XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Antep’te Avârız Vergisinin Uygulanışı (Şeri’yye Sicillerine Göre)

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 1, 101 - 118, 01.06.2016

Serhat Kuzucu

https://doi.org/10.21547/jss.256744

Öz

Şer’iyye sicilleri geçmişi günümüze yansıtan kıymetli yazılı kaynaklardandır. Belli bölgelere ait olan bu kayıtların incelenmesiyle sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi alanda çok önemli veri ve bilgilere ulaşmak mümkündür. Bu çalışmada Anadolu coğrafyasının en eski ve önemli şehirlerinden biri olan Antep’in Şer’iyye sicillerinden istifade edilerek on sekizinci yüzyılın ilk yarısına ait Avârız vergisi ve bu verginin Antep’teki yansımaları incelenecektir. Ayrıca Osmanlı Devleti’ndeki avârız uygulaması ana çizgileriyle gözden geçirilerek, avârız vergisinin XVIII. yüzyıldaki uygulaması üzerinde durulup, avârız vergisinin hukukî esas ve dayanakları ile Antep Sancağındaki toplanış biçimleri ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Antep, Avârız, Vergi, Şer’iyye Sicilleri

Implementation of ‘Avâriz Tax’ in Antep in The First Half of XVIII Century (According to Şer’iyye Registries)

Öz

Şer’iyye Registries are among the valuable resources that reflect the past to the present. By studying those records belonging to specific districts, it becomes possible to reach very significant data and knowledge about social, cultural, economical and political spheres of the relevant society. In this study, ‘Avârız tax’ and its reflections in Antep, one of the oldest and important cities of Anatolian geography, will be examined according to the court records within the first half of 18thcentury. Apart from that, implementation of ‘Avârız’ in Ottoman State will be reviewed in general terms; implementation of ‘Avârız tax’ in 18th century will be dwelled on and forms of tax collection in Antep district and legal basis of ‘Avârız tax’ will be discussed in this study

