Öz
Osmanlı Devleti’nin idaresinden çıktıktan sonra
Bulgaristan’da kalan Türk nüfus gerek 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı esnasındaki
ayrılma sürecinde gerekse daha sonraki devirlerde çok çeşitli baskı, sindirme
ve göç ettirme metotlarıyla karşılaşmışlardır. I. Dünya savaşından sonra
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yılların başlarında nispeten iyi olan
Türklerin durumu 1920’lerin sonlarından itibaren özellikle aşırı milliyetçi
Bulgar örgütlerinin düşmanca ve saldırgan tutumları nedeniyle bozulmaya
başlamıştır. Bu dönemde özellikle Türk azınlığın liderleri hedef alınmış ve çok
sayıda suikast gerçekleşmiştir. Ancak bu cinayetlerin büyük bölümü ile ilgili
günümüze yeterli ölçüde bilgi ulaşmamıştır. Çalışmamızda incelediğimiz üç
suikast hakkında, arşiv malzemesi bulunması ve kısmen de basına yansımış
olmaları sebebiyle araştırma yapmak mümkün olmuştur. Ayrıca bu suikastlar Türk
nüfusun büyük bir çoğunluk oluşturduğu güney Bulgaristan’da Rodoplar bölgesinde
gerçekleştirilmiştir. Nahiye müdürü konumunda bulunan Hasan ve Feyzi Beyler ile
dönemin Bulgar parlamentosunda milletvekili olan Hüseyin Galibov cinayetleri
döneme ait ulaşabildiğimiz kaynaklar doğrultusunda aydınlatılmaya
çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Hasan Efendi Feyzi Efendi Hüseyin Galibov Suikast Bulgaristan’daki Türk Azınlığı Trakya Komitası
Kaynakça
- Dnevnik. (1933). “Ubiystvoto na Deputata Galibov”. Temmuz 23, s. 2. Edirne Milli Gazete. (1930). Bulgaristan Türklerinin Feryadı; Mektepleri Kapatılıyor – Türkler Hayatlarından da Emin Değil – Nazarı Dikkati Celbederiz. Şubat 23, s. 2. Edirne Postası. (1933). "Bulgaristan’da Bir Hadise Daha! Bir Türk Baskına Uğratılarak Öldürüldü. Mayıs 8, s. 1. Mastanliyski Okrıjen Vestnik. (1930). “Ubiystvoto na Djebiroglarskiya Kmet”, Şubat 1, s. 8. Utro. (1933). “Ubietsıt na Galibov Zaloven” Temmuz 6, s. 5. Utro. (1933). “Ubiystvoto na Deputata Hadji Galibov” Temmuz 24, s. 1. Vreme. (1933). “İzmiyte Petnoto” Temmuz 24, s. 1. Vreme. (1933). “Ubiystvoto na Hadji Galibov” Temmuz 24, s. 1.Durhan Hatipoğlu (17. Mart. 2017). Edirne. Mülakat Durhan Hatipoğlu (17. Mart. 2017). Edirne. İnceleme Eserler Bayraktarova, E. (2009). Bulgaristan’daki Müslüman Azınlıkların Statüsü (1908-1919) . İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Bıçaklı, H. A. (2016). Türkiye Bulgaristan İlişkileri (1878-2008). Ankara: İmge. Bolat, B. (2013). 1932 Kessarevo/ Kesarevo/ Kesenova Olayı/ Faciası/ Hadisesi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII (26), ss.87-103. Çanlı, M. (2011). Bulgar Trakya Komitesi (1918-1934). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI (2), ss. 277-292. Danailof, G. T. (1937). Bulgaristan Nüfus İstatistiklerine Ait Tetkikler. (İ. Darcan, Çev.) Ankara: Başvekâlet Matbaası. Değerli, E. S. (2006). Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya Askerî Ataşeliğinin Türk Bulgar İlişkilerine Yansımaları (1913-1938). Ankara: ATASE. Deliorman, A. (2010). Bulgaristan’da Türk Basını. İstanbul: İBB Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü. Deliorman, N. (1955). Razgrad Mezarlık Hadisesinde Çanlar Benim İçin Çaldı. İstanbul: Türkiye Ticaret Matbaası. Glavna Direktsiya Na Statistikata. (1911). Statistiçeski Godişnik Na Bılgarskoto Tsarstvo 1910 Godina Vtora, (1911), (Bulgar Çarlığı’nın Yıllık İstatistiği 1910 İkinci Yıl). Sofya: Dırjavna Peçatnitsa. Halaçoğlu, A. (1995). Balkan Harbi Sırasında Rumeli'den Türk Göçleri (1912-1913). Ankara: TTK. Kâmil, İ. (1989). Bulgaristan'daki Türklerin Hakları. Ankara: YÖK. Kayıcı, H. (2013). Salnamelere Göre İdârî, Sosyal ve Ekonomik Yapısıyla Edirne Sancağı. Edirne: Edirne Valiliği. Lütfü, M. (1930, Şubat 2). Son Cinayet Dolayısıyla. Rodop Gazetesi, s. 1. McCarthy, J. (1998). Ölüm ve Sürgün. (B. Umar, Çev.) İstanbul: İnkılâp. Memişoğlu, H. (2002). Geçmişten Günümüze Bulgaristan'da Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı. Nabi, Y. (1936). Balkanlar ve Türklük. Ankara: Ulus. Özey, R. (2002). Türk Yurdu Balkanların Coğrafyası I, S. 43 Ocak/Şubat Ankara 2002, s. 229. Yeni Türkiye, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı I (43), ss. 226-243 Soysal, İ. (1983). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945) (Cilt I). Ankara: TTK. Şimşir, B. (2012). Bulgaristan Türkleri (3. b.). İstanbul: Bilgi. Turan, Ö. (1998). The Turkish Minority in Bulgaria (1878-1908). Ankara: TTK. Uzun, H. (2009, Eylül). Cumhuriyet Gençliğinin Misyonu Çerçevesinde 1933 Yılı Vagon-Li ve Razgrad Olayları. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6 (3), ss.57-81. Yıldırım, B. (2015). Bulgaristan’daki Müslüman Türk Azınlığa Yönelik Baskılar ve Göçler (1934-1939). Yeni Türkiye, Rumeli Balkanlar Özel Sayısı-IV(69), ss.4095-4102.
Öz
After
leaving the administration of the Ottoman Empire, the Turkish population in
Bulgaria had encountered a variety of oppression, intimidation and displacement
methods during the separation process during the Ottoman Russian War of 1877-
1878 and later on. The situation of Turkey, which was relatively good in the
early years of the Republic of Turkey after World War I, began to deteriorate
from the late 1920s on account of the hostile aggressive attitudes of the
ultra- nationalist Bulgarian organizations. In this period, especially the
leaders of the Turkish minority were targeted and numerous assassinations took
place. However, when we look at today, about most of these murders have not
received enough information. It was possible to conduct research about three
assassinations we investigated in our work, because of the presence of archival
materials and, in part, their reflection on the press. In addition, these
assassinations took place in the Rhodopes region in southern Bulgaria, where
the mojority of the Turkish population is located. Hasan and Fevzi Beyler, who
are in the position of the head of the township, and Hüseyin Galibov a deputy
in the Bulgarian parliament of the time, were tried to be illuminated in the
direction of the sources of return.
