Vanderbilt Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Aile Değerlendirme Ölçeği Türkçe Uyarlama Çalışması

Yıl 2013, Cilt: 12 Sayı: 3, 385 - 401, 01.12.2013

Tüba Küçük Doğaroğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı Vanderbilt Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Aile Değerlendirme Ölçeği’ nin (Vanderbilt DEHB ADÖ) Türkçe uyarlama çalışmasını yapmaktır. Araştırma, çocukları 7 – 9 yaş aralığında DEHB tanısı almış 343 anne ile yapılmıştır. Araştırma grubuna katılan annelerin çocuklarının özelliklerine bakıldığında 132’ si kız ve 211’i erkek olmak üzere 7 yaşında 82, 8 yaşında 141 ve 9 yaşında 120 çocuk bulunduğu görülmektedir. Araştırmanın amacına yönelik veriler bilgi formu ve Vanderbilt DEHB ADÖ kullanılarak toplanmıştır. Ölçeğin geçerliliğine açımlayıcı faktör analizi, güvenirliliğine ise Cronbach Alfa Katsayısı ile bakılmıştır. Bulgular ölçeğin toplam 4 alt faktörde (dikkatsizlik / hiperaktivite / karşıt gelme ve davranım bozukluğu / depresyon – anksiyete) toplandığını ve güvenirliğinin yüksek derecede olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak Vanderbilt DEHB ADÖ’ nün ülkemizde geçerliliği ve güvenilirliliği yüksek bir ölçek olarak kullanılması uygun görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite Bozukluğu, Eşlik Eden Bozukluklar, Ölçek Uyarlama

Adaptation of Vanderbilt Attention Deficit Hyperactivity Disorder Diagnostic Parent Scale in Turkish

Öz

The purpose of this study is to adaptation of Vanderbilt Attention Deficit and Hyperactivity Disorder Diagnostic Parent Rating Scale (Vanderbilt ADHD PRS) to Turkish. This study was done 343 mother whose children with DEHB and 7 – 9 years old. Gender of mothers’ children is 132 girls and 211 boys. Age of children is that 82 children are 7 years old, 141 children are 8 years old and 120 children are 9 years old. Datas are gathering by Vanderbilt ADHD PRS and data form. Validity and reliability of scale was examined exploratory factor analysis and Cronbach Alpha. Results reveal that adaptation of Vanderbilt ADHD PRS to Turkish included 45 items which had 4 factors (inattention / hyperactivity / oppositional and conduct disorder / depression – anxiety). Results indicated that adaptation of Vanderbilt ADHD PRS to Turkish is valid and reliable scale

Anahtar Kelimeler

Attention Deficit, Hyperactivity Disorder, Comorbid Disorder, Adaptation of Scale

