Rusya’nın Türkistan’ı İşgalinde İgnatiyev Heyeti’nin Hazırlamış Olduğu Raporun Önemi

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 2, 403 - 419, 25.04.2020

Aysel Erdoğan

https://doi.org/10.21547/jss.550634

Öz

XIX. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan endüstriyel devrimle teknoloji ve sermaye ortaya çıkmış, dünyadaki güç ve zenginlik ilişkilerinde değişiklikler olmuştur. XIX. yüzyıl Türkistan’da Rus işgallerinin hız kazandığı bir dönem olup Türkistan hanlıklarının bu değişime ayak uyduramamasının yanı sıra kendi içlerinde yaşadıkları anlaşmazlıklar Rusların işgalini kolaylaştırmıştır. Rusya, işgal öncesi bölgeye gönderdiği temsilciler aracılığıyla bölge hakkında detaylı bilgi edinmek istemiştir. Rus Çarı tarafından 1858 yılında Albay İgnatiyev öncülüğünde 82 kişilik bir heyet Türkistan bölgesi hakkında rapor hazırlamak üzere görevlendirilmiştir. Bu heyet Türkistan’ın iktisadi, siyasi ve stratejik özelliklerini yerinde inceleyerek burada bulunan devletler hakkında detaylı bilgi toplamıştır. Heyetteki uzmanlar tarafından bölgenin özelliklerinin yanısıra bölgedeki devletlerin askerî, siyasi, iktisadi durumları hakkında rapor hazırlanmıştır. İgnatiyev, hazırlamış olduğu raporda Rusya’nın Hanlıklar arasındaki anlaşmazlıktan istifade ederek kolaylıkla Türkistan hanlıklarını işgal edebileceği ve bu anlaşmazlığı arttırabilecekleri belirtilmiştir. İgnatiyev bu çalışmasından sonra generalliğe terfi ettirilirken Rusya’nın Türkistan içlerine doğru ilerleyişi hız kazanmıştır. Nitekim bundan sonraki süreçte Rusya’nın bölgeyi bazı noktalarda askerî güce gerek kalmaksızın hanlıkların kendi arasındaki anlaşmazlıktan faydalanarak işgal ettikleri görülmektedir. Çalışmada İgnatiyev heyetinin hazırlamış olduğu rapor hakkında bilgi verilerek bu raporun Rusya’nın Türkistan’daki işgal stratejisindeki etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Rusya, Buhara, Hive, İgnatiyev Heyeti

The Importance of the Report Prepeared by Ignatiev Mission for the Russian Occupations in Turkistan

Öz

In the second half of the XIX.century, technology and capital emerged with the industrial revolution, and there were changes in the relations of power and wealth in the world.It is a period when Russian occupations gained momentum in Turkestan. In addition to the fact that Turkestan khanates could not keep up with this change, the disagreements within themselves facilitated the invasion of the Russians. Russia wanted to obtain detailed information about the region through its representatives before the occupation.In 1858 by the Russian Tsarwas commissioned to prepare reports on the region of Turkestan a delegation of 82 people under the leadership of Colonel Ignatiyev. This committee has examined the economic, political and strategic features of Turkestan on the spot and gathered detailed information about the states in the region. In addition to the characteristics of the region, a report was prepared by the experts on the military, political and economic situation of the states in the region. Ignatiyev, in his report, it was stated that Russia could easily occupy Turkestan khanates by taking advantage of the disagreement between the Khanates and could increase this dispute.In the aftermath of this work, Ignatiyev was promoted to the rank of general and Russia's progress towards Turkestan gained momentum. As a matter of fact, it is seen in the following period that Russia occupied the region by taking advantage of the disagreement between the khanates without requiring military power at some points. In this study, information about the report prepared by the Ignatiyev delegation was given and were discussed the effects of this report on the occupation strategy of Russia.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Russia, Bukhara, Khiva, Ignatiyev Mission

