ÖĞRETMELERDE E-SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE SİBERKONDRİ İLİŞKİSİ: KESİTSEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 281 - 295

Yaşar Demir , Saliha Özpınar , Erhan Dağ

https://doi.org/10.47115/jshs.1426588

Öz

Amaç: İnternetin son zamanlarda yaygın kullanımı sonucunda bireyler aklına takılan soruları veya sıkıntıları internet ortamında araştırmaktadırlar. Bu durum e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri kavramlarının gündeme gelmesine yol açmıştır. Çalışmanın amacı, toplumun en genç üyeleri olan çocuk ve ergenleri hayata hazırlayan öğretmenlerin e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri ciddiyeti ilişkisini ortaya çıkarmaktır.
Yöntem: Kesitsel türdeki çalışmanın evrenini Samsun ili Ayvacık ilçesinde 2022-2023 eğitim öğretim yılında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır (N=301). Çalışma verileri 20.07.2023-15.08.2023 tarihleri arasında toplandı. Verilerin toplanmasında, kişisel bilgi formu, e-sağlık okuryazarlığı ölçeği ve siberkondri ciddiyeti ölçeği kısa formu (CCS-12) kullanıldı. Çalışma sonucunda 223 anket formu analize tabi tutuldu.
Bulgular: Çalışmada katılımcıların %56.1’i kadın, %65.0’ı 30-39 yaş aralığında ve %48.0’ı 1-9 yıl aralığında çalışmaktadır. e- sağlık okuryazarlığı ortalama puanı 3.69±0.80, siberkondri ciddiyeti ortalama puanı 32.08±7.98’dir. Çalışmada hem e- sağlık okuryazarlığı hem de siberkondri ciddiyetinde yaş ve medeni durum arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edildi. Ayrıca E- sağlık okuryazarlığı ile siberkondri ciddiyeti arasında pozitif yönlü düşük düzeyde bir ilişki belirlendi (p<0.001, r= .158).
Sonuç ve Öneriler: Çalışma sonucunda yaşı küçük ve çalışma yılı az olan öğretmenlerin e- sağlık okuryazarlığı ve siberkondri ciddiyetini ortalama puanlarının daha yüksek olduğu belirlendi. Bu sonuçlardan yola çıkarak öğretmenlere e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri hakkında farkındalık eğitimi verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

e-Sağlık Okuryazarlığı, Siberkondri, e-Sağlık, Öğretmen

Relationship Between E-Health Literacy And Cyberchondria In Teachers: A Cross-Sectional Study

Öz

Aim: As a result of the widespread use of the Internet in recent times, individuals research their questions or problems on the Internet. This situation has led to the concepts of e-health literacy and cyberchondria. The aim of the study is to reveal the relationship between e-health literacy and cyberchondria seriousness of teachers who prepare children and adolescents, the youngest members of society, for life.
Method: The population of the cross-sectional study consisted of teachers working in Ayvacık district of Samsun province in the 2022-2023 academic year (N=301). The study data were collected between 20.07.2023-15.08.2023. Personal information form, e-health literacy scale and cyberchondria severity scale short form (CCS-12) were used to collect the data. As a result of the study, 223 questionnaire forms were subjected to analysis.
Results: In the study, 56.1% of the participants were female, 65.0% were between the ages of 30-39, and 48.0% had been working for 1-9 years. The mean score of e-health literacy was 3.69±0.80, and the mean score of cyberchondria severity was 32.08±7.98. In the study, a statistically significant difference was found between age and marital status in both e-health literacy and cyberchondria severity. In addition, a low level positive correlation was determined between e-health literacy and cyberchondria severity (p<0.001, r= .158).
Conclusion and Recommendations: As a result of the study, it was determined that the mean scores of e-health literacy and cyberchondria seriousness of teachers with younger age and fewer years of employment were higher. Based on these results, it may be recommended to provide awareness training to teachers about e-health literacy and cyberchondria.

