Üniversite Öğrencilerinin Benlik Kurgularıyla Toplumsal Cinsiyet Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 4, 1031 - 1046, 07.11.2017

Alper Çuhadaroğlu Osman Nejat Akfırat

https://doi.org/10.21547/jss.304500

Cited By: 3

Öz

Kültürel psikolojide özerklik bağlamında
kullanılan benlik kurgusu kavramında kültürün benlik üzerindeki etkisine
odaklanılmaktadır. İçinde yaşanılan kültürel çevre bireylerin bilişsel,
duygusal ve güdülenmeleriyle ilgili yapılarını etkilediği gibi aynı zamanda
benliklerini de etkiler. Batı psikolojisinin ileri sürdüğü bağımsız benlik
modeli sorgulanmaktadır. Kültürlerarası araştırmalar Batılı benlik modelinin
tüm insanların benlik gelişimine uygulanamayacağını göstermiştir. Kağıtçıbaşı,
benlik kurgusunu ikili olarak açıklayan bakış açısına karşı çıkarak özerkliğin
ve ilişkiselliğin bir arada bulunduğu, üç farklı aile biçiminde ortaya çıkan üç
farklı benlik kurgusunun (özerk-ayrık, bağımlı-ilişkisel ve özerk-ilişkisel)
gelişimini ortaya koyan yeni bir model önermiştir. Toplumsal cinsiyet kavramı
ise, bir cinsiyete ait kişinin nasıl davranması gerektiğini tanımlayan bir grup
norm ya da kültürel olarak tanımlanmış olan beklentilerdir ve içinde belli bir
cinsiyete ait genellemeyi yani basmakalıbı da barındırmaktadır. Bu çalışmanın
amacı, Maltepe ve Kocaeli Üniversitelerinin Eğitim Fakültelerinde öğrenim
görmekte olan öğrencilerin benlik kurguları ile toplumsal cinsiyet algıları
arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. 
Ayrıca öğrencilerin benlik kurguları ve toplumsal cinsiyet algıları ile
çeşitli sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu
amaç doğrultusunda Maltepe ve Kocaeli Üniversiteleri Eğitim fakültelerinde
öğrenim görmekte olan öğrencilerden 305’i kadın 110’u erkek olmak üzere toplam
415 öğrenci örneklem olarak belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre,
öğrencilerin özerk-ilişkisel benlik kurgularının annelerin öğrenim düzeyine ve
cinsiyetlerine göre; ilişkisel benlik kurgularının yaşadıkları yere göre;
toplumsal cinsiyet algılarının yaşadıkları yere ve cinsiyetlerine göre anlamlı
bir şekilde farklılaştığı saptanmıştır. Ayrıca, öğrencilerin her üç benlik
kurgusu ile toplumsal cinsiyet algısı arasında anlamı ve pozitif yönde bir
ilişki olduğu bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen bulguların alanyazınla
uyumlu olduğu değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Benlik kurgusu, toplumsal cinsiyet algısı, İlişkisel Benlik, Özerk Benlik

Examining The Relationship Between Self-Construal and Gender Perceptions of University Students

Öz

Cultural psychology focuses on the influence of self on the concept of
self-construal used in the context of autonomy. Cultural environment in which
they live affects their own cognitive, emotional and motivational structures as
well as their self. The independent self-model proposed by Western psychology
is questioned. Cultural researches have shown that the Western self-model
cannot be applied to the self-development of all people. Kağıtçıbaşı has
proposed a new model which reveals the development of three different types of
self-construal (autonomous-separated, dependent-relational and autonomous-relational)
that emerged in the form of three different families in which autonomy and
relativity coexist. The concept of gender is a set of norms or culturally
defined expectations that describe how a person should be treated, and it also
contains stereotypes of a certain sex. The aim of this study is to reveal the
relationship between the self-construal and gender perceptions of students who
are studying at the Education Faculties of Maltepe and Kocaeli Universities. In
addition, the relationships between students' self-construal and gender
perceptions and various socio-demographic variables are examined. So, a total
of 415 students, 305 of whom are female and 110 of whom are male, are
identified as the sample of the students attending Maltepe and Kocaeli
Universities Faculties of Education. The results show that, students’
autonomous-relational self-construal differ significantly according to the
educational level of their mothers, their sex whereas relational self-construal
vary significantly according to their abode and that their gender perceptions
change according to their residency and sex. Besides, a significant and
positive relationship has been found out between each of the three
self-construal and their gender perceptions. 
Findings from the study were evaluated to be consistent with the
literature. 

