Kilis ve Çevresinde Zeyrat Günleri Geleneği

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 1, 113 - 122, 31.01.2018

Mehmet Erol

https://doi.org/10.21547/jss.376618

Cited By: 1

Öz

Kilis ili ve
köylerinde her yıl Nisan sonu veya Mayıs başlarında zeyrat adı verilen
geleneksel bir uygulama yaşatılmaktadır. Bu günlerde köy halkı en yakındaki
ziyaret yerine giderek kurbanlar kesmekte, burada hazırladıkları yemekleri
davetlilerle birlikte topluca yemektedirler. Bazı köylerde duruma göre yağmur
duası yapılmakta, dualar edilmekte, dilekler dilenmektedir. Yörede zeyrat
(ziyaret sözcüğünden bozulma) denilen bu yerlerin bazılarında bir türbe, bir
mezar yahut ağaçlık bir alan olduğu görülmektedir.

Türk kültüründe
takvime bağlı geçiş dönemleri Nevruz, Hıdırellez gibi adlarla geniş
coğrafyalarda yaygın şekilde kutlanmaktadır. İlk bakışta zeyrat günleri de
takvime bağlı olarak düzenlenen bu tür törensel uygulamalardan biri gibi
görünse de mezarların ziyaret edilmesiyle atalar kültünü, ağaçlık alanların
ziyaret edilmesiyle de ağaç kültünü ve kurban ritüelini barındıran sentez bir
uygulamadır. Bu yönüyle halk kültürü bağlamında önem arz eden geleneksel bir
uygulama niteliğindedir.

Bazı köylerde
zeyrata çıkılan yerlerdeki dua edilen mezarların kime ait olduğu
bilinmemektedir. Hatta mezar bile olup olmadığı belli olmayan bu yerler
taşlarla çevrilerek kutsanmıştır. Bu yaygın olarak karşılaştığımız atalar
kültüne ait bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine belli ağaçların
kutsanması, bu ağaçlara dualar edilmesi de mitolojik kökenli uygulamalardandır.

Çalışmada zeyrat günleri
geleneği tanıtılarak ritsel uygulamalar analiz edilmiş; eski ve günümüz
uygulamaları karşılaştırılacak toplum hayatındaki fonksiyonları tespit
edilmiştir. Zeyrat günleri geleneği ile ilgili veriler gözlem ve görüşme
yöntemiyle elde edilmiş olup bu veriler kültür analizi deseni yaklaşımıyla
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ziyaret yerleri, mevsimsel törenler, atalar kültü

The Tradition of Zeyrat Days in Kilis and Around

Öz

Every
year in Kilis province and its villages, a traditional practice called zeyrat
is being held in late April or early May. In this days, people go to their
nearest places instead of going to sacrifices and eat the food they prepare
here together with the guests. According to the situation in some villages, a
prayer for rain is made, prayers are made, wishes are made. It is seen that
some of these places called zeyrat in the region are a tomb, a grave or a
wooded area.

The
transitional periods connected with season such as Nevruz, Hıdırellez are
widely celebrated in wide geographical areas in Turkish culture. At first
sight, the days of Zeyrat seem to be one of these ceremonial practices
depending on the season. But this practice is a synthesis practice involving
ancestors cult, tree cult, and sacrifice ritual. In this direction, the
practice is a traditional practice which is important in the context of folk
culture.

In
some villages, it is not known who belongs to the graves in the places where
they are visited. These places, which are not even known as graves, are blessed
by turning them with stones. This situation emerges as an application of
ancestral cults. In addition, the blessing of certain trees is mythological
origin.

In
this article, ritual practices were analyzed by introducing the tradition of
zeyrat days; old and present practices are compared and their functions in
society life are revealed. The data in the study were obtained by observation
and interview. This data has been evaluated using the approach of culture
analysis.

Anahtar Kelimeler

Visit to the grave, seasonal ceremonies, ancestor cult

Kaynakça

• Atasağun, G. (2006). Ziyaret fenomeni, SÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, s. 33-60.
• Benlioğlu, A. (2007). Kilis’te türbeler ve türbeler etrafında anlatılan menkıbeler, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen Edebiyat Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Bitirme Tezi.
• Çobanoğlu, Ö. (2001). Türk mitolojisi, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi-I, Ankara: AKM Yayınları, s. 1-85.
• Ekici, M. (2010). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ekici. M. (2002). Tire yöresi yağmur duası gelenekleri, Milli Folklor, 56, s. 46-52.
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş (çev. Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erdiç, Ş. (2017), Bir inşa süreci olarak fenomenolojik perspektifte kutsal ve kutsallaşma -ziyaret fenomeni örneği-, Millî Folklor, 114, s. 39-51.
• Ergun, M. (2000). Türk ağaç kültü inancının Dede Korkut hikayelerindeki yansımaları, Milli Folklor, 47, s. 22-30.
• Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü, Ankara: AKM Yayınları.
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Gültekin, M. (2014). Sarılar köyü Çıralık Çepni Alevi ziyareti ve Türk ağaç kültüne bağlı bazı inanış ve uygulamalar, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 70, s.73-95.
• Günay, Ü. (2003). Türk halk dindarlığının önemli çekim merkezleri olarak dini ziyaret yerleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, s. 5-36.
• Günay, Ü., Güngör H., Taştan, V., ve Sayım, H. (2001), Ziyaret fenomeni üzerine bir din bilim araştırması-kayseri örneği- Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Günay, Ü. ve Güngör, H. (1997). Başlangıçtan günümüze Türklerin dinî tarihi, Ankara: Ocak Yayınları.
• Güngör, H. (2007). Geleneksel Türk dininden Anadolu’ya taşınanlar, Yaşayan Eski Türk İnançları Bilgi Şöleni: Bildiriler,
• Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, s.1-6.
• Kıyak, A. (2012). Halk dindarlığı bağlamında kutsal mekân anlayışı -Baskil Örneği-, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, s. 159-181.
• Konyalı, İ. H. (1968). Âbileri ve kitâbeleri ile Kilis tarihi, İstanbul: Fatih Matbaası.
• Örnek, S. V. (1966). Sivas ve çevresinde hayatın çeşitli safhalarıyla ilgili batıl inançlar ve büyüsel işlemlerin etnolojik tetkiki, Ankara: Ankara Ü., DTCF Yay.
• Selçuk, A. (2010). Dede mezarındaki sır: ziyaret fenomeni ve kutsalın tezahürleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56, s. 61-72.