Crops in The Grave: The Relationship Between Plants and Burial From Early Chalcolithic Kanlıtaş Höyük (İnönü/Eskişehir)

Yıl 2024, , 1246 - 1255, 24.10.2024

Salih Kavak

https://doi.org/10.21547/jss.1518543

Öz

The archaeobotanical study on the plant remains from the Early Chalcolithic grave of the earliest known human of the Upper Porsuk Valley and Central Western Anatolia at Kanlıtaş Höyük provides valuable information about the burial customs, diet and economy of the region and the settlement. The grave, dated to the first half of the 6th millennium BC, contains a rich variety of plant remains, including cereals such as einkorn wheat, emmer wheat, bread wheat and seeds of wild species such as goosefoot and bitter vetch. In addition to these plant remains, the presence of grave goods and the careful placement of flat stones on certain parts of the skeleton indicate a burial ritual that reflects the sociocultural structure and belief system of the period. The study concludes that society at Kanlıtaş Höyük agriculture and plants have played a role in their spiritual life as indicated by the various plant remains found in the grave. These findings are very important because of the limited archaeobotanical data from excavations in Anatolia, especially from graves, and because they provide invaluable information about the funerary practices and rituals of ancient societies. The study also draws attention to the increased use of plants in burial customs in the Early Bronze Age compared to the results of other settlements in Anatolia after the Chalcolithic Period. The archaeobotanical analysis of the Kanlıtaş Höyük grave provides a rare glimpse into the daily lives, sociocultural structures and belief systems of the region's earliest inhabitants, contributing to our understanding of the relationship between plants and burial customs in prehistoric Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Kanlıtaş, Early Chalcolithic Period, archaeobotany, grave, plant remains

Crops in The Grave: The Relationship Between Plants and Burial From Early Chalcolithic Kanlitaş Höyük (İnönü/ Eskişehir)

Öz

Yukarı Porsuk Vadisi ve Orta Batı Anadolu'nun bilinen en eski insanı olan Kanlıtaş Höyük'teki Erken Kalkolitik döneme ait mezardan çıkarılan bitki kalıntıları üzerinde yapılan arkeobotanik çalışma, bölgenin ve yerleşimin ölü gömme âdetleri, beslenme biçimi ve ekonomisi hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. MÖ 6. binyılın ilk yarısına tarihlenen mezar, siyez buğdayı, gernik buğdayı, ekmeklik buğday gibi tahıllar ile sirken ve kara yonca gibi yabani türlerin tohumlarını içeren zengin bir bitki kalıntısı çeşitliliği içeriyor. Bu bitki kalıntılarına ek olarak, mezar eşyalarının varlığı ve yassı taşların iskeletin belirli kısımlarına özenle yerleştirilmesi, dönemin sosyokültürel yapısını ve inanç sistemini yansıtan bir ölü gömme ritüeline işaret etmektedir. Çalışma, Kanlıtaş Höyük'teki toplumun, mezarda bulunan çeşitli bitki kalıntılarının da gösterdiği gibi, tarımsal faaliyetlerinin inanç dünyalarına yansıdığını göstermektedir. Bu bulgular, Anadolu'daki kazılardan, özellikle de mezarlardan elde edilen arkeobotanik verilerin sınırlı olması, eski toplumların cenaze uygulamaları ve ritüelleri hakkında erken bulgular sağlaması nedeniyle çok önemlidir. Çalışma ayrıca Kalkolitik Dönem'in ardından Anadolu’daki diğer yerleşim yerlerindeki sonuçlarla karşılaştırıldığında Erken Tunç Çağı'nda ölü gömme geleneklerinde bitki kullanımının arttığına dikkat çekmektedir. Kanlıtaş Höyük mezarının arkeobotanik analizi, bölgenin en eski sakinlerinin günlük yaşamları, sosyokültürel yapıları ve inanç sistemleri hakkında nadir bir bakış açısı sunarak tarih öncesi Anadolu'da bitkiler ve ölü gömme gelenekleri arasındaki ilişkiyi anlamamıza katkıda bulunuyor.