Anahtar Kelimeler

Self-Construal, Gender Perception, Relational Self, Autonomous Self

Kaynakça

• Aslan, G. (2015). Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Algılarına İlişkin Metaforik Bir Çözümleme. Eğitim ve Bilim. 40 (181). 363-384. doi: 10.15390/EB.2015.2930
• Ataman, H. (2009). LGBT Hakları İnsan Haklarıdır. Ankara: İnsan Hakları Gündemi Derneği Yayını.
• Aylaz, R., Güneş, G., Uzun, Ö ve Ünal, S.(2014). Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolüne Yönelik Görüşleri. Sted.23 (5). 183 -189.
• Basow, S. (1992). Sex Role Stereotypes: Alternates and Change. Pacific Grove: Brooks / Cole.
• Beidoğlu, M. ve Batman, K.A. (2000). Üniversite Öğrencilerinin Kadının Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Görüşleri: Kuzey Kıbrıs Örneği. Kadın / Woman. 15 (1) 45-71
• Brooke, S. L. (1996). Critical Analiysis of the Self – Esteem Index. Measurment& Evaluation in Counseling& Development, 28, 233 - 239.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Carpenter, S. ve Karakitapoğlu-Aygün, Z. (2005). Importance and Descriptiveness of Self-Aspects: A Cross-Cultural Comparison. Cross-Cultural Research, 39 (3), 293-321. doi: 10.1177/1069397104273989
• Clarbour, J.,ve Roger, D. (2004). The Construction and Validation of a New Scale for Measuring Emotional Response Style in Adolescents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45, 496 - 509. doi: 10.1111/j.1469-7610.2004.00240.x
• Çileli M (2000) Change in Value Orientations of Turkish Youth from 1989 to 1995. The Journal of Psychology, 134:297-305. doi: https://doi.org/10.1080/00223980009600869
• Çok, F., Ahioğlu, N., Aypay, A. (2003) Çocuk, Anne ve Öğretmenlerin Cinsel Toplumsallaşmaya Yönelik Algıları. 4.Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, Ankara.
• Ercan, H. (2013). Genç Yetişkinlerde Benlik Kurgusu Üzerine Bir Çalışma. Zeitschrift für die Welt der Türken. 5 (2).157-178.
• Franzoi, S.L. (1996). Social Psychology. Dubuque, IA: Brown and Benchmark.
• Gander, M.J. ve Gardiner, H.W. (2010). Çocuk ve Ergen Gelişimi. (7. baskı), (Yayıma Haz.:B.Onur). Ankara: İmge Kitabevi.
• Gezici, M. ve Güvenç, G. (2003). Çalışan Kadınların ve Ev Kadınlarının Benlik Algısı ve Benlik Kurgusu Açısından Karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 18 (51): 1-14.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Göregenli, M. (1995) Kültürümüz Açısından Bireycilik-Toplulukçuluk Eğilimleri: Bir Başlangıç Çalışması. Turk Psikoloji Dergisi, 10. 1-14.
• Hamachek, D.E. (1995). Ergen Benliğinin Psikolojisi ve Gelişimi. Ergenliği Anlamak J.F. Adams’ın (Eds.), yayına haz.: B. Onur, Çev.: Ö.H. Ersever, Ankara: İmge Kitabevi.
• Harter, S. (1991). Causes and Consequences of Low Self-Esteem in Children and Adolescents. Chaptertoappear in: R.F. Baumeister (Ed.) Self-esteem: The puzzle of low self-regard. Plenum.
• Hofstede, G. (2001). Culture's Consequences: Comparing Values, Behaviors, institutions, and Organizations Across Nations. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Hortaçsu, N. (1989). Turkish Students’ Self Concepts and Reflected Appraisals of Significant Others. International Journal of Psychology, 24, 451-463. doi: https://doi.org/10.1080/00207594.1989.10600058
• Hyde, J.S.,Delamater, J.D. (1997). Understanding Human Sexuality, Sixth Edition, Boston: Mc Graw Hill Inc.
• İmamoğlu, E. O., ve Karakitapoğlu-Aygün, Z. (1999). 1970’lerden 1990’1ara Değerler: Üniversite Düzeyinde Gözlenen Zaman, Kuşak ve Cinsiyet Farklılıkları. Türk Psikoloji Dergisi, 14 (44), 1-22.
• İmamoğlu, E. O., Küller, R., İmamoğlu, V., and Küller, M. (1993). The Social Psychological Worlds of Swedens and Turks in and around Retirement. Journal of Cross-Cultural Psychology, 24, 26–41. doi: https://doi.org/10.1177/0022022193241002
• İmamoğlu, E.O. (1998). Individualism and Collectivism in A Model and Scale of Balanced Differentiation and Integration. The Journal of Psychology, 132 (1),1-8. doi: http://dx.doi.org/10.1080/00223989809599268
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). Özerk-İlişkisel Benlik: Yeni Bir Sentez. Türk Psikoloji Dergisi, 11, 36-44.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Kültürel Psikoloji: Kültür Bağlamında İnsan ve Aile. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2005). Autonomy and Relatedness Incultural Context Implications For Self and Family. Journal of Cross-Cultural Psychology, 36, 4, 403-422. doi: 10.1177/0022022105275959
