Türkiye Selçuklu Devleti’nde Sosyo Kültürel Hayat ve Tokat’a Etkisi

Yıl 2015, , 797 - 827, 01.12.2015

Sinan Dimez

https://doi.org/10.21547/jss.256753

Cited By: 1

Öz

Türkiye Selçukluları dönemi Türk tarihi ile ilgili araştırmalar genellikle siyasî olaylar üzerinde yoğunlaşmış olup olayların meydana geldiği şehirler hakkında daha az araştırmalar yapılmıştır. Ancak son dönemde özellikle siyasi olayların merkezi konumunda olan kentler üzerinde daha fazla çalışmalar yürütülmekte, bu kentlerin sosyo - ekonomik yönleri konusunda araştırmalar ve çalışmalar yapılmaktadır. Çalışmalar yapılırken siyasi olaylarla beraber olayların ortaya çıktığı şehirler ve bu şehirlerin, kültürel, ekonomik ve sosyal durumunun da incelenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Tokat, Anadolu’nun önemli kentlerinden biridir ve köklü bir tarihe sahiptir. Özellikle Türkiye Selçuklular zamanında önemli ve merkezi şehirlerden biri olan Tokat hakkında araştırmalar yapmak Türkiye Selçuklular döneminin daha iyi anlaşılabilmesi konusunda bizlere yardımcı olacaktır. Böylece bu makalede Türkiye Selçuklu Dönemi sosyo-kültürel hayatı incelenmiş ayrıca Tokat ilinin bu dönemdeki konumu ve sosyo- kültürel hayatın Tokat üzerindeki yansımalarına değinilmiştir

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçukluları, Tokat, Sosyo-Kültürel Hayat, Eğitim, Bimarhane.

Socio-Cultural Life in Turkey Seljuk State and It’s Effect on Tokat

Öz

Studies about Turkish history in Turkish Seljuk period generally focuses on political events. Cities that witnessed the seevent sare rather ignored. However in recent years, studies areconducted on socialand economic history of cities, especially on important cities in terms of political events. It is required to study cultural, social and economic situation of cities while investigating political history. In this context, Tokat is one of the most important cities of Anatolia and has a longhistory. As an important city in the period of Turkish Seljuks, Tokat, should be examined for beter understanding of the period. Thus, in this article socio-cultural history of Turkey Seljuk is investigated and importance of Tokat, socio-cultural life of Tokat also examined

