EVDE BAKIM VERİCİLERİN BAKIM VERMEDEKİ YETERLİLİK DÜZEYLERİ İLE BAKIM YÜKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 163 - 172, 28.05.2021

Züleyha Ural , Mustafa Ayyıldız

https://doi.org/10.47115/jshs.856946

Öz

Amaç:Bu araştırma, Samsun il Merkezinde evde sağlık hizmeti alan ve almayan hastalara bakım vericilerin bakım vermedeki yeterlilik düzeyleri ile bakım yüklerinin karşılaştırılması amacıyla yapılmıştır.
Yöntem:Bu çalışma 111 evde sağlık hizmeti alan ve 111 evde sağlık hizmeti almayan hastalara bakım vericiler olmak üzere, toplam 222 evde bakım verici üzerinde gerçekleştirilmiştir. Veri toplama araçları olarak; araştırmacılar tarafından geliştirilmiş ‘’Tanıtıcı Özellikler Bilgi Formu’’ ve ‘’Zarit Bakım Yükü Ölçeği’’ kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; Yüzde, sayı, Mann-Whitney U testi, Kruskal Wallis H testi, Pearsen Ki-Kare testi uygulanmıştır. Kullanılan tüm istatistiksel testler % 95 güven seviyesinde sınanmıştır.
Bulgular:Evde Sağlık Hizmeti alan hastalara bakım vericilerin bakım vermedeki yeterlilik düzeyi ortalaması % 42.5 iken Evde Sağlık Hizmeti almayan hastalara bakım vericilerin puan ortalaması %35.8 bulunmuştur. Evde bakım vericilerin, hastalarının Evde Sağlık Hizmeti alıp almama durumuna göre yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi sonucu anlamlı bir fark olduğu görülmüştür (p=0.000<0.05). Evde Sağlık hizmeti alan hastalara bakım vericilerin bakım yükü ortalaması 23.0 iken, hizmet almayan hastalara bakım vericilerin bakım yükü ortalaması 7.6’dır. Evde Sağlık Hizmeti alıp almama durumuna göre bakım vericilerin bakım yükü karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu görülmüştür (p=0.002<0.05).
Sonuç ve Önerileri:Evde Sağlık Hizmeti alan hastalara bakım vericilerin, Evde Sağlık Hizmeti almayan hastalara bakım vericilere oranla, hastalara bakım vermede kendilerini daha yeterli hissettiği ve bakım yüklerinin daha düşük olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bakım verici, Bakım yükü, Evde Sağlık Hizmetleri, Evde Bakım

The Comparison Between the in Home Caregivers' Sufficiency Level of Caring and Their Burden of Caregiving

Öz

Aim:This research was done with the purpose of comparing caregivers' efficiency level on giving healthcare and burden of care they give to the patients both those who receives healthcare at home and those who don't, in the city center of Samsun Province.
Method:This research was carried out on 222 caregivers which 111 caregivers of patients receiving health care at home and 111 caregivers for patients who do not receive health care at home.Developed by researchers as data collecting tools; 'Introductory Features Data Form' and 'Zarit Caregiver Burden Scale' was used. To Evaluate data ;percentage ,numbers ,Mann-Whitney U Test, Kruskal Wallis H Test, Pearson Chi-Square Test was applied. All the statistical tests that used in this research was tested with 95% confidence level.
Results:It was found out that caregivers ,who give care at home, scored average point of 42.5% on efficiency level on care giving ,while caregiver ,who don't give care at home, scored only 38.8%.It was found that there was a significant difference on efficiency level of the caregivers when consider some patients received healthcare at home or some didn't(p=0.000<0.05).Caregivers, who give care to the those patients who received healthcare at home, have averagely 23.01 care giving burden while others have 27.58. It was found that there was significant statistical difference between caregivers when compared care giving burden of caregivers in the terms of receiving/not receiving healthcare at home (p=0.002<0.05).
Conclusion and Suggestions:This research bring us to the conclusion of care givers, who gives care to the patients that receive healthcare at home, feel more efficient when giving care to patients and their care giving burden is lower when compared to the caregivers who gives care to the patients that don't receive healthcare at home.