Anahtar Kelimeler

e-Health Literacy, Cyberchondria, e-Health, Teacher

Kaynakça

• Aulia, A., Marchira, C. R., Supriyanto, I., & Pratiti, B. (2020). Cyberchondria in first year medical students of Yogyakarta. Journal of Consumer Health on the Internet, 1(9), 24–1.
• Barke, A., Bleichhardt, G., Rief, W., & Doering, B. K. (2016). The Cyberchondria Severity Scale (CSS): German Validation and Development of a Short Form. International Journal of Behavioral Medicine, 23(5), 595–605. https://doi.org/10.1007/s12529-016-9549-8
• Bayram, H. (2022). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeyleri ile Sağlık Okuryazarlığı. International Journal Of Eurasia Social Sciences. https://doi.org/10.35826/ijoess.3064
• Boursier, V., & Gioia, F. (2020). What Does Predict Cyberchondria? Evidence from a Sample of Women. Journal of Psychology and Psychotherapy Research, 7(1), 68–75. https://doi.org/10.12974/2313-1047.2020.07.6
• Çağlar, S., & Şendur, E. G. (2023). Sağlığın Geliştirilmesinde E-Sağlık Okuryazarlığı ve Siberkondri. In N. Tüfekci (Ed.), Sağlık Bilimlerindeki Farklılıkları Açıklamaya Yönelik Araştırmalar (pp. 1–18). Klaipeda: SRA Academic Publishing. https://www.researchgate.net/publication/370242318
• Doğanyiğit, P. B., & Keçeligil, H. T. (2022). Covid-19 Pandemi Sürecinde Bireylerin Sağlık Kaygılarının Siberkondri Üzerindeki Etkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3), 355–362. https://doi.org/10.34087/cbusbed.1021471
• Dost, A., & Üner, E. (2020). Öğretmenlerin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin Yükseltilmesi Neden Önemlidir? İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12, 475–483. https://doi.org/10.38079/igusabder.766017
• Duell, N., & Steinberg, L. (2019). Positive Risk Taking in Adolescence. Child Development Perspectives, 13(1), 48–52. https://doi.org/10.1111/cdep.12310
• El-Zayat, A., Namnkani, S., Alshareef, N., Mustfa, M., Eminaga, N., & Algarni, G. (2023). Cyberchondria and its association with smartphone addiction and electronic health literacy among a Saudi population. Saudi Journal of Medicine and Medical Sciences, 11(2), 162. https://doi.org/10.4103/sjmms.sjmms_491_22
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Jeong, G.-C., Lee, K., & Jin, Y. (2023). Effects of the Fear of COVID-19 and Efficacy of Coping Behavior for Infectious Diseases after the End of COVID-19: Moderating Effects of Cyberchondria and eHealth Literacy. Behavioral Sciences, 13(8), 663. https://doi.org/10.3390/bs13080663
• Karaca, Ö., & Akgül, G. D. (2024). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 21(1), 28–47.
• Karakaş, N., Tekin, Ç., Bentli, R., & Demir, E. (2022). Cyberchondria, Covid-19 phobia, and well-being: a relational study on teachers. La Medicina Del Lavoro, 113(3).
• Karataş, D., & Gül, İ. (2023). Öğretmenlerin İş Yerinde Sosyal Medya Kullanmalarına Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(1), 50–65. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1129586
• Lamanauskas, V. (2018). Teacher health literacy: Why does it matter? Problems of Education in the 21st Century, 76(1), 4–6.
• Lorcu, A., & Bayer, E. (2024). Öğretmenlerin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin Belirlenmesi: Isparta İli Örneği. Premium E-Journal of Social Sciences, 8(39), 246–255.
• Mansur, F., & Ciğerci, K. (2022). Siberkondri ve E-Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 11–21. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.961457
• McElroy, E., Kearney, M., Touhey, J., Evans, J., Cooke, Y., & Shevlin, M. (2019). The CSS-12: Development and Validation of a Short-Form Version of the Cyberchondria Severity Scale. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 22(5), 330–335. https://doi.org/10.1089/cyber.2018.0624
• Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006). eHEALS: The eHealth literacy scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4). https://doi.org/10.2196/jmir.8.4.e27
• Özişli. Ö., & Ağcadağ, A. (2022). e-Sağlık Okuryazarlık Ve Siberkondri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Saha Araştırması. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9, 1979–1985. https://doi.org/10.26450/jshsr
• Peterson, F. L., Cooper, R. J., & Laird, J. M. (2001). Enhancing teacher health literacy in school health promotion: A vision for the new millennium. Journal of School Health, 71(4), 138–144. https://doi.org/10.1111/j.1746-1561.2001.tb01311.x
