Liderlik Hangi Sıfatları, Nasıl Alıyor? Liderlik Konulu Makalelerin İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 2, 615 - 639, 01.12.2016

Metin Özkan

https://doi.org/10.21547/jss.256732

Cited By: 10

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’deki bilimsel dergilerde yayınlanan liderlik konulu makalelerin; çalışma alanlarının, kullanılan yöntem ve örneklem büyüklüğü gibi metodolojik özelliklerinin, çalışmaların yapıldığı eğitim kademelerinin, çalışmaya konu olan öznelerin ve bu çalışmalarda liderliğin hangi sıfatları aldığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2002 yılından itibaren Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM)’nde dizinlenen ve Sosyal ve Beşeri Bilimler Veri Tabanında yer alan liderlik konulu 410 makale oluşturmaktadır. Durum çalışması deseninde tasarlanan araştırmanın örneklemi, ölçüt örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Çalışmanın örnekleminin belirlenmesinde; liderlik kavramının, kendini niteleyen başka bir kavramla birlikte çalışma başlığında yer alması ölçüt olarak kabul edilmiştir. Belirtilen ölçütü sağlayan 117 makale araştırmanın örnekleminde yer almıştır. Araştırmanın sonucunda; diğer alanlarla kıyaslandığında liderliğin en fazla eğitim alanında incelendiği tespit edilmiştir. Liderlik araştırmalarının çoğunluğunda (% 76.1) nicel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Nicel araştırmalar içinde ise en çok ilişkisel tarama modeli tercih edilmiştir. İlişkisel tarama modelini kullanan araştırmalar, nicel liderlik araştırmalarının % 51’ini; liderlik araştırmalarının tamamının % 38’ini oluşturmuştur. Liderlik etik, dönüşümcü, paternalist, vizyoner gibi 53 sıfatla nitelendirilmiştir. Dönüşümcü liderliği farklı şekillerde adlandıran tüm araştırmalar değerlendirildiğinde, araştırmaların dörtte birinin dönüşümcü liderlik ile ilgili olduğu sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Liderlik, eğitim liderliği, liderlik türleri, dönüşümcü liderlik, liderlik konulu araştırmalar

Examining Leadership Articles: Which Characteristics and How Leadership Comprises?

Öz

The aim of this study is to examine leadership researches published in scientific journals in Turkey with regard to; field of study, methodological properties such as method and sample size, chosen educational grade and subject and adjectives mentioned together with the concept of leadership. Population of the study consisted of 410 research articles indexed in Social and Human Sciences data base of Turkish Academic Network and Information Center (ULAKBİM) since the year of 2002. Criterion sampling method was used to determine sample of the study. Criterion that the concept of leadership appears in title of research together with a concept characterizing itself was research articles actualizing accepted criterion. As a result of the study, it was determined that leadership was examined in the field of education more in comparison to other fields. Quantitative research methods were preferred in majority of leadership researches (76.1 %) and researches using relational screening model represented 51 % of quantitative leadership researches and 38 % of all leadership researches. When evaluating all researches terming transformational leadership in different ways, it was concluded that 27 researches (one quarter of all researches) were about transformational leadership

Anahtar Kelimeler

Leadership, educational leadership, leadership styles, transformational leadership, leadership-themed researches