Kaynakça

• August, G. T. ve Garfinkel, B. D. (1990). Comorbidity of ADHD and Reading Disability Among Clinic-Referred Children. Journal of Abnormal Child Psychology. 8 (1), 29-45.
• Aksu E, Turan F. (2005). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanı Ölçeği - Okul Derecelendirme Ölçeği Türkçe Uyarlaması. Fizyoterapi Rehabilitasyon Dergisi, 16(1), 31-40.
• Alqahtani, M. (2010). Attention Deficit Hyperactivity in Disorder in School – Aged Children in Saudi Arabia. Europan Journal of Pediatr, 169, 1113 – 1117.
• American Psychiatric Association (1968). Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders. (2.Ed). (DSM II). Washington: APA: Pres.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (1994) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı.(4.Baskı) (DSM-IV), (Çev. Ertuğrul Köroğlu). Ankara: Hekimler Birliği Yayınları
• American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (2. Ed.) (DSM IV) Washington: APA: Pres.
• Barkley, R. A., (1998). Attention deficit hyperactivity disorder: a handbook for diagnosis and treatment.(1st.Ed.) New York: Guildford Press.
• Barkley, R. (2003). Attention deficit /hyperactivity disorder. In Mash E. J.,
• Barkley R. (Eds.), Child Psychopayhology (2nd ed.). New York: Guilford. Biederman, J. (2005). Attention - Deficit / Hyperactiviy Disorder: A Selective Overview. Biological Psychiatry, 57; 11, 1215-1220.
• Biederman, J. ve Faraone, S. V. (2005). Attention Deficit Hyperactivity Disorder. American Journal of Psychiatry, 201, 168 - 195.
• Biederman, J., Munir, K., Knee, D. (1987). Conduct and Oppositional Disorder in Clinically Referred Children with ADD. Journal of American Child Adoescent Psychiatry, 26 (5), 722 -727.
• Ergül, C. (2010). Erken Çocukluk Eğitimi, Öğrenme Güçlüğü, İ. Diken (Ed.) Erken Çocukluk Eğitimi (ss. 248-275), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Erman, Ö. (1997). Öğrenme Bozukluğu Ve Dikkat Eksikliği Aşırı Hareketlilik Bozukluğu Olgularının Nörofizyolojik Ve Nöropsikolojik Yöntemlerle İncelenmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara.
• Erol, N. (1988). Çocuk Psikiyatrisinde Demografik Özellikler ve Belirti Dağılımı. Ankara Tıp Bülteni, 10, 13 – 27.
• Field, A. (1996). Discovering Statistics Using SPSS. California: Sage Publication Inc.
• Frederick, B. P. ve Olmi, D. J. (1994). Children with Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder: A Review of the Literature on Social Skills Deficits. Psychology in the Schools. 31; 4, 288-296.
• Goldstein, S. ( 2002). Contunity of ADHD in Adulthood: Hypothesis and Theory Meet Realty. In Goldstein, S., Ellison, A.T. (Eds.), Clinican’s to Adult ADHD Assesment and Intervention. California: Academic Press.
• Greene, R. W., Biedermen J., Faraone S. V. (2001) Social Impairment In Girls With ADHD: Patterns, Gender Comparisons, and Correlately. Journal of American Academia Child Adolescent Psychiatry 4,: 704-10.
• Güçlü, O. ve Erkıran, M. (2004). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Tanısı Konmuş Çocukların Ebeveynlerinde Psikiyatrik Yüklülük. Klinik Psikiyatri, 7, 32 - 41.
• Gureasko – Moore, D., DuPaul, G. & Power, T. (2005). Stimulant Treatment for Attention Deficit Hyperactivity Disorder: Medication Monitoring Practicies of School Psychologists. School Psyholagy Review, 34 (2), 232 – 245.
• Herreeias, C. T. (2001). The Child with ADHD: Using The AAP Clinical Practice Guideline. American Family Phsician ,63: 300 – 316.
• Howitt, D. ve Cramer, D. (1997). Introduction to Statistics in Psychlogy Gosport: Prentice Hall.
• İyisoy, M. S. (2006). Antisosyal Kişilik Bozukluğu Olan Bireylerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Eştanısı Ve Yürütücü İşlevlerle İlişkisi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Komutanlığı Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Programı, İstanbul.
• Kanay, A. (2006). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan 9 – 13 Yaş Grubu İlköğretim Öğrencilerinin Uyumsal Davranışları, Benlik Kavramı ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişkiler. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir.
• Kandemir, H. (2009). Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği Olan Çocuklar ve Ailelerinde Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara Üniversitesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara.
• Kaplan H. I., Sadock B. J. (2004). Dikkat Eksikliği Bozuklukları. (1.Baskı). İstanbul: Nobel Tıp Kitapları.
