Gaziantep Kırsalında Sanayileşme ve Toplumsal Değişim: Dülük Köyü Örneği

Yıl 2009, Cilt: 8 Sayı: 1, 21 - 48, 01.06.2009

Şerife Geniş

Öz

Bu makale kent çeperinde kalan kırsal alanlarda sanayileşmenin yol açtığı toplumsal değişim dinamiklerini incelemektedir. Bu amaçla, Gaziantep’e bağlı Dülük Köyü’nde yapılmış olan bir alan çalışmasının sonuçları değerlendirilmektedir. Saha araştırmasında yerinde gözlem, anket uygulaması ve yarı-yapılandırılmış mülakat yöntemleri uygulanmıştır. Araştırma Dülük köyü halkının son on-on beş yıl içinde yerinden kopmadan hızlı bir topraksızlaşma ve işçileşme yaşadığını göstermektedir. Öte yandan, işçileşme bir göç deneyimini içermediği için kırsal ekonomik aktiviteler ve kültürel pratikler de devam etmektedir. Bu durum melez bir toplumsal dönüşüm sürecine işaret etmektedir. Bu anlamda, Dülük halkı “işçileşmiş köylüler” olarak tanımlanabilir. Bir başka gözlenen durum ise, Dülük Köyü’nün özgün konumundan dolayı toplumsal değişim kuramlarında öngörülen bir çok olumsuz olgu ve ilişkiyi yaşamamış olmasıdır. Dülük Köyü ve çevresinin arkeolojik sit alanı olması, sanayileşmenin olası bazı ekolojik ve demografik olumsuz sonuçlarını sekteye uğratan bir işlev görmüştür. Bu nedenle, Dülük köylülerinin yaşadıkları çevreden memnuniyet oranları oldukça yüksek ve kente göç istekleri de çok düşüktür

Anahtar Kelimeler

Sanayileşme, Kırsal Dönüşüm, Toplumsal Değişim, Gaziantep

Industrialization and Social Change in the Rural Vicinity of Gaziantep: The Case of Dülük Village

Öz

This article examines the dynamics of social transformation brought about by industrialization in the rural areas at the periphery of the city. For this purpose, the results of a fieldwork carried out in Dülük village, located within the boundaries of Gaziantep, are presented in the paper. The fieldwork was based on participant observation, survey and semi-structured in-depth interviews. The findings of the research show that the residents of Dülük village experienced a process of rapid proletarization. However, since the proletarization process did not include rural-tourban migration, various rural/traditional economic activities and cultural practices continue to mark social life of the village. This situation indicates a hybrid form of social transformation. In this respect, the residents of the Dülük village could be described as “proletarian peasants.” Another observation that needs to be underlined is the fact that Dülük village, due to its peculiar condition, has not experienced any of the negative socio-cultural consequences attributed to industrialization by the theories of social change and transformation. The fact that Dülük village was announced as an archeological site prevented it from undergoing through major ecological and demographic changes. As a result, the villagers are highly satisfied by the social environment they live and do not show a major intention to migrate

