Barajların Çevre İklime Etkisi: Keban Barajı Örneği

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 1, 193 - 204, 01.06.2016

Gülşen Kum

https://doi.org/10.21547/jss.256734

Cited By: 2

Öz

Barajlar son yıllarda sadece sağladıkları faydalarla değil, çevreye etkileri ile de inceleme konusu olmaktadırlar. Hatta bazen çevreye etki bakımından dezavantajları avantajlarına ağır basabilmektedir. Gerek sulama gerekse de enerji üretimi amaçlı inşa edilen barajların çevre ve iklimsel etkileri yıllardır tartışılan konulardandır. Barajların çevresel etkisi erozyon, ekosisteme etkisi ve siltasyon olarak yansırken, iklimsel etkisi ise barajın mühendislik açıdan yanlış planlanmasına dayalı olan sera gazı üretimi ve büyük su kütlesi yüzeyi oluşturması nedeniyle iklim parametrelerinde yarattığı yerel değişimler şeklinde özetlenebilir. Fırat nehri üzerinde yer alan barajların projeleri 1930’lara kadar dayanmakla birlikte, bu barajların inşaları 1970’lerden sonra başlamıştır. Bu barajlardan Keban Türkiye elektrik üretiminde ve sulamada oldukça önem arz eden yatırımlardır. Çalışmada Keban barajının bulunduğu çevrede zamansal ve alansal olarak iklimsel bir farklılık oluşturup oluşturmadığı analiz edilmiştir. Bu amaçla, meteorolojik verilerin eğilimlerini belirlemek için non-parametrik iki method (Mann-Kendall sıra korelasyon testi ve Sen’in eğilim tahmini) kullanılmıştır. Baraj yakınındaki ve baraja nispeten uzak istasyonlara ait meteorolojik veriler kullanılmış ve sonuçta sıcaklıklarda zamansal; bağıl nem değerlerinde ise zamansal ve alansal değişimler tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Baraj etkisi, Keban Barajı, iklim değişikliği, nemlilik, sıcaklık, yağış

The Influence of Dams on Surrounding Climate: The Case of Keban Dam

Öz

Dams are subject to study not only with their benefits but also with their effects to environment. However, sometimes the advantages can outweigh its advantages due to environmental effects. Dams which are built for both irrigation and energy production have significant effects on the environment and climate. The environmental effects of dams reflect as erosion and siltation while climatical effects reflect as local differences in climate parameters as a result of creation of greenhouse gases and large water surface by incorrect engineering planning of dams .While projects of dams on the Euphrates River which date as far back as 1930’s, their construction was started after 1970. One of these dams, Keban, is highly important investments for which Turkey’s electricity production and irrigation. In this study, it was analyzed whether Keban Dam created differences in climatic parameters as spatial and temporal in their environment. For this purpose, two non-parametric methods (Mann-Kendall rank correlation test and Sen's slope estimate) were used to detect the meteorological variables' trends. Data stations in which are located close to dam and relatively distant from the dam were used. As a result, while temporal differences were determined in average temperature, temporal and spatial differences were determined in humidity values

Anahtar Kelimeler

Dam’s effect, Keban Dam, climate change, humidity, temperature, precipitation

Kaynakça

• Boakye, P. (2001) Environmental Impacts of the Akasombo Dam and Effects of Climate Change on the Lake Levels. Environment, Development and Sustainability (3), 17-29.
• Correia, M. E., Da Silva Dias, M. A. and Da Sılva Aragao, M. R. (2006) Soil Occupation and Atmospheric Variations Over Sobradinho Lake Area, Part Two: A Regional Modeling Study. Meteorology and Atmospheric Physics.
• Çolak, A. (1981) Keban Baraj Göllerinde Bulunan Balık Türleri. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fak. Dergisi 28, 167-181.
• Degu, A., Hossain, F., Niyogi, D., Pielke Sr., R., Shepherd, J., Voisin, N., et al. (2011) The Influence of Large Dams on Surrounding Climate and Precipitation Patterns. Geophsical Research Letters(38), 1-7.
• Ertek, T.A., Hacıyakupoğlu, S., Walling, D.E., Karahan, G., Erginal, A.E., Çelebi, N. & Saygın, H., (2004) “Sezyum-137 Radyonüklidinin Erozyon Araştırmalarında Kullanımı ve Türkiye’den Örnekler”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 12: 47-62, İstanbul
• Kadıoğlu, M. (1994) Büyük Su Yapılarının Çevre İklimine Etkisi. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı DSİ. Genel Müdürlüğü Su ve Toprak Kaynaklarının Geliştirilmesi Konferansı Bildirileri Kitabı. Ankara: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı. Koçman, A., (1993) “Türkiye İklimi”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:72.İzmir.
• Kellogg, C. H. and Zhou, X. (2014) Impact of the Construction of a Large Dam on Riparian Vegetation Coverat Different Elevation Zones as Observed from Remotely Sensed Data. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation(32), 19–34.
• Miller, N. L., Jin, J., & Tsang, C. F. (2005) Local Climate Sensitivity of The Three Gorges Dam. Geophysical Research Letters, 1-4.
• Özdemir, M. A. and Özgen, N. (2004) Keban Barajından Su Kaçakları ve Sunduğu Doğal Potansiyeli, A.K.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:6 Sayı:1 Sayfa: 65-86
• Özkan, F. (1996) Keban Baraj Gölü'nün Elazığ Bölgesi İklim Şartlarına Etkisinin Araştırılması. Elazığ: İnşaat Mühendisliği Ana Blimdalı Yüksek Lisans Tezi .
• Sezer, L. İ. (1990) Türkiye'de Ortalama Sıcaklık Farkının Dağılışı ve Kontinentalite Derecesi Üzerine Yeni Bir Formül. Ege Coğrafya Dergisi , 110-159.
• Strahler, A. & Strahler, A. (2006) Introducing Physical Geography.
• Sönmez, M. E. (2012) Barajların Mekan Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Türkiye’den Örnekler. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 213-231
• Şengün, M. T. (2007) Son Değerlendirmeler Işığında Keban Barajı'nın Elazığ İklimine Etkisi. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları .
• Tonbul, S. (1986) Elazığ ve Çevresinin İklim Özellikleri Keban Barajı'nın Yöre İklimi Üzerine Etkileri. Fırat Üniversitesi Coğrafya Sempozyumu (s. 275-293). Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Uysal, R. A. (2011) Fırat NehriÜzerindeki Barajların (Keban, Karakaya, Atatürk) Bölgenin Yağış ve Sıcaklık Değerlerine Etkisi .
• Yeşilata, B., Bulut, H. and Yeşilnacar, M. (2004) Tesisat Mühendisliği Dergisi, Sayı: 83, 21-31.
• Yeşilnacar, M. and Gülşen, H. (1999) Şanlıurfa ve Çevresinin İklim Özellikleri ve Atatürk Barajının Yöre İklimi Üzerine Etkileri . 52. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiriler Kitabı . Ankara : TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası.
• Yılmaz, L. (2006) Meteorological Climate Change Effect of the Ataturk Dam in Turkey at Eastern Anatolia. Materials and Geoenvironment, 53(4), 467-481.