• Kayaalp, L. (2008). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. Türkiye’ de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi, 62 / 147 – 152.
• Lahey B. B., Pelham W. E. ve Schaughency E. A. (1998). Dimensions and Types Of Attention Deficit Disorder. Journal of American Academia Child Adolescent Psychiatry, 27, 330-335.
• McCraeken, A. (2000). AttentionDeficit Disorder. In Sadock B., Sadock V. A. (Eds.), Comprehensive Textbook of Psychiatry. (7th. Edition). USA: Lippincott Williams&Wilkins.
• Milstein R. B., Wilens T. E. & Biederman J. (1997). Presenting ADHD Symptoms and Subtypes in Clinically Referred Adults. Journal of Attention Disorder, 2, 159-166.
• Öktem, F. (1993). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. Türk Psikiyatri Dergisi, 4, 113-120.
• Özen, G. (2010). Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu Olan Çocukların Ruhsal İşleyişlerinin Projektif Testlerle Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstabul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Pary R., Lewis S. ve Matuschka P. R. (2002). Attention Deficit / Hyperactivity Disorder: An Update. South Medicine Journal, 95; 7, 743 - 749.
• Ruth, D. (2006). Evaluation and Assesment Issues In The Diagnosis of Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Journal of Child Adolescent Psychiatry, 12, 200 – 216.
• Shekim, W. O., Asarnow R. F. ve Hess E. (1990). A Clinical And Demographic Profile of a Sample of Adults with Attention Deficit Hyperactivity Disorder Residual State. Comparemant Psychiatry, 31, 416-442.
• Salend, S. ve Rohena, E. (2003). Students with Attention Deficits Disorders: An Overview. Intervention in School and Clinic, 38 (5), 259 – 266.
• Semrud - Clikeman, M., Biederman, J. & Sprich-Buckminster, S. (1992). Comorbidity Between ADHD and Learning Disability: A Review and Report in a Clinically Referred Sample. Journal of American Academy Child Adolescent Psychiatry. 31(3), 439-48.
• Soykan, A. A. (1991). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocukların Ruhsal ve Organik Yönden Araştırılması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara.
• Soysal, A. Ş. ve Özdemir, B. (2004). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuna Genel Bir Bakış. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 13(3); 89-91.
• Soysal, A. Ş. ve Karakaş, S. (2008). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu:18.Yüzyıldan Günümüze. Karakaş S. (Ed.). Kognitif Nörobilimler. Ankara, Nobel Tıp Yayınları.
• Şener Ş., Dereboy Ç., Dereboy F. ve Sertcan D. (1995). Conners Öğretmen Derecelendirme Ölçeği Türkçe Uyarlaması-1. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 2, 131-141.
• Şenol, S. ve İşeri, E. (2004). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. Güncel Psikoloji ve Psikiyatri Dergisi, 4, 37-38.
• Tahiroğlu, A. ve Avcı, A. (2005). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. (1.Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Thomas, R. C. ( 2007 ) Yıkıcı Davranım Bozukluğu. Kaplan and Sadock’s Comprehensive Text Book, Sadock B.J, Sadock V. A., (8.Ed.). 3205 – 3215.
• Toros, F. ve Tataroğlu, C. (2002). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu: Sosyodemografik Özellikler, Depresyon ve Anksiyete Düzeyleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9; 1, 23 – 32.
• Turgay A., Gordon E., Vigdor M. (1994). “ADHD and Comorbidity in the Study Group.” Abstract Published In The American Psychiatric Annual Meeting’ s New Research Section. Washington: DC.
• Turgay, A. (1995). Çocuk ve Ergenlerde Davranım Bozuklukları için DSM-IV’e Dayalı Tarama ve Değerlendirme Ölçeği. Integrative Therapy Instıtute, Toronto, Kanada.
• Türkbay, T., Erman, H. ve Söhmen, T. (2000). Çocuk ve Ergenlerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Alt Tipleri ile Sürekli Performans Testi Değişkenleri Arasındaki İlişki. Çocuk Ruh Sağlığı Dergisi, 8, 37 – 49.
• Yulaf, Y. (2010). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Alan Çocuk ve Ergenlerin Yürütücü İşlevlerin Davranışsal ve Nörokognitif Yönden Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Marmara Üniversitesi Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, İstanbul.
• Wolraich M., Lambert W. ve Doffing M. (2003). Psychometric roperties Of The Vanderbilt ADHD Diagnostic Parent Rating Scale In A Referred Population. Journal of Pediatr Psychology, 28, 559 - 5.