Türkiye’de Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Yetiştiriciliği ve Bir Coğrafi İşaret Olarak Osmaniye Yerfıstığı

Yıl 2014, Cilt: 13 Sayı: 3, 619 - 644, 01.12.2014

Güven Şahin

https://doi.org/10.21547/jss.256812

Cited By: 6

Öz

Anavatanı Güney Amerika olan yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) ziraat hayatında çeşitli yönleriyle öne çıkan bir bitkidir. Bunlardan ilki her ne kadar Türkiye’de elde edilen yerfıstığının tamamı çerez olarak tüketiliyorsa da esasında yüksek oranda yağ ihtiva eden tohumlarının yağ sanayinin önemli bir hammaddesi oluşudur. Elde edilen yağın kalitesinin yüksekliği ve insan sağlığı açısından önemi yerfıstığına olan talebi yıldan yıla artırmaktadır. Bir diğer önemli özelliği ise baklagiller familyasından olan bitkinin havadaki serbest azotu toprağa bağlamasıdır. Bu sayede yerfıstığı en ideal münavebe (rotasyon) bitkisi olarak ifade edilmektedir. Türkiye’de araşit olarak da bilinen yerfıstığının tamamına yakını Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilmekte olup özellikle Adana Bölümü üretimin yoğunlaştığı kesimdir. Üretilen mahsulün tamamına yakınının çerez olarak tüketildiği ülkemizde yıldan yıla üretimde kayda değer artışlar gözlenmekte olup 2011 yılı itibariyle Türkiye, bulunduğu bölgenin en önemli üreticisi konumuna gelmiş ve de Osmaniye elde edilen iyi kalitede ürünüyle adeta özdeşleşmiştir. Öyle ki 2002’de Osmaniye Yerfıstığı adıyla coğrafi işaret kapsamına alınmıştır. Ziraat Coğrafyası kapsamında ele aldığımız bu çalışmada yerfıstığının botanik özellikleri, ekimi ve söz konusu zirai faaliyetin ülkemizdeki dağılımıyla ticareti üzerinde durularak yapılması gerekenler konusunda önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca bir coğrafi işaret olarak Osmaniye Yerfıstığı tanıtılmıştır

Anahtar Kelimeler

Yerfıstığı, Arachis hypogaea L., Araşit, Ziraat Coğrafyası, Coğrafi İşaret, Osmaniye Yerfıstığı, Türkiye

Groundnut (Arachis Hypogaea L.) Cultivation in Türkiye and Osmaniye Peanut as a Geographical Indication

Öz

Groundnut (Arachis hypogaea L.) whose fatherland is South America outshines with its several aspects at agricultural field. First of all, even though the almost all of the harvest is consumed as food, since the seeds of this plant includes pretty much amount of oil, they constitute a highyl important raw material. The reason why demand of people for groundnut has been increasing as years go by, is the great quality degree of the oil handled and its benefits for human health. Another significant feature of this plant is that, as a member of bean family it has the ability of providing nitrogene fixation. From this point of view, groundnut is considered as the most essential plant of crop rotation technique. Most of the groundnut -also known as “araşit” in Türkiye- growth is done in Mediterranean Region, especially the zone of Adana. In our country, almost all of the harvest handled is consumed as sustenance in addition to that, remarkable increases are observed in the production of the plant mentioned above; furthermore by the year 2011, Türkiye has become the most important producer at his territory. In Türkiye, Osmaniye is now the center of groundnut generation and therefore the city is identical with its product. This could widely be understood from that the plant is secured by geographical indication patent in the name of “Groundnut of Osmaniye”. In that research, the main scope is agricultural geography and the highlighted topics are botanical properties, planting and the disrribution and commerce of the recommendations about the requirements follow. Moreover, the groundnut of Osmaniye, in terms of geographical indication is reconized to the reader

Anahtar Kelimeler

Groundnut, Arachis hypogaea L., Araşit, Agricultural Geography, Geographical Indication, Groundnut of Osmaniye, Türkiye

Kaynakça

• Anonim, (2013). http://waynesword.palomar.edu/ecoph8b.htm, (Son erişim: 28.08.2013).
• ARGON, M.A.S., (1941). “Sıcak Memleketler Ziraati”, Kenan Basımevi ve Klişe neşrolunmuştur, İstanbul. Türkiye Şeker Fabrikaları tarafından
• ARIOĞLU, H. H., (1999). “Yerfıstığı Yetiştirme Islahı”, Yağ Bitkileri Ders Kitabı, Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, G.Y.No: 220, Y.No: A- 70, s. 74, Adana.
• ARIOĞLU, H. H., (2001). “Yerfıstığı Üretim Tekniği” 1. Osmaniye Fıstık Festivali Etkinlikleri (5-7 Ekim 2001), s. 91-102, Osmaniye Gazeteciler Cemiyeti Kültür Yayınları, Osmaniye.
• DOĞANAY, H., COŞKUN, O., (2012). “Tarım Coğrafyası”, Pegem Akademi, Güncellenmiş II. Baskı, s. 488, Ankara.
• EBCİOĞLU, N., (2003). “Sağlığımızın Yapıtaşları Sebze ve Meyveler”, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• FAO, (2013). http://faostat.fao.org/site/291/default.aspx, (Son erişim: 28.08.2013).
• IŞIK, H., (2003). “Türkiye’de Yerfıstığı Üretim Ekonomisi”, Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• KADİROĞLU, A., (2008). “Yerfıstığı Yetiştiriciliği”, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürülüğü Yay., s. 53, Antalya.
• KIPLE, K. F., (2010). “Gezgin Şölen Gıda Küreselleşmesinin On Bin Yılı”, Yapı Kredi Yayınları: 3175, (Çev. Nurettin Elhüseyni), İstanbul.
• KOCHERT, G., STALKER, H.T., GIMENES, M., GALGARO, L., LOPES, C.R., MOORE, K., (1996). “RFLP and Cytogenetic Evidence on the Origin and Evolution of Allotetraploid Domesticated Peanut, Arachis hypogaea (leguminosae)”, American Journal of Botany 83(10), USA, 1282 – 1291.
• KOLSARICI, Ö., GÜR, A., BAŞALMA, D., KAYA, M.D., İŞLER, N., (2004). “Yağlı Tohumlu Bitkiler Üretimi”, VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi (3-7 Ocak 2005), I. Cilt, s. 21, Ankara.
• MGM, (2013). “Meteoroloji Genel Müdürlüğü, İl ve İlçelerimize Ait İstatistiki Veriler”, http://www.mgm.gov.tr/index.aspx#sfU, (Son erişim: 28.08.2013).
• ÖĞÜTÇÜ, Z., (1969). “Yerfıstığı ve Ziraatı”, Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Matbaası, Ankara.
• PARLAKAY, O., (2011). “Türkiye’de Yerfıstığı Tarımında Teknik ve Ekonomik Etkinlik”, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enst., Basılmamış Doktora Tezi, Adana.
• SAVAŞ, R., (1969). “Ticaret ve Endüstri Bitkileri (Özel Tarla Ziraati)”, Kardeş Matbaası, s. 187, Ankara.
• ŞAHİN, G., (2011). “Türkiye’nin Coğrafi İşaretleri”, Uluslararası Katılımlı Coğrafya Kongresi, 07 – 10 Eylül 2011, İstanbul.
• TAŞKAYA, B., (2007). Yerfıstığı, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü – Bakış, Sayı: 9, Nüsha: 9, s. 4, Ankara.
• TAŞLIGİL, N., (2005). “Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası”, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• TAŞLIGİL, N., ŞAHİN, G., (2009). “Türkiye’de Yerfıstığı Ziraatı”, Türkiye 8. Tarla Bitkileri Kongresi, 19 – 22 Ekim 2009, s. 233 – 236, Hatay.
• TAŞLIGİL, N., (2010). “Türkiye Ziraatının Problemleri”, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• TIRAŞ, M., (2003). “Osmaniye’de Yerfıstığı Tarımının Coğrafi Esasları”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 40, s. 35 – 47, İstanbul.
• TÜİK, (2013). İstatistik Göstergeler 1923 – 2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
• TÜRKOĞLU, A., (1979). “Gıda Maddeleri”, İktisadi Coğrafya I. Kitap, İstanbul Üniv. Yayın No: 2563, İktisat Fak. Yayın No: 438, İstanbul.
• UHRİ, A., (2011). “Boğaz Derdi, Arkeolojik, Arkeobotanik, Tarihsel ve Etimolojik Veriler Işığında Tarım ve Beslenmenin Kültür Tarihi”, Ege Yayınları, İstanbul.
• ÜÇEÇAM, D., HAYLİ, S., (2004). “Osmaniye İlinde Yerfıstığı Tarımı ve Önemi”, Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2, Sayfa: 67 – 92, Elazığ.