Anahtar Kelimeler

Industrialization, Rural Transformation, Social Change, Gaziantep

Kaynakça

• Aronson, Jodi. 1994. “A Pragmatic View of Thematic Analysis.” The Qualitative Report 2(2). (http://www.nova.edu.ssss/QR/BackIssue/QR2-1/aronson.html)
• Ayata, Ayşe ve Sencer Ayata. 1996. Konut, Komşuluk ve Kent Kültürü. Ankara: TC Başbakanlık, TOKİ.
• Ayata, Sencer. 2004. “Bir Yerel Sanayi Odağı Olarak Gaziantep’te Girişimcilik, Sanayi Kültürü ve Ekonomik Dünya ile İlişkiler.” İlhan Tekeli için Armağan Yazılar içinde, derl. S. İlkin, O. Tekelioğlu & M. Güvenç, ss. 559-90. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları,
• Aydın, Zülküf. 2001. Yapısal uyum politikaları ve kırsal alanda beka stratejilerinin özelleştirilmesi: Söke’nin Tuzburgazı ve Sivrihisar’ın Kınık köyleri örneği. Toplum ve Bilim 88: 11-31.
• Boratav, Korkut. 1980. Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm. Ankara: SBF Yayınları.
• Berkes, Niyazi. 1942. Bazı Ankara Köyleri Üzerine Araştırma. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi.
• Boran, Behice. 1945. Toplumsal Yapı Araştırmaları, Ankara: DTCF Yayınları.
• Broadway, Michael J. 1990. Meatpacking and its social and economic consequences for Garden City.” Urban Anthropology 19 (4): 321–344.
• Broadway, Michael J. 2001 “Bad to the Bone: Beef Processing and Social Change in Rural Alberta.” Writing off Rural Communities: Globalization, Governments, and the Transformation of Rural Life içinde, derl. R. Epp & D. Whitson, ss. 39-52. Edmonton: University of Alberta Press/Parkland Institute.
• Denzin, Norman K. ve Yvonna,Lincoln. 2000. Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• ESİWEB. 2005. İslami Kalvinistler. Orta Anadolu'da Değişim ve Muhafazakarlık Berlin, Brüksel, İstanbul: ESİWEB.
• Freudenburg, William R. 1982. “The Impacts of Rapid Growth on Social and Personal Well-being of Local Community Residents.” Coping with Rapid
• Growth in Rural Communities içinde, derl. B.A. Weber & R. E. Howell, ss.137-170 Boulder, Co: Westview Pres.
• Gençay, Mahir. 1962. Gecekondu Problemi. Ankara: İmar ve İskân Bakanlığı Yayınları.
• Işık, Oğuz ve Pınarcıoğlu, Melih. 1996. Development and conflict: The two faces of local transformation- the case of Denizli, Turkey.” City-Analysis of Urban Trends, Culture, Theory, Policy and Action 5: 93-70.
• Karpat, H. Kemal. 1976. The Gecekondu. Rural Migration and Urbanization. Cambridge: Cambridge University Press.
• Keleş, Ruşen. 1972. 100 soruda Türkiye'de Şehirleşme, Konut ve Gecekondu. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Keyder, Çağlar. 1980. Paths of Rural Transformation in Turkey. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Khutiala, S. K. 2003. From Tradition to Modernity. India: Abhinav Publications.
• Kıray, Mübeccel. 1964. Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası. İstanbul: DPT Yayınları.
• Köse, Ahmet Haşim ve Ahmet Öncü. 1998. Dünya ve Türkiye ekonomisinde Anadolu imalat sanayi: Zenginleşmenin mi yoksa yoksullaşmanın mı eşiğindeyiz?” Toplum ve Bilim 77: 135-59.
• Krannich, Richard S. ve Thomas Greider. 1990 “Rapid Growth Effects on Rural community Relations.” American Rural Communities: Trends and Prospects içinde, derl. A.E. Luloff, A.E. & L. E. Swanson, ss .61-73. Boulder, CO: Westview Press , ss. 61–73.
• Lerner, Daniel. 1964. The Passing of Traditional Society: Modernizing the Middle East. Toronto: Free Press Collier – MacMillan.
• Özyeğin, Gül. 2004. Başkalarının Kiri: Kapıcılar, Gündelikçiler ve Kadınlık Halleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Stirling, Paul. 1966. Turkish Village. New York: Wiley.
• Şenyapılı, Tansı. 1978. Bütünleşememiş Kentli Nüfus Sorunu. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi
• Şenyapılı, Tansı. 2004. Barakadan Gecekonduya. Ankara: İletişim Yayınları.
• Tekeli, İlhan, Y. Gülöksüz & T. Okyay. 1976. Gecekondulu, Dolmuşlu, İşportalı Şehir. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Wirth, Luis. 1938. Urbanism as a way of life. American Journal of Sociology 44: 3–24.
• Yasa, İbrahim. 1960. Sindel Köyü’nün Toplumsal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Yasa, İbrahim.1966. Ankara’da Gecekondu Aileleri. Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yürükan, Turhan. 1968. Gecekondular ve Gecekondu Bölgelerinin Sosyo-Kültürel Özellikleri, Ankara: İmar ve İskân Bakanlığı.