Anahtar Kelimeler
Hasan Efendi Feyzi Efendi Hüseyin Galibov Assassination Turkish Minority in Bulgaria Thracian Organization
Kaynakça
- Dnevnik. (1933). “Ubiystvoto na Deputata Galibov”. Temmuz 23, s. 2. Edirne Milli Gazete. (1930). Bulgaristan Türklerinin Feryadı; Mektepleri Kapatılıyor – Türkler Hayatlarından da Emin Değil – Nazarı Dikkati Celbederiz. Şubat 23, s. 2. Edirne Postası. (1933). "Bulgaristan’da Bir Hadise Daha! Bir Türk Baskına Uğratılarak Öldürüldü. Mayıs 8, s. 1. Mastanliyski Okrıjen Vestnik. (1930). “Ubiystvoto na Djebiroglarskiya Kmet”, Şubat 1, s. 8. Utro. (1933). “Ubietsıt na Galibov Zaloven” Temmuz 6, s. 5. Utro. (1933). “Ubiystvoto na Deputata Hadji Galibov” Temmuz 24, s. 1. Vreme. (1933). “İzmiyte Petnoto” Temmuz 24, s. 1. Vreme. (1933). “Ubiystvoto na Hadji Galibov” Temmuz 24, s. 1.Durhan Hatipoğlu (17. Mart. 2017). Edirne. Mülakat Durhan Hatipoğlu (17. Mart. 2017). Edirne. İnceleme Eserler Bayraktarova, E. (2009). Bulgaristan’daki Müslüman Azınlıkların Statüsü (1908-1919) . İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Bıçaklı, H. A. (2016). Türkiye Bulgaristan İlişkileri (1878-2008). Ankara: İmge. Bolat, B. (2013). 1932 Kessarevo/ Kesarevo/ Kesenova Olayı/ Faciası/ Hadisesi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII (26), ss.87-103. Çanlı, M. (2011). Bulgar Trakya Komitesi (1918-1934). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI (2), ss. 277-292. Danailof, G. T. (1937). Bulgaristan Nüfus İstatistiklerine Ait Tetkikler. (İ. Darcan, Çev.) Ankara: Başvekâlet Matbaası. Değerli, E. S. (2006). Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya Askerî Ataşeliğinin Türk Bulgar İlişkilerine Yansımaları (1913-1938). Ankara: ATASE. Deliorman, A. (2010). Bulgaristan’da Türk Basını. İstanbul: İBB Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü. Deliorman, N. (1955). Razgrad Mezarlık Hadisesinde Çanlar Benim İçin Çaldı. İstanbul: Türkiye Ticaret Matbaası. Glavna Direktsiya Na Statistikata. (1911). Statistiçeski Godişnik Na Bılgarskoto Tsarstvo 1910 Godina Vtora, (1911), (Bulgar Çarlığı’nın Yıllık İstatistiği 1910 İkinci Yıl). Sofya: Dırjavna Peçatnitsa. Halaçoğlu, A. (1995). Balkan Harbi Sırasında Rumeli'den Türk Göçleri (1912-1913). Ankara: TTK. Kâmil, İ. (1989). Bulgaristan'daki Türklerin Hakları. Ankara: YÖK. Kayıcı, H. (2013). Salnamelere Göre İdârî, Sosyal ve Ekonomik Yapısıyla Edirne Sancağı. Edirne: Edirne Valiliği. Lütfü, M. (1930, Şubat 2). Son Cinayet Dolayısıyla. Rodop Gazetesi, s. 1. McCarthy, J. (1998). Ölüm ve Sürgün. (B. Umar, Çev.) İstanbul: İnkılâp. Memişoğlu, H. (2002). Geçmişten Günümüze Bulgaristan'da Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı. Nabi, Y. (1936). Balkanlar ve Türklük. Ankara: Ulus. Özey, R. (2002). Türk Yurdu Balkanların Coğrafyası I, S. 43 Ocak/Şubat Ankara 2002, s. 229. Yeni Türkiye, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı I (43), ss. 226-243 Soysal, İ. (1983). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945) (Cilt I). Ankara: TTK. Şimşir, B. (2012). Bulgaristan Türkleri (3. b.). İstanbul: Bilgi. Turan, Ö. (1998). The Turkish Minority in Bulgaria (1878-1908). Ankara: TTK. Uzun, H. (2009, Eylül). Cumhuriyet Gençliğinin Misyonu Çerçevesinde 1933 Yılı Vagon-Li ve Razgrad Olayları. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6 (3), ss.57-81. Yıldırım, B. (2015). Bulgaristan’daki Müslüman Türk Azınlığa Yönelik Baskılar ve Göçler (1934-1939). Yeni Türkiye, Rumeli Balkanlar Özel Sayısı-IV(69), ss.4095-4102.
Ayrıntılar
| Bölüm | Tarih |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Temmuz 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Haziran 2017 |
| Kabul Tarihi | 29 Temmuz 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |