İsmet Kırdar’ın Hacı Bektaş Velî Romanı Üzerine

Yıl 2013, Cilt: 12 Sayı: 3, 741 - 758, 01.12.2013

Mehmet Soğukömeroğulları

Öz

Hacı Bektaş Veli’nin Orta Asya’dan Anadolu’ya gelişi ve Anadolu’da birliği, bütünlüğü sağlamasından sonra Sulucakarahöyük’ü merkez alarak kurduğu ve geliştirdiği Bektaşilik, metinlerarasılık bağlamında ve Hacı Bektaş Veli’nin temsili tip olarak sunulması maksadıyla edebî eserlere konu olur. İsmet Kırdar’ın Hacı Bektaş Velî adlı çizgi romanı da bu eserlerden biridir. Burada inceleyeceğimiz roman önce romanın unsurları bakımından değerlendirilecektir. Hacı Bektaş Velî romanı, tip, menkıbevi hayat, tarihsel, milliyetçilik, Bektaşilik ve toplumsal hafıza ögeleri bakımından zengindir. Buna göre, Hacı Bektaş Veli, yüceltilmiş tipin içerisinde yer alan “veli tipi” özelliği taşır. Onun menkıbevi hayatı ile romandaki hayatı ve tarih ile romandaki tarih arasında gerçeklik yönünden yakın bir ilişki vardır. Hacı Bektaş Velî romanında Türk-İslam şuuruna sahip Hacı Bektaş Veli portresi çizilir. Bektaşilik düşüncesinin çeşitli ögelerine de yer veren eser, toplumsal hafıza bakımından Hacı Bektaş Veli’nin toplum içerisindeki yerini belirtir. Bu makalenin amacı hem romanı okuyucuya tanıtmak hem de Bektaşilik unsurlarının edebi eser bağlamındaki işleniş tarzını incelemektir

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Veli, Bektaşilik, roman, tip, milliyetçilik, toplumsal hafıza

Upon İsmet Kırdar’s Novel Hacı Bektaş Velî

Öz

Bektaşilik, which was established in Sulucakarahöyük as the central and improved by Hacı Bektaş Veli after his coming from Central Asia to Anatolia and providing unity and integrity in Anatolia, has been a subject matter to the literary work in the context of intertextuality and in order to presented a representative type of Hacı Bektaş Veli. İsmet Kırdar’s comic book, is one of these works. In Hacı Bektaş Velî, character types, legendary life, historical aspect, nationalism, Bektaşilik, and collective memory are abundant. According to this, Hacı Bektaş Veli, conveys features of an exalted “veli type,” which is among idealized types. There are proximal connections between his legendary life and his life in the novel and between the official history and the history in the novel. In the novel Hacı Bektaş Velî, Hacı Bektaş Veli is portrayed as a figure that have Turkishİslamic consciousness. The novel, which includes various elements of Bektaşilik, also indicates Hacı Bektaş Veli’s position in the society in terms of collective memory. Therefore, the aim of this article is both to introduce a less known novel and to analyze elements of Bektaşilik with respect to literary appreciation

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Veli, Bektaşilik, novel, idealized type, nationalism, collective memory

Kaynakça

• Arsal, Sadri Maksudi. (1972). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları. İstanbul: Ötüken Yayınları. .
• Aytaç, Gürsel. (2003). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
• Beyatlı, Yahya Kemal. (2010). Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Çay, A. Halûk vd.. (2003). Tarihte Türkler ve Alparslan Türkeş. Ankara: Berikan Yayınları.
• Çetin, Nurullah. (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
• Çetin, Nurullah. (2005). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
• Çıkla, Selçuk. (2004). Kültür Değişmeleri Ve Servet-İ Fünûn Romanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökalp, Ziya. (2004). Türkçüğün Esasları. İstanbul: Meb Yayınları.
• Günay, Doğan. (2003). Metin Bilgisi. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
• Güngör, Erol. (2003). Kültür Değişmesi Ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Habib, M.A.R. (2008). A History Of Literary Criticism And Theory. Malden, Oxford And Victoria: Blackwell Publishing.
• Kaplan, Mehmet. (2002). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, Mehmet. (1985). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, Mehmet. (2004). Kültür Ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kırdar, İsmet. (Tarihsiz). Hacı Bektaş Velî, İstanbul: Buluş Yayınları.
• Köprülü, Fuad. (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Köse, Metin Ziya. (2009). “Yeniçeri Ocağının Bektaşîleşmesi Süreci Ve Yeniçeri- Bektaşî İlişkisi”. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Velî Dergisi. 49: 195-208.
• Macit, Muhsin. (2005). Gelenekten Geleceğe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Mélikoff, İréne. (1999). “14.-15. Yüzyıllarda İslam Heterodoksluğunun Trakya’ya Ve Balkanlar’a Yerleşme Yolları”, Çev. Özden Arıkan, Ela Güntekin, Tülin Altınova. Sol Kol Osmanlı Egemenliğinde Vıa Egnatıa. Çev. Özden Arıkan, Ela Güntekin, Tülin Altınova. Editör Elizabeth A. Zachariadou. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mengi, Mine. (1999). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Moran, Berna. (2004). Edebiyat Üzerine. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (2007). Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (2010). İslamın Macerası. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (2011). Osmanlı Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Oğuz, Öcal. (2009). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi. Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (1998). Türk Mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ölçer, Derya. (2006). Popüler Kültürel İmgeler Açısından, “Tarkan” Çizgi Romanı Üzerinde Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Abd., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Önen, Nizam. (2005). İki Turan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öz, Gülağ. (1995). İslamiyet Türkler Alevilik Bindörtyüz Yıllık Muhalefet. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Safa, Peyami. (1990). Sanat Edebiyat Tenkit. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Soğukömeroğulları, Mehmet. (2010a). Turancılık Fikrinin Türk Romanına Yansıması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Soğukömeroğulları, Mehmet. (2010b). “Fuat Şükrü Dilbilen’in Şiirlerinde Toplumsal Hafıza”, Karadeniz Araştırmaları,27: 161-179.
• Şenler, Yaşar. (1997). Kültür Ve Edebiyata Dair Görüşleriyle Yahya Kemal. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tekin, Mehmet. (2002). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya. (2004). Türk Tefekkürü Tarihi, İstanbul: Yky.
• Wilson, Christopher S.. (2007). “The Persistence Of Turkish Nation İn The Mausoleum Of Mustafa Kemal Atatürk”. Nationalism And Global Area, (Edt. Mitchel Young, Eric Zuelow, Andreas Sturm), London And New York: Routledge Press, S. 82-103.