Anahtar Kelimeler

Care giver;, Care giving burden;, Healthcare at home;, Care at home

Kaynakça

• KAYNAKÇA Ağkaya Alahan, N., Aylaz, R., Yetiş, G. (2015). Kronik Hastalığı Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Bakım Verme Yükü. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (2): 1-5.
• Altay, B., Erkuran, H., Aydın Avcı, İ.(2018). Alzheimerlı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Etkileyen Faktörler. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2): 1-8.
• Arpacı, F. (2009).Yaşlıya Bakan Kadınların Bakım Yüklerinin İncelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (1): 61-72.
• Atagün, M. İ., Balaban, Ö. D., Atagün, Z., Elagöz, M., Özpolat, A.Y. (2011). Kronik Hastalıklarda Bakım Veren Yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3):513-552.
• Chen, HM., Huang, MF., Yeh, YC., Huang, WH., Chen, CS. (2015). Effectiveness of Coping Strategiesİintervention on Caregiver Burden Among Caregivers of Elderly Patients with Dementia. Psychogeriatrics, 15(1):20-25.
• Cingil, D., Gözüm, S., Bodur, S. (2015). Bağımlı Yaşlısına Bakım Veren Aile Üyelerine Sunuş Yolu ile Verilen Eğitimin Bakım Verme Yeterliliği ve Yaşlı Bakımı Bilgi Düzeyine Etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18:4.
• Çav, E. (2019). Aktif Yaşlanma İçin ‘’Ulusal Evde Bakım Sistemi’’1. Uluslararası Aktif Yaşlanma ve Kuşaklar Arası Dayanışma Kongresi
• Çayır Y, Zeynep Avşar ÜZ, Cansever Z, Khan AS. (2013). Evde Sağlık Hizmetleri Alan Hastaların Özellikleri ve Bakım Verenlerin Beklentileri. Konuralp Tıp Dergisi, 5(3):9- 12.
• Ç. Sarıtaş, S., Işık, K.(2017). Kalp Yetersizliği Olan Yaşlı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi. Journal of Cardiovascular Nursing, 8(16):55-62.
• Çubukçu M, Yazıcıoğlu B.(2016). Samsun Eğitim Araştırma Hastanesi Evde Sağlık Hizmetleri Birimine Kayıtlı Hastaların Değerlendirilmesi. Ankara Med J, (4):325.
• Demirlek, Ş. (2017). Yatağa Bağımlı Olan Hastalara Bakım Veren Kişilerin Depresyon Düzeyi, Bakım Yükü ve Bakım Yükünü Etkileyen Faktörler.Yaşlı Sorunlarını Araştırma Dergisi, 19-39.
• Dağdeviren, TS., Dağdeviren M., Demir, N., Atatorun, M., Özşahin, ÖA., Adahan, D. (2019). Evde Sağlık Hizmeti Alan Hastaların Bakım Verenlerinin Sosyo- Demografik Özellikleri.Ankara Med J, (1):232-43.
• D.Aşiret, G., Çetinkaya, F. (2016). Bakım Verenlerin Evde Bakım Hizmetinden Beklentileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(4): 120-125.
• Eğilli, CS., Sunal, N. (2017). Demanslı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Etkileyen Etmenlerin Belirlenmesi. Hemşirelik Akademik Araştırma Dergisi, 3(2): 83-91.
• Fadıloğlu Ç, Ertem G, Şenuzun Aykar F. (2013).Evde Sağlık ve Bakım.1.Baskı. Ankara: Sözkesen Matbaacılık, 3-13.
• Gürol A. Çapık C. (2014). Yaşlıya Evde Bakım Verenlerin Bakım Verme Yükünün Değerlendirildiği Bir Araştırma, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 23(2):65.
• Gopalan, N., & Brannon, L. A. (2006). Increasing Family Members' Appreciation of Family Care Giving Stress. J Psychol, 140(2),85-94.
• Gök Uğur, H., Çatıker A.(2019). Evde Bakım Hastalarının Bakım Vericilerindeki Stres Düzeyi ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 35 (3):115-122.