Kaynakça

• Akan, D., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2014). Okul müdürleri liderlik stili ölçeğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (51), 392-415.
• Arık, R. S. ve Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayınlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. I. Uluslararası Eğitim
• Araştırmaları Kongresi. (1-3 Mayıs 2009) Çanakkale. http://oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/pdf/488.pdf.
• Arslan, H. ve Karip, E. (2014). Okul müdürlerinin liderlik standartlarının geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20 (3), 255-279. Atwater, L.E., Mumford, M.D., Schriesheim, C.A., & Yammarino, F.J. (2014).
• Retraction of leadership articles: Causes and prevention. The Leadership Quarterly, 25, 1174–1180.
• Aydın, A., Erdağ, C., & Sarıer, Y. (2010). Eğitim yönetimi alanında yayınlanan makalelerin konu, yöntem ve sonuçlar açısından karşılaştırılması. Eurasian Journal of Educational Research. Bahar (39), 37-58.
• Bai, X., & Morris, N. (2014). Leadership and virtue ethics. Public Integrity, 16(2), 173-186.
• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Doğan, İ. F. ve Kefe, İ. (2015). Dönüşümcü ve etkileşimci liderlik ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. International Journal of Economic and Administrative Studies, 7 (14), 201-223.
• Clarke, N. (2013). Model of complexity leadership development. Human Resource Development International, 16(2), 135-150. DOI: 10.1080/13678868.2012.756155.
• Çelik, V. ve Özkan, A. (2012). Eğitim hizmetleri acısından mülki idare amirlerinin liderlik davranışları. Amme İdaresi Dergisi, 45 (3), 59-80.
• Dansereau, F., Seitz, S. R., Chiu, C. Y., Shaughnessy, B. ve Yammarino, F. J. (2013). What makes leadership, leadership? Using self-expansion theory to integrate traditional and contemporary approaches. The Leadership Quarterly, 24, 798–821. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/ j.leaqua.2013.10.008
• Demir, H. (2012). Türkiye'de liderlik araştırmaları ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Bir meta analizi. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul
• Demirel, E. T., Yatkın, A., Düşükcan, M., Derin, N., Çakınberk, A. ve Güven, M. (2013). Vatandaşların belediye hizmet kalitesi algılamaları üzerinde belediye başkanlarının liderlik (hükümdar/hizmetkar) özelliklerinin belirleyiciliği: TRB - I bölgesi örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler, 22 (2), 45- 81.
• Dinh, J.E., Lord, R.G., Gardner, W.L., Meuser, J.D., Liden, R.C., & Hu, J. (2014). Leadership theory and research in the new millennium: Current theoretical trends and changing perspectives. The Leadership Quarterly, 25, 36–62.
• Doğan, E. M. (2009). Türkiye’deki Psikolojik Çalışmalarda Kullanılan Testlerin Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi: Kültürel Açıdan Test Uyarlama Çalışmaları. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Drysdale, L., & Gurr, D. (2011). Theory and practice of successful school leadership in Australia. School Leadership & Management: Formerly Araştırmaları Kongresi. (1-3 Mayıs 2009) Çanakkale. http://oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/pdf/488.pdf.
• Arslan, H. ve Karip, E. (2014). Okul müdürlerinin liderlik standartlarının geliştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20 (3), 255-279. Atwater, L.E., Mumford, M.D., Schriesheim, C.A., & Yammarino, F.J. (2014).
• Retraction of leadership articles: Causes and prevention. The Leadership Quarterly, 25, 1174–1180.
• Aydın, A., Erdağ, C., & Sarıer, Y. (2010). Eğitim yönetimi alanında yayınlanan makalelerin konu, yöntem ve sonuçlar açısından karşılaştırılması. Eurasian Journal of Educational Research. Bahar (39), 37-58.
• Bai, X., & Morris, N. (2014). Leadership and virtue ethics. Public Integrity, 16(2), 173-186.
• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Doğan, İ. F. ve Kefe, İ. (2015). Dönüşümcü ve etkileşimci liderlik ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. International Journal of Economic and Administrative Studies, 7 (14), 201-223.
• Clarke, N. (2013). Model of complexity leadership development. Human Resource Development International, 16(2), 135-150. DOI: 10.1080/13678868.2012.756155.
• Çelik, V. ve Özkan, A. (2012). Eğitim hizmetleri acısından mülki idare amirlerinin liderlik davranışları. Amme İdaresi Dergisi, 45 (3), 59-80.
• Dansereau, F., Seitz, S. R., Chiu, C. Y., Shaughnessy, B. ve Yammarino, F. J. (2013). What makes leadership, leadership? Using self-expansion theory to integrate traditional and contemporary approaches. The Leadership Quarterly, 24, 798–821. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/ j.leaqua.2013.10.008
• Demir, H. (2012). Türkiye'de liderlik araştırmaları ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Bir meta analizi. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul
• Demirel, E. T., Yatkın, A., Düşükcan, M., Derin, N., Çakınberk, A. ve Güven, M. (2013). Vatandaşların belediye hizmet kalitesi algılamaları üzerinde belediye başkanlarının liderlik (hükümdar/hizmetkar) özelliklerinin belirleyiciliği: TRB - I bölgesi örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler, 22 (2), 45- 81.