Kaynakça

• Becker, S. (2004). Russia’s Protectorates in Central Asia:Bukhara and Khiva, 1865- 1924, London: Routledge Curzon, 415s.
• Boulger, D. C. (1879). England and Russia in Central Asia, London: W. H. Allen&Co.Vol. I.- II, 435s.
• Çapraz, H. (2011). Çarlık Rusyası’nın Türkistan’da hâkimiyet kurması, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S.24, 51-78.
• Devlet, N. (1985). Rusya Türklerinin millî mücadele tarihi, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Edwards, H. S. (1885). Russian projects against India from the Czar Peter to General Skobeleff, London: Remington&CoPublishers, 310s.
• Erdoğan, A. (2017). XIX. Yüzyılda İngiltere’nin Türkistan (0rta Asya) politikası (İngiliz kaynaklarına göre), KSÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 252s.
• Evans, J.L. (1984), Mission of N.P. Ignat'ev to Khiva and Bukhara in 1858, Oriental Research Partners, Newtonville, 413s.
• Goldfrank, D. M., (1993). Policy traditionsand the menshikovmission of 1853, Imperial Russian Foreign Policy, Ed. Hugh Ragsdale,V. N. Ponomarev, Cambridge University Press, 119- 159.
• Hatunoğlu, N. (2011). Türkistan’da son Türk Devleti Buhara Emirliği ve Alim Han, Ankara: Ötüken Yayıncılık, 451s.
• Hayit, B. (2004). Türkistan devletlerinin millî mücadeleleri tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 447s.
• Hopkirk, P. (1901). The great game, the struggle for Empire in Central Asia, New York: NY, United State, 558s.
• Karadeniz, Y. (2009). İran ve Türkistan’da İngiliz Rus mücadelesi (1856- 1869), SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S.20, 53- 68.
• Khalfin, N.A., 1964. Russia’s policyin Central Asia 1857-1868, London: Central Asian Research Centre, 375s.
• Kurat, A. N. (2014). Rusya tarihi:Başlangıçtan 1917’ye kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Levi, S. (2010). Cameron ron sela, Islamic Central Asia:An anthology of historical sources, IndıanaUniversityPress, 2010, 452s.
• Meram, A.K. (1969). Belgelerle Türk- İngiliz ilişkileri tarihi, İstanbul: Kitaş Yayınları, 304s.
• Morgan, G. (1981). Anglo-Russian rivalry in Central Asia 1810-1895, London And New York: Routledge.
• Popowski, J. (1893). The Rival Powers in Central Asia or struggle between England and Russia in the east, Çev. Arthur Baring Brabant, Indıa Office, 386s.
• Rawlinson, S. H. (1875). England and Russia in the east: a series of papers on the political and geographical condition of Central Asia, London: John Murray, Albemarle Street, 627s.
• Sagay, R. (1972). XIX. ve XX. Yüzyıllarda büyük devletlerin yayılma siyasetleri ve milletlerarası önemli meseleler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 591s.
• Saray, M. (1989). The Turkmens in the age of ımperialism: A study of the turkmen people and their ıncorporation into the Russian Empire, Ankara: Turkısh Historical Society Printing House, 350s.
• Saray, M. (2002). Rusya’nın Türkistan’da yayılması, Genel Türk Tarihi, C.9, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 687- 714.
• Saray, M. (2003). The Russian, British, Chinese and Ottoman Rivalry in Turkestan, Ankara: Turkish Historical Society Printing House, 435s.
• Strong, J. W. (1975). The Ignat'ev Mission to Khiva and Bukhara in 1858, Canadian Slavonic Papers / Vol. 17, No. 2/3, 236- 260.
• Tealakh, G. O. (1991). Russian Advance in Central Asiaand British Response 1834-1884, The University of Durham Department of History, DoctorateThesis, 349s.
• Togan, Z. V. (1981). Bugünkü Türkîli Türkistan ve yakın tarihi, Enderun Kitabevi, 696s
• Uçarol, R. (2015), Siyasi tarih (1789- 2014), İstanbul: DR Yayınları.
• Valikhanov, C. C. (1865). The Russians in Central Asia:Their occupatıon of the Kırghız steppe and the lıne of the Syr-Daria:Their political relations with Khiva, Bokhara, and Kokan:Also descriptions of Chinese Turkestan and Dzungaria, Çev. John and Robert Michell, London: Edward Stanford, 6 Charıng Cross,
• Yalçınkaya, A. (2006). Sömürgecilik pan-islamizm ışığında Türkistan, Ankara: Lalezar Kitabevi, 523s.
• Yetişgin, M. (2007). The Anglo-Russian rivalry, annexation of mervand the consequences of the annexation on Turkmens, Bilig, S.40, 141- 167.
• Yetişgin, M. (2014), A history of Turkistan in the nineteenth century:Motives, process and aftermath of Russian invasion, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 331s.
• Ziyayev, H. (2007) Türkistan’da Rus hâkimiyetine karşı mücadele, Çev. Ayhan Çelikbay, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.