• Görgülü, U., Polat, U., Kahraman, B. B., Ozen, S., & Arslan, E. (2016). Factors Affecting the Burden on Caregivers of Stroke Survivors in Turkey. Medical Science and Discovery, 3(4),159-65.
• Işık O, Kandemir A, Erişen M, Fidan C. (2016). Evde Sağlık Hizmeti Alan Hastaların Profili ve Hizmetin Değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2):171- 186.
• İnci F.H., Erdem M. (2008). Bakım Verme Yükü Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması Geçerlilik ve Güvenilirliği. Atatürk Üniversitesi HemşirelikYüksekokulu Dergisi, 11(4): 85-95.
• Kalınkara, V., Kalaycı, I. (2017). Yaşlıya Evde Bakım Hizmeti Veren Bireylerde Yaşam Doyumu, Bakım Yükü ve Tükenmişlik. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi(YSAD), 19-39.
• Karahan, A. Y.,& İslam, S. (2013). A comparative study on caregiver burden of caregivers to physically disabled, pediatric and geriatric patients. Journal of Marmara University Institute of Health Sciences, 3(1),S1-S7. (in Turkish)
• Karaağaç, H., Çalık Var E., H. (2019). Şizofreni Hastalarına Bakım Verenlerin Bakım Yüklerinin Yaşam Kalitesine Etkisinin İncelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 22:16-26.
• K.Yaşar, E. (2009). Yaşlıya Evde Bakım Veren Aile Bireylerinin Bakım Yükü ve Etkileyen Faktörler. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Yüksek Lisans Tezi.
• Küçükgüçlü, Ö., Esen, A., Yener, G. (2009). The reliability and validity of the Caregiver Burden Inventory in Turkey. Journal of Neurological Sciences, 26(1): 60-73.
• Limnili G, Özçakar N. (2013). Evde Sağlık Hizmetlerine Başvuru Özellikleri ve Beklentiler. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 17(1):13-17.
• Liu JF, Lu MC, Fang TP, Yu HR, Lin HL, Fang DL.(2017). Burden on caregivers of ventilator-dependent patients: A cross-sectional study. Medicine, 96(27): e7396.
• Mollaoğlu M., Tuncay, F., Fertelli, T. (2011).İnmeli Hasta Bakım Vericilerinde Bakım Yükü ve Etkileyen Faktörler Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4(3): 125-130.
• Orak O., Sezgin S.(2015). Kanser Hastasına Bakım Veren Aile Bireylerinin Bakım Verme Yüklerinin Belirlenmesi, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(1):33-39.
• Özel-Kızıl, E.T., Altıntaş, H.Ö., Baştuğ, G., Durmaz, N., & Altunöz, U. (2014). The effect of agitation on care givers'burden in patients with dementia. Turkish Journal of Geriatrics, 17(3),256-261.
• Önal, D., Baysan Arabacı, L., Mutlu E. (2019). Miyokart İnfarktüsü Geçiren Hastalara Bakım Verenlerin Bakım Verme Yükü ve Psikososyal Uyumları Arasındaki İlişki. Kardiyovasküler HemşirelikDergisi, 10(23):105–113.
• Özden, D., Karagözoğlu, Ş., Güler, N., Bülbüloğlu, S.(2016). Evde Enteral Tüple Beslenen Hastaların Beslenmeye İlişkin Yaşadığı Sorunlar ve Yakınlarının Bakım Yükü. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(4), 134-141.
• Öztürk Y.E., Şentürk, Ş., Macit, Y. (2017).Evde Bakım Hizmeti Alan Engelli Bireylere Sahip Ailelerin Bakım Verme Yüklerinin Belirlenmesi: Amasya Örneği. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1).
• Rivera P, Elliott TR, Berry JW, Shewchuk RM, Oswald KD, Grant J. (2006). Family caregivers of women with physical disabilities. J Clin Psychol Med Settings, 13:425-434
• Şahin ZA, Polat H, Ergüney S. (2009). Kemoterapi Alan Hastalara Bakım Verenlerin Bakım Verme Yüklerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2): 1-8.
