Âşık Günay Yıldız’ın Hikâyeleriyle Yaralı Mahmut Hikâyesi’nin Motif Mukayesesi

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 21, 31.01.2017

Sibel Karadeniz Yağmur

https://doi.org/10.21547/jss.277907

Cited By: 1

Öz

Halk
hikâyelerini incelemede önemli olan konulardan birisi motif araştırması ve bu
motiflerin diğer halk hikâyelerindeki benzerleri ile karşılaştırılmasıdır. Bu
çalışmada, daha önce tez çalışması yaptığımız günümüz âşıklarından Âşık Günay
Yıldız’ın kaleme aldığı Çoban Mirzehan Hikâyesi (ÇMH), Avcı Mustafa ile
Şahnizer Sultan Hikâyesi (AMŞSH) ve Yetim Abdullah ile
Selvinaz Sultan Hikâyesi 
(YASSH)  ve Yaralı Mahmut
Hikâyesinde (YMH) bulunan motif veya motif komplekslerinin mukayesesini
yapılacaktır.

Çoban
Mirzehan Hikâyesi, AMŞSH, YASSH ve YMH sırayla epizotlarına göre motifleri
bulundu. ÇMH, AMŞSH ve YASSH’de sırasıyla şu motifler tespit edildi: Çobanlık,
avcılık, evlilik, evlenme âdetleri, âşık olma, ilk görüşte âşık olma, aşk
hastalığı, zengin adamlar, sihir, rüya, bade içme, rüya âleminde aşk, yardımcı
derviş, çocuklara ad  verme, şans ve
kaderin değişmesi, yardımcı kadın, yardımcı adam, hile yoluyla aldatma,  dua, formalistik sayılar, duyguların şiirle
ifade edilmesi, hak âşığı, baba ana ve oğul ve çeşitli kardeşlikler, hapsederek
cezalandırma, pir, hızır, harami, gurbete gidiş, baştan geçeni anlatma, düğün,
at motifi. Yaralı Mahmut Hikâyesinde kılık değiştirme,  evlilik, âşık olma,  rüya ve bade, rüyada aşk,  derviş, yaşlı kadın  ve adam, dua, baba ana ve oğul, formilistik
sayılar, hapsetme, şiirle ifade,  gurbete
gitme ve baştan geceni anlatma motifleri bulunmaktadır.

Çoban
Mirzehan Hikâyesi, AMŞSH ve YASSH ile YMH’ni epizot ve motif olarak
incelediğimiz bu çalışmada evlilik, âşık olma, rüya ve rüyada aşk, bade, yaşlı
kadın ve adam, dua,  şiirle anlatım, baba
ana oğul, hapsetme, gurbete gitme, ad verme, 
hızır (pir), kılık değiştirme ve muamma motiflerine rastlamaktayız.
Karşılaştırmağa çalıştığımız motiflerin birçoğunun hikâyelerde aynen veya çok
küçük farklılıklarla tekrar edildiği görülür.

Anahtar Kelimeler

Motif, Çoban Mirzehan, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan, Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan

Comparing Motifs of Minstrel Gunay Yıldız’s Tales with Yaralı Mahmut Tale

Öz

One
of the important points to examine folk tales is investigating motifs and
comparing these motifs  with other folk
tales motifs.    The aim of this study
was to compare Gunay Yıldız tales  motifs
to motifs of Yaralı Mahmut Tale.

The
common motifs of Yıldız tales were shepherds, hunting, marriage, marriage
customs, fall in love, fall in love at first sight, love sickness, rich men,
magic, dreams, drinking bade, love in a dream world, deputy dervish, giving a
name to child,  change of luck and fate,
assistant (old) woman, assistant (elderly) people, fooled by fraud,  deception by fraud, prayer, formalistic
numbers, the expression of feelings with poetry, divine minstrels, father
mother and son and several fraternities, imprisoning (punishment), Pir, Hızır,
thieves, going abroad to find the love, explaining the things happened, the
wedding ceremony and horse. Motifs of Yaralı Mahmut Hikayesi were  disguise, wedding, love, bade drinking, love
in the dream world,  dervish,  assistant (old) woman, assistant (elderly)
people, pray, father mother and son , formalistic numbers, imprisoning,  the expression of feelings with poetry, going
abroad and return to find the loved one and explaining the things happened.