• Retro Dijital. (2023). https://recrodigital.com/dunyada-ve-turkiyede-internet-sosyal-medya-kullanimi-2022/ Erişim Tarihi: 25.08.2023.
• Richtering, S. S., Hyun, K., Neubeck, L., Coorey, G., Chalmers, J., Usherwood, T., Peiris, D., Chow, C. K., & Redfern, J. (2017). EHealth literacy: Predictors in a population with moderate-to-high cardiovascular risk. JMIR Human Factors, 4(1). https://doi.org/10.2196/humanfactors.6217
• San-Martín, P., Fernández-Laviada, A., Pérez, A., & Palazuelos, E. (2021). The teacher of entrepreneurship as a role model: Students’ and teachers’ perceptions. International Journal of Management Education, 19(1). https://doi.org/10.1016/j.ijme.2019.100358
• Schulz, P. J., Fitzpatrick, M. A., Hess, A., Sudbury-Riley, L., & Hartung, U. (2017). Effects of eHealth Literacy on General Practitioner Consultations: A Mediation Analysis. Journal of Medical Internet Research, 19(5). https://doi.org/10.2196/jmir.6317
• Şengönül, M., & Aydın, B. N. (2023). Genç Yetişkinlerde Sosyal Medya Kullanımına Dair Özellikler ile Sosyal Görünüş Kaygısı ve Yeme Tutumları İlişkisi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 113–134. https://doi.org/10.56206/husbd.1196068
• Şengül, H., Çınar, F., Çapar, H., Bulut, A., & Çakmak, C. (2017). Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerin e-Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri ve İnternet Kullanımına Yönelik Tutumları: Bir Vakıf Üniversitesi Örneği. Journal Of Socıal And Humanıtıes Scıences Research, 4, 12–1277. http://www.who.int/ehealth/brochure.pdf.
• Starcevic, V. (2017). Cyberchondria: Challenges of Problematic Online Searches for Health-Related Information. Psychotherapy and Psychosomatics, 86(3), 129–133. https://doi.org/10.1159/000465525
• Starcevic, V., Berle, D., & Arnáez, S. (2020). Recent Insights Into Cyberchondria. In Current Psychiatry Reports, 22, 11. Springer. https://doi.org/10.1007/s11920-020-01179-8
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Pearson).
• Tamer Gencer, Z. (2017). Norman ve Skınner’ın E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Kültürel Uyarlaması İçin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal. https://doi.org/10.17064/iuifd.333165
• Tarhan, N., Tutgun-Ünal, A., & Ekinci, Y. (2021). Yeni Kuşak Hastalığı Siberkondri: Yeni Medya Çağında Kuşakların Siberkondri Düzeyleri ile Sağlık Okuryazarlığı İlişkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 4253–4297. https://doi.org/10.26466/opus.855959
• TUİK. (2023). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587Erişim Tarihi: 25.08.2023.
• Uslu, D., & Şeremet, G. (2020). Bireylerin E-Sağlık Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesi. Usaysad Dergisi, 6(2), 386. – 394.
• Uslu Şahan, F., & Purtul, S. (2023). Health Anxiety and eHealth Literacy as Predictors of Cyberchondria in Women. Acibadem Universitesi Saglik Bilimleri Dergisi, 14(3). https://doi.org/10.31067/acusaglik.1285876
• Uysal Toraman, A., Kalkim, A., & Korkmaz, E. K. (2024). Coronavirus anxiety and cyberchondria among teachers during the COVID-19 pandemic: an online survey. Current Psychology, 43(14), 13219–13225. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03382-7
• Uzun, S. U., & Zencir, M. (2021). Reliability and validity study of the Turkish version of cyberchondria severity scale. Current Psychology, 40(1), 65–71. https://doi.org/10.1007/s12144-018-0001-x
• Yılmazel, G., & Çetinkaya, F. (2016). Sağlık okuryazarlığının toplum sağlığı açısından önemi. In TAF Preventive Medicine Bulletin (Vol. 15, Issue 1, pp. 69–74). Gulhane Military Medical Academy. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1448870518
• Yorgancioğlu Tarcan, G., Karahan, A., Barış Sebik, N., Üniversitesi, H., ve İdari Bilimler Fakültesi, İ., Yönetimi Bölümü, S., Müh, B., & Sağlık Bakanlığı Bilkent Yerleşkesi, T. (2023). Kısa Form Siberkondri (Css-12) Ciddiyet Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliği: Sağlık Bilişimi Alanına Özel Bir Uygulama Makale Hakkında. In Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi (Vol. 26, Issue 1). https://orcid.org/0000-0002-5710-9547
• Zhu, X., Zheng, T., Ding, L., & Zhang, X. (2023). Exploring associations between eHealth literacy, cyberchondria, online health information seeking and sleep quality among university students: A cross-section study. Heliyon, 9(6), e17521. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e17521