• Sağlam Z., Koç, Z., Çınarlı, T., Korkmaz, M.(2016). Altmışbeş Yaş ve Üzeri Bireylere Bakım Veren Hasta Yakınlarının Bakım Verme Yükü ile Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2): 40-60.
• Schebring M. (2002).Effect of Caregiver Perception of Preparedness on Burden in an Oncology Population. Oncol Nurs Forum, 29, 70-76.
• Söğüt Ç, Erbay Dündar, P. (2017). Manisa’da bir Toplum Sağlığı Bölgesinde Evde Sağlık Hizmeti Alan Kişilere Bakım Verenlerinin Yükünün Değerlendirilmesi. Turk J Public Health, 15(1).
• T.Selçuk K., Avcı, D. (2016). Kronik Hastalığa Sahip Yaşlılara Bakım Verenlerde Bakım Yükü ve Etkileyen Etmenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7 (1): 1-9.
• Taşdelen, P., Ateş, P. (2012). Evde Bakım Gerektiren Hastaların Bakım Gereksinimleri ile Bakım Verenlerin Yükünün Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3):22-29.
• Tayaz, E., Koç, A. (2018). Engelli Bireye Bakım Verenlerde Algılanan Bakım Yükü ve YaşamKalitesi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Bakırköy Tıp Dergisi, 14:44-52.
• TC Sağlık Bakanlığı, Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik 2015. 29280 Sayılı Resmi Gazete.
• Uğur Ö., Fadıloğlu, Z.Ç.(2012). Kanser Hastasına Bakım Verenlere Uygulanan Planlı Eğitim Bakım Veren Yükü Üzerine Etkisi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi
• U. Karcı, G., Yoldaşcan BE., Okyay R.A. (2018). Yaşlı Bireylere Bakım Veren Aile Bireylerinin Karşılaştığı Sorunların ve Bakım Yükünün Değerlendirilmesi. Kocaeli Med J, 7;3:146-153
• Yıldırım, S., Engin, E., Başkaya, V. A. (2013). The burden of caregivers of stroke patients) and the factors affecting the burden. Archives of Neuropsychiatry, 50(2),169-174.
• Yeşil T., Çetinkaya Uslusoy, E., Korkmaz, M. (2016). Kronik Hastalığı Olanlara Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Yaşam Kalitesinin İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4): 54-66.
• Yıldız E., Dedeli, Ö., Pakyüz, S.Ç.(2016). Kanser Hastlarına Bakım Veren Aile Üyelerinin Bakım Yükü ve Yaşam Kaliyesinin İncelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(3):216-225.
• Yılmaz M, Çiftçi E.S. (2010). Açık Kalp Ameliyatı Geçirmiş Bireylerin Evde Bakım Gereksinimlerinin Belirlenmesinde Bir Model: Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri. Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, 18(3):183-189.
• Yılmaz, M., Sametoğlu, F., Akmeşe, G., Tak, A., Yağbasan, B., Gökçay, S., Sağlam, M., Doğanyılmaz, D., Erdem, S.(2010). Sağlık Hizmetinin Alternatif Bir Sunum Şekli Olarak Evde Hasta Bakımı. İstanbul Tıp Dergisi, 11(3):125-132.
• Yörük, S., Çalışkan, T., Gündoğdu, H.(2012). Balıkesir Devlet Hastanesi Evde Bakım Hizmet Biriminden Hizmet Alan 65 Yaş ve Üzeri Yaşlı Bireylerin Bakım Alma Nedenleri ve Sağlanan Hizmetlerin Belirlenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, (1):12-15.
• Zarit SH, Reever KE., Bach- Peterson J. (1980). Relatives of the İmpaired Elderly: Correlates of Feelings of Burden. Gerontologist, 20(6): 649-655.
• Zaybak, A., Güneş, Ü., G.İsmailoğlu, E., Ülker, E.(2011). Yatağa Bağımlı Hastalara Bakım Veren Bireylerin Bakım Yüklerinin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, (1):48-52.