Common
motifs of four tales are wedding, love, love in the dream world, dream and  bade, dervish,  the expression of feelings with poetry,  assistant (elderly) people, pray, father
mother and son, giving a name to child, disguise, deception by fraud, Hızır,
enigma.  Many motifs were observed to be
repeated in the same or with   very small
differences in the tales.

Anahtar Kelimeler

Motif, Çoban Mirzehan, Avcı Mustafa ile Şahnizer Sultan, Yetim Abdullah ile Selvinaz Sultan

Kaynakça

• Arda, S. Z C. (1970). Edebiyatta Motif Araştırmaları. Hareket Mecmuası, Temmuz, 55:20.
• Aslan, E. (2001). Halk Hikâyelerinde İmtihan Motifi Kompleksi, Milli Folklor, 7 (51), 5-15.
• Aslan, E. (2003). Halk Bilimi Araştırmaları I., Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Aslan, E. (2004) Türk Halk Hikayeciliğinde kullanılan kalıp Söz grupları ve manzum tasvirler Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Milli eğitim Dergisi 164;311-326
• Aslan, E. (2008). Türk Halk Edebiyatı, Maya Akademi Yayınları Ankara.
• Aslan, E.( 1990). Halk hikâyelerini inceleme yöntemleri : Yaralı Mahmut hikâyesi üzerinde bir inceleme. Diyarbakır
• Bali, M. ( 1973). Erciyesli Emrah ile Selvihan Hikâyesi.Varyantların tespiti ve halk hikayeciliği bakımından önemi. Ankara.
• Elçin, Ş. (1949). Kerem ile Aslı hikayesi, Milli Eğitim bas. Ankara.
• Fischdick, E. (1958). Das Turkische Volksbuck “Elif und Mahmud”. Ein Bitrag Zur Vergleichenden Marchenkunde, Walldorf- Hessen.
• Fischer, H. August, ( 1929). Schah Ismail Und Gülüzar, Ein turkichher Volksroman, (Türk Bibl. Bd. XXVI, hrsg.) Leipzig.
• Gökşen, C. (2012). Sana mı Kalmış Âşık Günay Yıldız Hayatı-Sanatı-Şiirleri- Atışmaları, Ankara: Akademisyen.
• Gökyay, O Şaik. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul.
• Spies, O. (1923). Esman and Zeydehan, Antropos, C 18-20, ss 804-818, Wien.
• Spies, O. (1941). Turkische Volksbücher, Leipzig, 1929. ( Türk Halk kitapları, çeviren Behçet Gönül Necatigil) İstanbul.
• Terence Patrick Murphy. 2015. From Veselovskian Motif to Proppian Function The Fairytale and Plot Structure Palgrave Macmillan UK, p 29-33. DOI 10.1057/9781137547088 4.
• Thompson S. (1955). Motif Index of Folk Literature, 6 cilt, Bloomington-Indiana.
• Tomachevsky, B. (1965). Thematigue, Fransızcaya tercüme edip yayınlayan T. Todorov, Theorie de la Literature. Seuil, ss. 268-269.
• Türkmen, F. 1974). Tahir ile Zühre hikayesi üzerinde mukayeseli bir araştırma Ankara.
• Yağmur, S.K. (2016). Aşık Günay Yıldız’ın Hikayelerinin Epizot ve Motiflerinin İncelenmesi. (Basılmamış Doktora Tezi) Ahi Evran Üniversitesi. Kırşehir.