Anahtar Kelimeler

Antep, Avâriz, Tax, Şer’iyye Registries

Kaynakça

• 55 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 58 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 60 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 66 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 67 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 68 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 71 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 72A Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 75 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 77 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 79 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 80 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 82 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 87 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 89 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 91 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 93 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 94 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 99 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 101 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• 102 Numaralı Gaziantep Şer’iyye Sicili
• İbnül Emin Tasnifi Dahiliye: GN. 31/2724
• Afyoncu, E. (2006). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, IV. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin İktisadi ve İctimaî Tarihi 1 (1453-1559). Ankara: Barış Yayınevi.
• Akis, M. (2002). XVI. Yüzyılda Kilis ve Azez Sancağı, (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Altınöz, İ. (1999). Dulkadir Eyaleti’nin Kuruluşunda Antep Şehri (XVI. Yüzyıl). Gaziantep, Gaziantep Üniversitesi Vakfı Kültür Yayınları, s.89-146, Gaziantep.
• Altundağ, Ş. (1947). Osmanlı İmparatorluğunun Vergi Sistemi Hakkında Kısa Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5 (2), 187-197.
• Barkan, Ömer L. (1979). “Avârız”, İ.A, MEB, Cilt: 2, s. 12-19, Eskişehir.
• Baykara, T. (2000). Türkiye’nin Sosyal ve İktisadi Tarihi (XI.-XIV. Yüzyıllar), Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Canbakal, H. (2009). 17. Yüzyılda Ayntâb. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakar, E. (2003). XVI. Yüzyılda Haleb Sancağı (1516-1566), Elazığ: Fırat Üniv. Orta-Doğu Araş. Merkezi Yayınları,
• Çakar, E. (2006). 17. Yüzyılda Haleb Eyaleti ve Türkmenleri. Elazığ: Fırat Üniv. Orta-Doğu Araş. Merkezi Yayınları.
• Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara: TTK. Yayınları.
• Çelikdemir, M. (2001). Osmanlı Döneminde Aşiretlerin Rakka’ya İskânı (1690-1840), (Basılmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Çınar, H. (2000). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Ayıntab Şehri’nin Sosyal ve Ekonomik Durumu, (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Darkot, B. (1997). “Ayıntab”, İ.A, MEB., Cilt: 2, s.64-67, Eskişehir.
• Demirken, I. (1974). Urfa Haçlı Kontluğu ( 1098’den 1118’e kadar). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları
• Evliya Ç. (2005). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. IX. Kitap, Hazırlayanlar: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fidan, M. (2013). 1714–1715 Tarihleri Arasında Ayntab’da Sosyal, Siyasî ve İktisadî Yapı (65 Numaralı Ayntab Şer’iye Sicili’ne Göre). Asia Minor Studies, I, (2), 72-92.
• Genç, M. (2003). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökçe, T. (2005). Osmanlı Nüfus ve İskan Tarihi Kaynaklarından “Mufassal-İcmâl” Avârız Defterleri ve 17001-1709 Tarihli Gümülcine Kazâsı Örnekler. Tarih İncelemeleri Dergisi, XX, (1), 71-134.
• Gökhan, İ. (2000). “Gaziantep ve Yöresinin Osmanlı Hâkimiyetine Geçmesi Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu, s.59-65, Gaziantep.
• Göğüş, O. (?). İlk İnsanlardan Bugüne Çeşitli Yönleriyle Gaziantep. Gaziantep: Cihan Ofset.
• Göyünç, N. (1979). Hane Deyimi Hakkında. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fak., Tarih Dergisi, 32, 331-348.
• İnalcık, Halil (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (cilt 1 1300- 1600), İstanbul: Eren Yayınları.
• İpşirli, M. (1991). “Avârız Vakfı”, DİA, Cilt: 4, s. 109, İstanbul.
• Karamursal, Z. (1989). Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler. Ankara: TTK.
• Küçük, L. (2007). Osmanlı Vergi Hukukunda Avârız Kavramı ve Avârızın İdaredeki Rolü, (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Kütükoğlu, Mübahat S. (1999). “Osmanlı İktisadi Yapısı”, Osmanlı Devleti Tarihi, C. 2, Editör E. İhsanoğlu, İstanbul: Feza Yayıncılık.
• Orhunlu, C. (1987). Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretlerin İskânı. İstanbul: Eren Yayınları,
• Ortaylı, İ. (2010). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, İstanbul: Cedit Neşriyat.
• Özdeğer, H. (1996). “Gaziantep” DİA, Cilt:13, s.466-469, İstanbul.
• Özdeğer, H. (1988). On Altıncı Asırda Ayıntâb Livâsı, C. I, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, R. (1986). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özkaya Y. (1994). Osmanlı İmparatorluğu’nda Ȃyânlık, Ankara: TTK.
• Özkılıç, Ahmet-Ali Çoşkun vd. (2000). 373 Numaralı Ayntab Livâsı Mufassal Tahrir Defteri (950/154). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Öztürk, M. (1990). 1616 Tarihli Halep Avarız-Hane Defteri. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi). 8, 249-293.
• Öztürk, M. (2013). Osmanlı Devletinde Vergilerin Hayat Standartlarıyla Mukayesesi. İkinci İktisat Tarihi Kongresi, Bildiriler-2. 585-596. Elazığ.
• Sahillioğlu, H. (1991). “Avarız”, DİA, Cilt: 4, s. 108-109, İstanbul.
• Selcuk, H. (2008). “Osmanlı Devletinde Merkez-Taşra İlişkisi Bağlamında Avârız, Nüzul ve Sürsat Vergileri ( Şer’iyye Sicilllerine Göre XVII. Yüzyılda Kayser Sancağı)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 160-201.
• Sümer, F. (1997). “Kayı” İ.A, MEB, Cilt: 6, s. 459-462, Eskişehir.
• Taşkın, Ü. (2013). Rüsûm-I Örfiye, Tarih Okulu Dergisi, XIV, 55-73.
• Turan, O. (1999). Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tabakoğlu, A. (2002). Klasik Dönemde Osmanlı Ekonomisi. Türkler, Cilt: 10, s. 653-694, Ankara.
• Tabakoğlu, A. (2003). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yıldırım, M.A. (2012). XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Ayntab’ın Sosyal ve Ekonomik Durumundan Bir Kesit. Gaziantep University Journal of Social Sciences, Vol 11, No 4, 1205-1225.
• Yılmazçelik, İ. (1998). XVIII. Yüzyılda Gaziantep'in İdarî, Fizikî ve Sosyo-Ekonomik Durumu. Osmanlı Araştırmaları/ The Journal of Ottoman Studies, XVIII, 105-123.