TÜRKİYE EKONOMİSİNİN KÜRESEL DEĞER ZİNCİRLERİNDEKİ PERFORMANSINDA DEVLET POLİTİKALARININ VE KURUMLARIN ETKİSİ

Yıl 2022, , 629 - 644, 30.04.2022

Mehmet Fazıl Özkul

https://doi.org/10.21547/jss.1004139

Cited By: 1

Öz

Türkiye’nin 1980’lerin başında neo liberal politikaları benimsemesiyle Türk firmaları, küresel değer zincirleriyle çoğu rakibinden önce bütünleşmeye başlamışlardır. Ancak küresel değer zincirlerinde yükselme ve küresel markalar yaratma konusundaki firma içi ve firma dışı sorunlardan dolayı katma değer ve verimlilik açılarından rakiplerinin gerisinde kalmışlardır. Öyle ki Türkiye, toplam işgücü içinde düşük nitelikli çalışanların yüksek payı, değer zincirlerinde düşük teknolojili ve katma değerli alanlarında uzmanlaşma ile küresel marka yaratma performansı açılarından OECD ülkeleri ve benzer gelişmişlik düzeyindeki ülkeler içinde son sıralarda yer almaktadır. Düşük katma değerli ürünlerde uzmanlaşmanın neden olduğu dış ticaret açığı, Türkiye’de cari açığın, dolayısıyla da enflasyon, düşük milli gelir, işsizlik gibi çeşitli makroekonomik sorunların kronikleşmesine yol açmaktadır. Çalışmada, devlet ve kurumların izledikleri politikaların bu tablonun ortaya çıkmasındaki rolü, benzer ülkeler ile karşılaştırmalı olarak analiz edilip yapılması gerekenler tartışılmaktadır. Çalışmanın materyalini Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (YASED) ve çeşitli uluslarüstü kurumlardan alınan veriler oluşturmaktadır. Makalede söz konusu kurumların verilerinden yararlanılarak yapılan analizde, devlet ve kurum politikaları ile ilişkili, inavasyon kapasitesi, AR-GE teşvikleri, regülasyonlar, eğitim sisteminin kalitesi, yolsuzluk, düzenleyici kalite, hukukun üstünlüğü, demokrasi ve lojistik hizmet kalitesi alanlarındaki yetersizliklerin, girişimciliği, yurt içi yatırımları, ülkeye gelen yeşil alan doğrudan yatırımları, dolayısıyla da yüksek katma değerli ürünler üretimini olumsuz olarak etkilediği ortaya konmaktadır.

Anahtar Kelimeler

değer zinciri, inovasyon, katma değer

Türkiye Ekonomisinin Küresel Değer Zincirlerindeki Performansında Devlet Politikalarının Ve Kurumların Etkisi

Öz

Türkiye’nin 1980’lerin başında neo liberal politikaları benimsemesiyle Türk firmaları, küresel değer zincirleriyle çoğu rakibinden önce bütünleşmeye başlamışlardır. Ancak küresel değer zincirlerinde yükselme ve küresel markalar yaratma konusundaki firma içi ve firma dışı sorunlardan dolayı katma değer ve verimlilik açılarından rakiplerinin gerisinde kalmışlardır. Öyle ki Türkiye, toplam işgücü içinde düşük nitelikli çalışanların yüksek payı, değer zincirlerinde düşük teknolojili ve katma değerli alanlarında uzmanlaşma ile küresel marka yaratma performansı açılarından OECD ülkeleri ve benzer gelişmişlik düzeyindeki ülkeler içinde son sıralarda yer almaktadır. Düşük katma değerli ürünlerde uzmanlaşmanın neden olduğu dış ticaret açığı, Türkiye’de cari açığın, dolayısıyla da enflasyon, düşük milli gelir, işsizlik gibi çeşitli makroekonomik sorunların kronikleşmesine yol açmaktadır. Çalışmada, devlet ve kurumların izledikleri politikaların bu tablonun ortaya çıkmasındaki rolü, benzer ülkeler ile karşılaştırmalı olarak analiz edilip yapılması gerekenler tartışılmaktadır. Çalışmanın materyalini Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (YASED) ve çeşitli uluslarüstü kurumlardan alınan veriler oluşturmaktadır. Makalede söz konusu kurumların verilerinden yararlanılarak yapılan analizde, devlet ve kurum politikaları ile ilişkili, inovasyon kapasitesi, AR-GE teşvikleri, regülasyonlar, eğitim sisteminin kalitesi, yolsuzluk, düzenleyici kalite, hukukun üstünlüğü, demokrasi ve lojistik hizmet kalitesi alanlarındaki yetersizliklerin, girişimciliği, yurt içi yatırımları, ülkeye gelen yeşil alan doğrudan yatırımları, dolayısıyla da yüksek katma değerli ürünler üretimini olumsuz olarak etkilediği ortaya konmaktadır.

Anahtar Kelimeler

değer zinciri, beşeri sermaye, katma değer, inovasyon, verimlilik

Kaynakça

• Referans1 Akçiyit, U. Akçiyit, U. (2020). Türkiye’de inovasyon rekabet formu. Erişim tarihi:16.02.2021
• Referans2 Anna, I., Faezeh, R. Global value chains: what are the benefits and why do countries participate?
• Referans3 Arnold, J.M., Javorcikm, B.S. Does services liberalization benefit manufacturing firms? Evidence from the Czech Republic
• Referans4 Baldwin, R., and Javier L. G. Supply‐chain trade: A portrait of global patterns and several testable hypotheses
• Referans5 Chikashi, K. Clustering and upgrading in global value chains: The Taiwanese personal computer industry.
• Referans6 Cattaneo, O., Gereffi, G. and Staritz, C. Global value chains in a Postcrisis World: A development perspective. Washington: World Bank.
• Referans7 Cornell University, INSEAD and WIPO The Global Innovation Index 2021: Tracking innovation through the COVID-19 crisis. Geneva: WIPO.
• Referans8 Criscuolo, C. and Timmis, J. (2017). The relationship between global value chains and productivity. International Productivity Monitor,
• Referans9 De Backer, K., Miroudot, S. (2012). Mapping global value chains. Paris:OECD Yayınları.
• Referans10 Erkan, B. (2014). Türkiye’de lojistik sektörü ve rekabet gücü, ASSAM, 1 (1), 44-65.
• Referans11 Gereffi, G. (1999). International trade and industrial upgrading in the apparel commodity chain. Journal of International Economics,
• Referans12 Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2017). Lojistik performans endeksi 2016. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yayınları No: 895. Ankara.
• Referans13 Gündoğdu, C., Saraçoğlu, D.C. (2016). Participation of Turkey in global value chains: An analysis based on world input output database
• Referans14 Humprey, J., Shimitz, H. (2000). Governance and upgrading: Linking industrial cluster and global value chain research, IDS Working Pape. No:120. USA.
• Referans15 Kaplinsky, R. and Morris, M. (2001). A handbook for value chain research. UK: University of Sussex.