul)
• Karabel, S. S. (1967). Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Macaristan’da Çocuk Suçluluğu ve Çocuk Mahkemeleri, Adalet Dergisi, 58(2), s.135-159.
• Karataş, Z., Mavili, A. (2019). Çocuk Adalet Sisteminde Suça Sürüklenen Çocuklara Yönelik Uygulamalarda Karşılaşılan Sorunlar, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(45), s.1013-1044.
• Kıray, M. (1969). Çocuk Mahkemelerinin Doğuşu ve Kronolojik Tekâmülü, Adalet Dergisi, 60(6), s. 356-366.
• Kırımsoy, E., Acar, H., Sevük, H. Y., Kaynak, H., Aydın, M., Antakyalıoğlu, Ş., Özdemir, U., Mutlu, Y., Acar, Y. B. (2013). Çocuk Adalet Sistemi Sosyal Çalışma Görevlileri İçin Eğitim Kitabı, Ankara: Çocuklar İçin Adalet Projesi Paydaşları.
• Miller, J. M. (2009). 21st Century Criminology: A Reference Handbook. ThousandOaks: Sage Publications Inc. Öntaş, Ö. C. (2008). Çocuk Adalet Sistemi ve Çocuk-Polis İlişkisi, Toplum ve Sosyal Hizmet, 19(2), s.21-37.
• Öter, G., Akalın, N. (1993). Paşa Kapısı Cezaevindeki Tutuklu Çocukların Psiko-sosyal, Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Kriminolojik Özellikleri, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi – Adliye ve Çocuk Suçluluğu Sempozyumu, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Özkan, S. (1970). Fransa'da Suçlu Çocukların Kovuşturulması ve Yargılanması, Adalet Dergisi, 61(11), s.669-676.
• Parlak, S., Çelebi, Ç. D. (2018). Çocuk Adalet Sisteminde Çalışan Sosyal ÇalışmaGörevlilerinin Uygulamaya Yönelik Algıları, Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(2), s. 163-189.
• Resmi Gazete (1995). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 27.01.1995 tarihli 22184 sayılı Resmi Gazete.
• Resmi Gazete (2005). Çocuk Koruma Kanunu, 15.07.2005 tarihli 5395 sayılı Resmi Gazete.
• Saldırım, M. (1999). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Açısından Suça İtilmiş Çocuğun Haklarına Bir Bakış ve Bir Öneri, Adalet Dergisi, 1, s.144-155.
• Saldırım, M. (2002). Suça İtilmiş Çocukların Yeniden Sosyalizasyonu Projesi, I. Ulusal Çocuk ve Suç, Nedenler ve Önleme Çalışmaları Sempozyumu, 29 – 30 Mart 2001 Ankara Üniversitesi – Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi, UNICEF.
• Saruç, S., Güneş, D. K. (2014). Suça SürüklenenÇocuklarHakkındaHazırlananSosyal İncelemeRaporlarınınMahkemeKararlarına Etkisi, Toplum ve Sosyal Hizmet, 25(1), s.109-132.
• Sevük, H. Y. (1998), Uluslararası Sözleşmelerdeki İlkeler Açısından Çocuk Suçluluğu İle Mücadelede Kurumsal Yaklaşım, İstanbul: Beta Basım – Yayım.
• Şensoy, N. (1949). Çocuk Suçluluğu - Küçüklük - Çocuk Mahkemeleri ve İnfaz Müesseseleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,15(2-3), s.569 – 633.
• Tekin, U. (2005). Çocuk Yargılamasında Avrupa’daki Yeni Uygulamalar, İçinde: Çocuklar ve Suç – Ceza (Ed.: Yener Ünver), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Uluğtekin, S. (2004). Çocuk Mahkemeleri ve Sosyal İnceleme Raporları (2. Baskı), Ankara: Türkiye Barolar Birliği
• UNICEF (1998). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Ankara: Türk Basın ve Basım A.Ş.
• UNICEF (2013). Çocuk Adalet Sisteminde Sosyal Çalışmanın Rolü. Ankara: UNICEF.
• Vito, G. F., Maahs, J.R. (2017). Criminology: Theory, researchandpolicy, 4th Ed., Burlington: Jones&Bartlett Publishers.
• Yavuzer, H. (1977). Çocuk Mahkemeleri Yasa Tasarısının Getireceği Yenilikler ve Ülkemizde Çocuk Suçluluğu Sorunu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 43(1-4), s.131-137.
• Yavuzer, H. (2009). Çocuk ve Suç, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yılmaz, E. (1992). Hukuk Sözlüğü, Ankara: Yetkin Yayınları.