Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Ülke Genelinde Yaşanan Sosyo-Ekonomik Sıkıntıların Maraş Bölgesi Üzerindeki Etkileri

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 2, 431 - 445, 01.12.2015

Nermin Gümüşalan

https://doi.org/10.21547/jss.256765

Öz

Maraş, coğrafi olarak Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin kesişiminde yer almaktadır. Bulunduğu konum itibariyle Geç Hitit şehir devletlerinden Gurgum Krallığı’na başkentlik yapmış ve uzun yıllar bölgeden geçen ticaret yollarının kesiştiği önemli bir merkez olmuştur. Geçim kaynağını büyük ölçüde tarım ve hayvancılıktan sağlayan şehir Ceyhan Nehrinin suladığı bir ovada olmanın avantajını kullanmış ve yıllar içerisinde pek çok sebze ve meyvenin yetiştirildiği bir bölge olmuştur. Bu özelliğinin yanı sıra bölgede el sanatları ve zanaatın gelişmiş olması da şehre ayrı bir önem katmıştır. Önemli endüstri bitkilerinden pamuk ve pirincin de bu çevrede yetiştiriliyor olması yerli ve yabancıların daima ilgisini çekmiştir. Makalemize konu olan Maraş şehri bulunduğu konum ve yetiştirdiği ürünler sebebiyle I.Dünya Savaşı esnasında 2. Ordunun iaşe temin ettiği şehirler arasında yer almıştır. Özellikle orduya vermiş olduğu pirinç sebebiyle zaman zaman orduyla yerli ahali arasında anlaşmazlıkların olduğu görülmüştür. Yine yaşanan savaşların bir getirisi olarak ortaya çıkan salgın hastalıklardan meydana gelen nüfus kaybı ve yakın çevresinden yapılan sürgünler, şehrin sosyoekonomik anlamda çehresini değiştirmiştir. Savaş süresince yıpranan şehir, Milli Mücadele döneminde yaşadığı saldırılar neticesinde yakılmış ve yıkılmıştır. Şehrin yeniden yapılanması uzun bir süreci de beraberinde getirmiştir

Anahtar Kelimeler

Maraş, Salgın Hastalıklar, Sürgün, I.Dünya Savaşı

The Effects of Country-wide Socio-economic Problems Experienced During the First World War on the region of Maraş

Öz

The city of Maraş has been located geographically at the intersection of East Anatolia, Southeast Anatolia and Middle Anatolia regions. The city functioned as the capital city of Gurgum Kingdom which was one of Late Hitit cities due to its location and became an important center for long years at the intersection of trade ways passing through the region. Native people mostly dealt with agriculture and ranching to keep on living. The city has benefited from the advantages of being located on a plain next to Ceyhan River. Through the years, it became a region in which plenty kinds of fruits and vegetables were harvested. At the same time the city was an important region because of native people’s arts and crafts. The city always attracted the attention of domestic as
well as foreign people due to the growing rice and cotton which were really precious
industrial plants. The city of Maraş which is the main topic of this article became a station
of food supplies for the army during World War I because of all these features.
Sometimes arguments had taken place between the native people and the army for rice
and other kinds of supplies which the city had given to the army. The city’s socioeconomic
visage was changed with loss of population due to epidemics of diseases as the
consequence of wars and exiles from the neighboring regions during the wars. The wartorn
city was destroyed and put into fire due to many attacks during the period of
National Struggle. That’s why the city needed a long time period to repair itself.

Anahtar Kelimeler

Maraş, Epidemic diseases, Exile, World War I

Kaynakça

• Abdullatif Ş.( 1990). Tanzimat dönemi Osmanlı Vergi Sistemi. İşaret yayınları, İstanbul .
• Abdurrahman Vefik (1912-1913). Tekâlif Kavaidi, İstanbul. Ata, F. (2007). I. Dünya Savaşı İçinde Bozkır’a Yapılan Sürgünler. Bozkır’ın Dünü ve Bugünü Sempozyumu 12 Kasım 2006, Konya.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük, C. 1,4, İstanbul.
• Çalık, Ramazan- Tepekaya, Muzaffer (2006). Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, s.205-228, Konya.
• Doğan, A. (1999). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Maraş. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Konya.
• Faroqhı, S. (2000). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. Çeviri: Neyyir Kalaycıoğlu, 3. Baskı, İstanbul.
• Gümüşalan, N. (2014). XX. Yüzyılın İlk Yarısında Maraş. Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları, Kahramanmaraş.
• Günay, N. (2007). Maraş’ta Ermeniler ve Zeytun İsyanları. IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• ___________(2010); XIX. Yüzyıldan Günümüze Maraş’taki Ekonomik ve Sosyal Değişikliklerin Şehirdeki Bazı Geleneksel Meslekler Üzerindeki Olumsuz Etkileri. Milli Folklor, 22(86), 163-173.
• ___________ (2009).Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Maraş Yöresinde Sosyal Yapı Değişmeleri ve Bu Değişmede Ermeni-Fransız rolü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 51, 235-258.
• Okuuş, E. (2009). Evliya Çelebi’nin Gözü ile Maraş. Seyahatname, Şehir Tarihi ve Coğrafya Kitaplarına göre Maraş, Haz. Yaşar Alpaslan-Serdar Yakar, Kahramanmaraş.
• Osmanlı Salnamelerinde Maraş Sancağı (1284-1326/1867-1908) (2006); Haz. Said Öztürk, Kahramanmaraş Belediyesi, C.1-2, İstanbul.
• Özdemir, H. (2010). Salgın Hastalıklardan Ölümler (1914-1918). Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Sonat, R.(2014). I.Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı Devletinin Muhasım Devlet Tebaası Politikası (1914-1918), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Şahin, H. (2011). Osmanlı Döneminde Maraş’ta İktisadi Faaliyetler: 19.Yüzyılın Sonu ve 20. Yüzyılın Başlarında. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1057- 1076.
• Yıldırım, N. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C. 5, İstanbul.
• http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECMEB/mmbd01ic01c001/mmb d01ic01c001fih.pdf, 2.4.2015.