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2007). Family, Self, and Human Development Across Cultures, Theory and Applications (2nd ed.). London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Kalaycı, N., Hayırsever F. ve Özcan, F. Z. (2012). “İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Algıları”, 2.Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi, 27-29 Eylül 2012, Bolu.
• Karadayı, F. (1998). İlişkili Özerklik: Kavramı, Ölçülmesi, Gelişimi ve Toplumsal Önemi, Gençlere ve Kültüre Özgü Değerlendirmeler. Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• Karakitapoğlu-Aygün, Z. (2004). Self, Identity, Emotional Well-Being Among Turkish University Students. The Journal of Psychology, 138 (5), 457-478. doi: http://dx.doi.org/10.3200/JRLP.138.5.457-480
• Karakitapoğlu-Aygün, Z., ve İmamoğlu, E. O. (2002). Value Domains of Turkish Adults and University Students. TheJournal of Social Psychology, 142,333-351. doi: http://dx.doi.org/10.1080/00224540209603903
• Kitayama, S., Markus, H. R., Matsumoto, H., ve Norasakkunkit, V. (1997). Individual and Collective Processes in the Construction of the Self: Self-Enhancement in the United States and Self-Criticism in Japan. Journal of Personality and Social Psychology, 72,1245-1267. doi: 10.1037/0022-3514.72.6.1245
• Leadbeater, B. J., Kuperminc, G. P., Hertzog, C., ve Blatt, S.J. (1999). A Multivariate Model of Gender Differences in Adolescents’ Internalizing and Externalizing Problems. Developmental Psychology, 35, 1268 - 1282. doi: 10.1037//0012-1649.35.5.1268
• Lewontin, R. C. (1995). Human Divesity. New York: Scientific American Library
• Markus, H. R. ve Kitayama, S. (1991). Culture and the self: Implications for Cognition, Emotion, and Motivation. Psychological Review, 98, 224–253.
• Matsumato D, Juang L. (2008) Culture & Psychology, Belmont.Thomson-Wadsworth. Oakley, A. (1985). Sex, Gender and Society: Towards a New Society. USA: Arena.
• Öngen, B. ve Aytaç, S. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları ve Yaşam Değerleri İlişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48(2): 1-18.
• Quatman, T., & Watson, C. M. (2001). Gender Differences in Adolescent Self - Esteem: an Exploration of Domains. Journal of Genetic Psychology, 162, 93 - 18. doi: http://dx.doi.org/10.1080/00221320109597883
• Sampson, E. E. (2000). Reinterpreting Individualism and Collectivism. American Psychologist, 55, 1425–1432.
• Sayıl, M., Yılmaz, A. G., ve Uçanok, Z. (2002). Ergenliğe Geçişte Bilgilendirmenin Ergenin Bilgi Düzeyi ve Benlik Algısına Etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 17, 47 - 58.
• Schaffer, H.,R. (1997). Social Development (Reprinted). Massachusetts: Blackwell Publishers Inc.
• Schmıtt, D. P. (2003). Are Men Universally More Dismissing Than Women? Gender Differences in Romantic Attachment Across 62 Cultural Regions. Personal Relationships, 10/3: 307-333. doi: 10.1111/1475-6811.00052
• Seçgin F. ve Tural A. (2011). Sınıf Öğretmenliği Bölümü Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları. E-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(4): 2446-2458.
• Singelis, T.M. (1994). The Measurement of Interdependent and Independent Self Construal. Personality and Social Psychology Bulletin, 20, 580–591. doi: https://doi.org/10.1177/0146167294205014
• Singelis, T.M., Bond, M.H., Sharkey, W.F. ve Lai, C. (1999). Unpacking Culture’s Influence On Self-Esteem and Embarrassability. Journal of Cross Cultural Psychology, 30(3), 315–341. doi: 10.1177/0022022199030003003
• Steinberg, L. (2002). Adolescence, Sixth Edition, Boston: Mc graw hill Inc.
• Sunar, D. (2009). Mothers’ and Fathers’ Child-Rearing Practices and Self-Esteem in Three Generations of Urban Turkish Families. S. Bekman ve A. Koç, (Ed.), Perspectives on Human Development, Family And Culture (126-139).Cambridge University Press.
• Triandis, H. C. (1995). Individualism and Collectivism. Boulder, Colo.:WestviewPress.
• Üskül, A. K., Hynie, M. ve Lalonde, R.N. (2004). Interdependence as a Mediator Between Culture and Interpersonal Closeness for Euro-Canadians and Turks. Journal of Cross-Cultural Psychology, 35 (2), 174-191. doi: https://doi.org/10.1177/0022022103262243
• Vefikuluçay, D., Demirel, S., Taşkın, L. ve Eroğlu, K. (2007). Kafkas Üniversitesi Son Sınıf Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Bakış Açıları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 14 (2): 12–27.
• Yağmurlu, B., Çıtlak, B., Dost, A. ve Leyendecker, B. (2009). Türk Annelerin Çocuk Sosyalleştirme Hedeflerinde Eğitime Bağlı Olarak Gözlemlenen Farklılıklar. Türk Psikoloji Dergisi, 24 (63), 1-15.