Türklerin Orijinal Dinleri Meselesi

Yıl 2014, , 463 - 477, 01.12.2014

Selim Karakaş

https://doi.org/10.21547/jss.256835

Cited By: 2

Öz

Geleneksel Türk dini hayatı, Türklerin arkaik dönemlerinin sosyal, siyasi, ekonomik ve çevresel şartlarıyla iç içe gelişmiş, tüm bu unsurlar birbirlerini etkileyip şekillendirmişlerdir. Türklerin orijinal dinlerini, din nazariyecilerinin ortaya attıkları sistemlerden herhangi veya sadece- biri içerisinde değerlendirmek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Zira kadim Türk inanışı, başlangıçta atalar kültü ve tabiat inançları şeklinde tezahür ederek nihayet Gök Tanrı yani Yüce Varlık telakkisi ile yüksek bir seviyeye ulaşmıştır. Ancak zamanla, başta Şamanizm olmak üzere pek çok farklı mistik-sihri sistemin ve başka dini anlayışların etkisine de maruz kalmıştır

Anahtar Kelimeler

Gök Tanrı, Yer-Su İnancı, Atalar Kültü, Şamanizm

The Matter of Turks’ Original Religions

Öz

Traditional Turkish religious life has developed by having interwined with social, political, economic and environmental conditions in archaic periods of Turks. All of these elements has influenced and shaped each other. It would not be true to evaluate original religions of Turks within one of the systems that put forwarded by theorists in religion because old Turkish belief has appeared as heroic ancestors’ cult and nature beliefs and reached high level by means of Tengri that is concept of supreme being. However it was, in time, exposed to influence of different mystic-magic systems (especially Shamanism) and other religions

Anahtar Kelimeler

Tengri, Earth-Water Belief, Heroic Ancestors’ Cult, Shamanism.