Anahtar Kelimeler

Turkey Seljuks, Tokat, Socio-Cultural Life, Education, Bimarhane

Kaynakça

• Aksarayi, Kerimüddin Mahmud (2000), Müsamere’lAhbar, çev. Mürsel Öztürk, TTKY, Ankara.
• Akyüz, Yahya (1985), Türk Eğitim Tarihi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Aslanapa, Oktay (1991), Anadolu'da İlk Türk Mimarisi, Başlangıcı ve Gelişmesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• Aslanapa, Oktay (1987), Türk Halı Sanatının Bin Yılı, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• Aşan, Muhammet Beşir (1992), Elazığ, Tunceli ve Bingöl İllerinde Türk İskan İzleri (XI-XIII. Yüzyıllar), Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Atçeken, Zeki (1998), Konya’da Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması, T.T.K. Yayınları, Ankara.
• Baltacı, Cahit (1976), XV-XVI. Asırlar Osmanlı Medreseleri, İrfan Matbaası, İstanbul.
• Barthold, Wilhelm (1975), Orta Asya Türk Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Tahkik: K. Yaşar-A.İsmail Aka, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Barthold, W., KÖPRÜLÜ, Fuat (1977), İslam Medeniyeti Tarihi, IV. Baskı, Ankara.
• Başgelen, Nezih (1998), Bir Zamanlar Tokat, Arkeoloji ve Sanat Yayınları Bir Zamanlar Kentler Dizisi: 22, İstanbul.
• Baykara, Tuncer (1990), Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve iktisadi Tarihi Üzerinde Araştırmalar, Ege Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Baykara, Tuncer (2002), ‘‘Türkiye Selçuklu Döneminde Toplum ve Ekonomi’’, Türkler, C.VII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s.223-257.
• Baykara, Tuncer (2004), Türkiye Selçuklularının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Bayram, Mikâil (2003), Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar, Kömen Yayınları, Konya.
• Bayram, Mikail ( 1991a), ‘‘Selçuklar Zamanında Tokat ve Malatya Yöresinin Fikri ve Kültürel Yapısı ve Siyasi Boyutları’’ Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. LXXII, İstanbul, s. 87-98.
• Bayram, Mikail (1994),"Selçuklular Zamanında Anadolu’da Bazı Yöreler Arasındaki Farklı Kültürel Yapılanma ve Siyasi Boyutları", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, Konya, s.79-92.
• Bilget, N. Burhan (1989), Gök Medrese, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Cahen, Claude (2000), Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Cansel, Erol (1988), ‘‘Vakıf kuruluşları İşleyişi ve Amacı’’, Vakıflar Dergisi, XX, Ankara. s. 321- 329.
• Cantay, Gönül (1992), Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darü’ş-şifaları, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Çağlayan, Esen Beyzat ( 1990), Tokat Bölgesi Geleneksel Kıyafetleri, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara.
• Çal, Halit (1989), Niksar'da Türk Eserleri, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
• Çay, M. Abdulhaluk (1984), ‘‘Anadolu Selçukluları’nda Medreseler’’, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, s.101-109.
• Çayırdağ, Mehmet (1993), ‘‘Niksar, Tokat, Gümenek ve Kayseri Palas’ta Üç Kitabe’’, Belleten, LVII/218, TTK, Ankara. s. 82- 87.
• Çelebi, Evliya (1978), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt: V, Üçdal Neşriyat, İstanbul
• Demir, Mustafa (1997), ‘‘Anadolu’da İlk Şehirleşmesinde Vakıfların Rolü’’, I. Türk Tarihi ve Edebiyatı Kongresi Bildirileri, Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa s.63-68.
• Demir, Mustafa (1998), “Anadolu’da Mezarlıkların İlk Türk Şehirleşmesindeki Rolü”, Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri Sempozyumu, Mezarlıklar Vakfı Yayınları İstanbul, s. 471-477.
• Demir, Mustafa (2003), “Anadolu’da Selçuklu Dönemi Şehirleşmesi”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 6, İstanbul, s.61-83.
• Demir, Mustafa (2009), Selçuklularda Eğitim Teşkilatı, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 179, İstanbul, s. 117- 130.
• Demir, Mustafa (2005), Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Sivas Şehri, Sakarya Yayınevi, Sakarya.
• Doğru, Halime ( 1995), XVIII. Yüzyıla Kadar Osmanlı Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Durant, Will (tz), İslam Medeniyeti, çev: Orhan Bahaeddin, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
• Eflaki, Ahmed(1953), Ariflerin Menkıbeleri, I,çev: Tahsin Yazıcı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Eflaki, Ahmed (1953), Ariflerin Menkıbeleri, II, çev: Tahsin Yazıcı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Eravşar, Osman (2002), ‘‘Ortaçağ Anadolu Kentleri’’, Türkler, VII, Ankara, s.333- 343.
• Gordlevskiy, Vilademir Aleksandroviç (1988), Anadolu Selçuklu Devleti, çev: Azer Yarar, Onur Yayınları, Ankara.
• Gregory Abu’lFarac, (1999), Abu’lFarac Tarihi, I, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gregory Abu’lFarac, (1999), Abu’lFarac Tarihi, II, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Heyd, W. (2000), Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, çev: E.Z. Karal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• İbn-i Batuta, (tz.) Tuhfetû 'n Nûzzar fi Garaibi 7 Emsar ve 7 Acâibi 7 Esfar, Büyük Dünya Seyahatnamesi (1304-1369), Yeni Şafak, Kültür Armağanı, İstanbul.
• İbn Bibi (1996), Evamirü’lAlaiyefi’l- Umuri’lAlaiye,I( Selçukname), çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
• İbn Bibi (1996),Evamirü’lAlaiyefi’l- Umuri’lAlaiye,II ( Selçukname), çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin (1999), ‘‘Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları’’, Osmanlı Medeniyeti Tarihi I, Feza Gazetecilik, İstanbul, s.223-254.
• Kafesoğlu, İbrahim (1996), Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Kapusuz, Ahmet ( 1994), Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Tokat– İlçelerimiz ve Bölgelerimiz, Ayka Yayıncılık, Ankara.
• Karahan, Atalay (1976),Tarihi Eserleriyle Niksar, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
• Kayaoğlu, İsmet (1994), İslam Kurumları Tarihi, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya.
• Kazıcı, Ziya (2006), İslam Medeniyeti Ve Müesseseleri Tarihi, Marmara İlahiyat Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kazıcı, Ziya (1985), İslami ve Sosyal Açıdan Vakıflar, Marifet Yayınları, İstanbul.
• Kırzıoğlu, Neriman Görgünay (1992), “ Anadolu’da Geleneksel Kadın Başlıkları” IV Milletlearası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C.V, s.125- 140.
• Köprülü, M. Fuat (1984), Osmanlı Devletinin Kuruluşu, T.T.K. Yayınları, Ankara.
• Köprülü, M. Fuat (1959), Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Akçağ Yayınları,
• Köymen, M. Altay (1972), Alp Arslan ve Zamanı, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Kuban, Doğan (2002), Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Kuban, Doğan (1968), ‘‘Anadolu Türk Şehri, Tarihi Gelişmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler’’, Vakıflar Dergisi, VII, İstanbul, s. 53- 73.
• Kucur, Sadi S. (1993), ‘‘ Sivas Tokat ve Amasya’da Selçuklu ve Beylikler Devri Vakıfları’’ Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, (Doktora Tezi).
• Kuran, Abdullah (1969), Anadolu Medreseleri, C.1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Marco Polo (2003), Seyahatname, Haz: Filiz Dokuman, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
• Mez, Adam (2000), Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti, İslam’ın Rönesansı, çev: Salih Şaban, İnsan Yayınları, İstanbul.
• Mevlânâ Celaleddin Rumî (1999), Mektuplar, çev: Abdülbaki Gölpınarlı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Numan, İbrahim (1984), “Tokat Gök Medrese ile Yanındaki Yapı Bakiyesi Arasındaki Mimari Münasebet”, Suat Kemal Yetkin’e Armağan, Ankara.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1978), “Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, Sayı: XII. s 247- 269.
• Özbek, Süleyman (2001), ‘‘Türkiye Selçuklularında Kültürel Hayat (Mevlana’nın Fihi Ma Fih ve Mesnevisi’ne Göre), Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, yıl: 2001, s.41-58.
• Özaydın, Abdülkerim (1990), Selçuklu Tarihi, Sultan Muhammed Tapar Devri, T.T.K. Basımevi, Ankara.
• Özcan, Birsen (1995), Tokat Müzesi Rehberi, İstanbul.
• Özcan, Koray (2006), ‘‘Anadolu- Türk Kent Tarihinden Bir Kesit: Selçuklu Döneminde Anadolu- Türk Kent Model(ler)i’’, Bilig, Sayı: 38, Bakü, s. 161- 184.
• Pakalın, M. Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Parmaksızoğlu, İsmet (1981), ‘‘Şehir’’, Türk Ansiklopedisi XXX, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, s. 235- 239.
• Polat, M. Said (2004), Selçuklu Göçerlerinin Dünyası, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Reşideddin Fazlullah (1960), Camiu’t Tevarih, Selçuklular Kısmı, Nşr. Ahmet Ateş, Ankara.
• Roux, Jean Paul (2010), Türklerin Tarihi Pasifikten Akdenize 2000 Yıl, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Saatçi, Mustafa (1990), “Selçuklu iktisadinin Temelleri, Erciyes Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Kayseri.
• Sevim, Ali-Merçil, Erdoğan (1995), Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Simbat (1946), Başkumandan SımbatVekayinamesi (951-1331), (Türkçe’ye Çeviren Hrant. D Andreasyan), Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi Yayınlanmamış Teksir.
• Sümer, Faruk (2000), ‘‘İğdiş’’, TDVİA, XII, İstanbul, s.524-525.
• Sümer, Faruk (2006), Eski Türklerde Şehircilik, TTK, Ankara.
• Şahin, İlhan ( 1987), ‘‘Vakıf ve Şehirleşme’’, Türk Dünyası Tarihi Dergisi, S.I. İstanbul, s. 23-42.
• Şapolyo, Enver Behnan (1972), Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Güven Matbaası, Ankara.
• Şeker, Mehmet ( 2001), İbn-i Batuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahilik, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Şeşen, Ramazan (1971), “İmâd Al-Dîn Al-Kâtib Al-İsfahâni’nin Eserlerindeki Anadolu Tarihiyle İlgili Bahisler”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi (journal of SeljukStudies) III.den ayrı basım, Güven Matbaası, Ankara.
• Taneri, Aydın (1977), Türkiye Selçukluları Kültür Hayatı, Menakıbü’l Arifim’in Değerlendirilmesi, Bilge Yayınları, Konya.
• Tanyeli, Uğur, (1987), Anadolu- Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (11. 15. Yy), İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Terzioğlu, Arslan (1992), ‘‘Bimaristan’’, TDVİA, VI, İstanbul, s. 163-178.
• Togan, Zeki Velidi (1981), Umumi Türk Tarihine Giriş, I. III. Baskı, İstanbul.
• Turan, Osman (1948), ‘‘Celaleddin Karatay, Vakıfları ve Vakfiyeleri’’, Belleten, T.T.K., Ankara.
• Turan, Osman (1988), Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar Metin, Tercüme ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1961), Osmanlı Tarihi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları,
• Ünver, Ahmet Süheyl (1940), Selçuklu Tababeti (XI- XIV. Asırlar), TTK, Ankara.
• Ünver, Ahmet Süheyl (2002), “13. Asırda Tokatta Selçuk Hastanesi”, Tedavi Notları Dergisi.