• Dinh, J.E., Lord, R.G., Gardner, W.L., Meuser, J.D., Liden, R.C., & Hu, J. (2014). Leadership theory and research in the new millennium: Current theoretical trends and changing perspectives. The Leadership Quarterly, 25, 36–62.
• Doğan, E. M. (2009). Türkiye’deki Psikolojik Çalışmalarda Kullanılan Testlerin Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi: Kültürel Açıdan Test Uyarlama Çalışmaları. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Drysdale, L., & Gurr, D. (2011). Theory and practice of successful school leadership in Australia. School Leadership & Management: Formerly Redeker, M., de Vries, R.E., Rouckhout, D., Vermeren, P., & de Fruyt, F. (2014). School Organisation, 31(4), 355-368. DOI: 10.1080/13632434.2011.606273.
• Eraslan, L. (2004a). Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dönüşümcü Liderlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-32.
• Eraslan, L. (2004b). Liderlik olgusunun tarihsel evrimi, temel kavramlar ve yeni liderlik paradigmasının analizi. Milli Eğitim Dergisi, 162. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/162/eraslan .htm (05.04.2015)
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 Yılları Arasında Yayımlanan Eğitim Bilimleri Dergilerindeki Makalelerin Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi: Betimsel Bir Analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2 (1), 140-147.
• Gaiter, D.J. (2013). Facets of leadership. The Neurodiagnostic Journal, 53(4), 323-327.
• Gardner, J. W. (1990). On leadership. New York, NY: The Free Press. Hackman, M. Z. ve Johnson, C. E. (2013). Leadership A Communication Perspective (Sixth Edition). İllinois: Waveland Press Inc.
• Hadfield, M., & Jopling, M. (2012). How might better network theories support school leadership research? School Leadership & Management: Formerly School Organisation, 32(2), 109-121.
• Hendricks, J.W., & Payne, S.C. (2007). Beyond the big five: Leader goal orientation as a predictor of leadership effectiveness. Human Performance, 20(4), 317-343.
• Hernandez, M., Eberly, M.B., Avolio, B.J., & Johnson, M.D. (2011). The loci and mechanisms of leadership: Exploring a more comprehensive view of leadership theory. The Leadership Quarterly, 22, 1165–1185.
• Horner, M. (2003). Leadership Theory Reviewed. Effective Educational Leadership (Edt. Nigel Bennett, Megan Crawford ve Marion Cartwright). Paul Chapman Publishing. 27-43.
• Karadağ, E., Başaran, A. ve Korkmaz, T. (2009). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Algıladıkları Liderlik Biçimleri ile İş Doyumları Arasındaki İlişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (21), 32- 45
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 16, 443-465.
• Kurtoğlu, M. ve Seferoğlu, S. S. (2013). Öğretmenlerin teknoloji kullanımı ile ilgili türkiye kaynaklı dergilerde yayımlanmış makalelerin incelenmesi. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 2 (3), 1-10.
• Lumby, J., & Morrison, M. (2010). Leadership and diversity: Theory and research. School Leadership & Management: Formerly School Organisation, 30(1), 3-17. DOI: 10.1080/13632430903509717.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods (3rd ed.). USA: Sage.
• Redeker, M., de Vries, R.E., Rouckhout, D., Vermeren, P., & de Fruyt, F. (2014). Integrating leadership: The leadership circumplex. European Journal of Work and Organizational Psychology, 23(3), 435-455. DOI: 10.1080/1359432X.2012.738671
• Rost, J. C. (1991). Leadership in the twenty-first century. New York: Praeger.
• Sadler, P. (2003) Leadership (2nd ed.). London: Kogan Page.
• Spillane, J.P., Halverson, R., & Diamond, J.B. (2004). Towards a theory of leadership practice: A distributed perspective. Journal of Curriculum Studies, 36(1), 3-34.
• Şimşek, H. (2003). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi: Karşılaştırmalı örnekler ve Türkiye için çıkarsamalar. Çağdaş Eğitim Sistemlerinde Öğretmen Yetiştirme Ulusal Sempozyumu Eğitimde Yansımalar: VII, (syf. 130-138). Ankara: Tekışık Yayıncılık.
• Tavşancıl, E., Aslan, E. (2001) Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller İçin İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri, Epsilon Yayınevi, İstanbul.
• Turan, S., Karadağ, E., Bektaş, F. ve Yalçın, M. (2014). Türkiye’de Eğitim Yönetiminde Bilgi Üretimi: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 2003-2013 Yayınlarının İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20 (1), 93-119.
• Washbush, J.B. (2005). There is no such thing as leadership, revisited. Management Decision, 43(7/8), 2005, 1078-1085. In Rausch, Erwin (Ed.), Leadership debate (pp.139-146). Bradford, GBR: Emerald Group Publishing.
• Werth, L., Markel, P., & Förster, J. (2006). The role of subjective theories for leadership evaluation. European Journal of Work and Organizational Psychology, 15(1), 102-127.
• Young, M., & Dulewicz, V. (2006). Leadership styles, change context and leader performance in the Royal Navy. Journal of Change Management, 6(4), 383-396. DOI: 10.1080/14697010601081860
• Zhu, W., He, H., Treviño, L.K., Chao, M.M., & Wang, W. (2015). Ethical leadership and follower voice and performance: The role of follower identifications and entity morality beliefs. The Leadership Quarterly, In Press. http://dx.doi.org/10.1016/j.leaqua.2015.01.004