Kaynakça

• Akpınar, Turgut, (1986). “Eski Türklerin Dini Tek Tanrı İnancı Mıydı?”, Tarih ve Toplum Dergisi, C.V, S. 27, s. 17-21.
• Akpınar, Turgut, (1988). “Eski ve Bugünkü Türklerde Su-Kültü ve Âdetler”, Tarih ve Toplum Dergisi, C.IX, S.49, s. 30-39.
• Bayat, Fuzuli, (2007). Türk Mitolojik Sistemi, Ötüken yay., I-II, İstanbul.
• Büchner,F.V., (2001). “Tanrı” mad., İ.A., MEB yay., C. XI., s.705-707.
• Caferoğlu, Ahmet, (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü,(Genişletilmiş 2. bsk.), TDK yay., Ankara.
• Codex Comanicus, (1992). Kuman Lehçesi Sözlüğü, (Çev. K. Aytaç), Ankara.
• Çoruhlu, Yaşar, (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı yay., İstanbul.
• Durkheim, Emile, (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri, (Çev. Fuat Aydın), Ataç yay., İstanbul.
• Eberhard, Wolfram,(1996). Çinin Şimal Komşuları, (Çev. N. Uluğtuğ),(2. bsk.). TTK yay., Ankara.
• Ecer, Vehbi, (1987). “İslamiyet’in Doğuşu sırasında Araplarda ve Türklerde Totemcilik Var mıydı?”, E.Ü.S.B.D., S.1., s.103-112, Kayseri.
• El-Cahiz, (1988). Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri, (Çev. Ramazan Şeşen), (2. bsk.), TKAE yay. ,Ankara.
• Elide, Mircea, (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi (Çev. Ali Berktay), Kabalcı yay., I-II-III, İstanbul.
• Elide, Mircea, (1999). Şamanizm, (Çev. İsmet Birkan), İmge yay., Ankara.
• Ergin, Muharrem, (1964). Dede Korkut Kitabı, TKAE yay. ,Ankara.
• Ergin, Muharrem, (1970). Orhun Abideleri, MEB yay., İstanbul.
• Ergin, Muharrem, (1988). Oğuz Kağan Destanı, İstanbul.
• Eröz, Mehmet, (1973). “Türk İçtimai Hayatında Totemizm İzleri”, İÜİTED., C.V.s.289-299, İstanbul.
• Esin, Emel, (2001). Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı yay., İstanbul.
• Gökalp, Ziya, (1976). Türk Medeniyeti Tarihi, (Haz. İ. Aka-K.Y. Kopraman), KB yay., İstanbul
• Gumilev, L.N., (1994). “Eski Türk Dini”, (Çev. H. Güngör), TKD., C.XXXII, s.520-531.
• Gumilev, L.N., (1999). Eski Türkler, (Çev. Ahsen Batur), Selenga yay., İstanbul.
• Günay,Ü-Güngör.H., (2003). Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Rehber yay., İstanbul.
• Günay, Ünver, (2003). Din Sosyolojisi, (6. bsk.), İnsan yay., İstanbul.
• Hançerlioğlu, Orhan, (1997). Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar), Remzi Kitabevi yay.,I-II-III, İstanbul.
• Hassan, Ümit, (2002). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, (2. bsk.) Alan yay., İstanbul.
• İnan, Abdulkadir, (1972). Tarihte ve Bugün Şamanizm, (2. bsk.), TTK yay., Ankara.
• İnan, Abdulkadir, (1976). Eski Türk Dini, KB yay, İstanbul.
• Kafesoğlu, İbrahim, (1980). Eski Türk Dini, KB yay., Ankara.
• Kafesoğlu, İbrahim, (1998). “Türkler”, MEB yay., C.XII/II, İstanbul.
• Kaşgarlı Mahmud, (1992). Divanü Lügati-t-Türk, (Çev. Besim Atalay), (3.bsk.), I,II,III,IV (İndeks), DLT yay., Ankara.
• Koca Salim, (2000). Türk Kültürünün Temelleri, KTÜ yay., Trabzon.
• Koppers, Wilhelm, (1941). “Etnolojiye Dayanan Cihan Tarihinin Işığı Altında İlk Türklük ve İlk İndo-Germenlik”, Belleten, C.V, F. 29, s. 439-480, Ankara.
• Köprülü, M. Fuad, (2005). Türk Tarih-i Dinisi, Akçağ yay. Ankara.
• Ocak, Ahmet,Y.,(2003). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, (4.bsk.), İletişim yay., İstanbul.
• Ögel, Bahaeddin, (2001). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, TDAV yay.,(4.bsk.), İstanbul.
• Ögel, Bahaeddin, (2002). Türk Mitolojisi, TTK yay., I-II, Ankara.
• Örnek, S. Veyis, (1988). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul.
• Özerdim, Mukaddere, (1963). “Choular ve Bu Devirde Türklerden Gelen Gök Dini”, Belleten, C.XXVII, S. 105, s.1-23, Ankara.
• Roux, Jean-Paul, (1994). Türklerin Ve Moğolların Eski Dini, (Çev. Aykut Kazancıgil), İşaret yay.,İstanbul.
• Roux, Jean-Paul, (2011). Eski Türk Mitolojisi, (M.Yaşar Sağlam), BilgeSu yay., Ankara.
• Schmidt, P.W., (1965-1966). “Eski Türklerin Dini”, (Çev. S. Buluç), İ. Ü. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XIII-XIV, s. 75-90, İstanbul.
• Şeşen, Ramazan,(1995). İbn Fazlan Seyahatnamesi, Bedir yay. (2. bsk.), İstanbul.
• Tablamacıoğlu, M., (1961). Din Sosyolojisi “Giriş”, AÜİF yay., Ankara.
• Tanyu, A. Hikmet, (1980). İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, AÜİF yay., Ankara.
• Taş, İsmail, (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Kömen yay., Konya.
• Turan, Osman, (1993). Selçuklular ve İslamiyet, Boğaziçi yay., (3. bsk), İstanbul.
• Tümer, G.- Küçük, A., (2002). Dinler Tarihi, Ocak yay., (4 .bsk.), Ankara.
• Ülken, H.Ziya, (2004). Türk Tefekkürü Tarihi, YKY, İstanbul.