Anahtar Kelimeler

Kanlıtaş, İlk Kalkolitik Dönem, arkeobotanik, mezar, bitki kalıntıları

Kaynakça

• Algaze, G. (1997). Excavations at Titriş Höyük: The 1995 season. 18. Kazı Sonuçları Toplantısı, (s.121-136). Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Alpaslan-Roodenberg, M. S. (2011). A preliminary study of the burials from Late Neolithic-Early Chalcolithic Aktopraklik. Anatolica, 37, 17-43. https://doi.org/10.2143/ANA.37.0.2073783
• Anonymous. (2024). Türkiye Kültür Portalı. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/gaziantep/kulturatlasi/olum
• Çıblak, N. (2002). Anadolu’da ölüm sonrası mezarlıklar çevresinde oluşan inanç ve pratikler. Türk Kültürü, Y.XL, 474, 605-614.
• Erkanal, H. (1990). 1988 Girnavaz Kazıları. XI. Kazı Sonuçları Toplantısı, (s.261-274). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Erkanal, H. and Özkan, T. (1999). Bakla Tepe Kazıları. Özkan, T. and Erkanal, H. (Ed.), Tahtalı Barajı Kurtarma Kazısı Projesi, (s. 12-42). İzmir: İzmir Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü.
• Güngördü, F.V. (2017). Merkezi Bereketli Hilal Bölgesi’nde seramik öncesi Neolitik dönem ölü gömme gelenekleri ışığında dönemin sosyal yapısı hakkında bir değerlendirme. Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 9, 175-196.
• Hauptmann, H. (1979). Norşun Tepe Kazıları 1973. Keban Projesi 1973 Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları, (s.43-60). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Hillson, S. (1996). Dental anthropology. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hristova, I. (2015). The use of plants in ritual context during Antiquity in Bulgaria: overview of the archaeobotanical evidence. Bulgarian e-Journal of Archaeology. 5(2), 117-135.
• Kepinski, C., Önal, M. (2007). Tilbeshar 2006: New evidence from Early and Middle Bronze. 29. Kazı sonuçları toplantısı, (s.193-207). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı DÖSİMM Basımevi.
• Kolankaya-Bostancı, N. (2016). Kanlıtaş Höyük 2016 yılı malzeme gruplarının değerlendirmesi. Kanlıtaş Höyük (Eskişehir/İnönü) 2016 yılı kazı çalışmaları raporu (s.89-107). https://www.kanlitas.com/assets/files/2016.pdf
• Larsen, C. S. (1995). Biological changes in human populations with agriculture. Annual Review of Anthropology, 24(1), 185-213. https://doi.org/10.1146/ANNUREV.AN.24.100195.001153
• Lillie, M., Budd, C., Alpaslan-Roodenberg, S., Karul, N. and Pinhasi, R. (2012). Musings on early farming communities in northwest Anatolia; and other flights of fancy. İnterdisciplinaria archaeologica, Natural Sciences in Archaeology, 3, 11-22. https://doi.org/10.24916/iansa.2012.1.1
• Ökse, A. T. (2004). Gre-Virike kazılarının Anadolu arkeolojisine kazandırdıkları. Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği Dergisi, 21, 19-23.
• Ökse, A. T. (2006). Early Bronze Age graves at Gre Virike (period II b): An extraordinary cemetery on the middle Euphrates. Journal of Near Eastern Studies, 65(1), 1-37. https://doi.org/10.1086/504902
• Özcan, C., Balcı, H. and Türkteki, M. (2024). Bitkilerin ritüel dünyadaki yansıması: Küllüoba Höyüğü İlk Tunç Çağı I mezarlığının arkeobotanik değerlendirmesi. 37.Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (s.7-19). Ankara.
• Reed, K., Ghica, V., Smuk, A., Dugonjić, A., Mihaljevic, M., Filipović, S. and Balen, J. (2022). Untangling the Taphonomy of Charred Plant Remains in Ritual Contexts: Late Antique and Medieval Churches and Graves from Croatia. Journal of Field Archaeology, 47(3), 164-174. https://doi.org/10.1080/00934690.2021.2022274
• Türkcan, A. (2017). Kanlıtaş Höyük (Eskişehir/İnönü) 2017 yılı kazı çalışmaları raporu. https://www.kanlitas.com/assets/files/2017.pdf
• Türkcan, A. U. (2010). Kanlıtaş Höyük ve civarı İnönü Eskişehir yüzey araştırması. 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (s.303-328). Ankara: Allame Tanıtım ve Matbaacılık Hizmetleri.
• Türkcan, A. U. (2017). At the crossroads: changing Chalcolithic settlements. Dietz, S., Mavridis, F., Tankosic, Z. ve Takaoğlu, T. (Ed.)., Communities in transition the Circum-Aegean area during the 5th and 4th millennia BC (s.556-566). United Kingdom: Oxbow Books.
• Türkcan, A. U., Ertemin, D. (2021). The inner western Anatolian prehistoric period Porsuk culture the Kanlıtaş Höyük Project 2018 final excavation report. Steadman, S. and McMahon, G. (Ed.), The Archaeology of Anatolia: Volume IV (s. 33-44). Cambridge Scholars Publishing.
• Üstündağ, H. (2017). Kanlıtaş kazısı 2017 yılında bulunan insan iskeleti antropolojik rapor. Kanlıtaş Höyük (Eskişehir/İnönü) 2017 Yılı Kazı Çalışmaları Rapor, 141-149. https://www.kanlitas.com/assets/files/2017.pdf