Patrona Karşı Direnen Gazetecilerin Yayını: Basın Gazetesi

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 4, 1722 - 1740, 29.10.2021

Göksel Basmacı

https://doi.org/10.21547/jss.902390

Öz

27 Mayıs 1960 tarihindeki darbenin ardından kurulan Milli Birlik Komitesi, basın alanındaki baskıcı uygulamaları engellemek için basına birtakım haklar getirmiştir. 212 sayılı kanunla gazetecilerin sosyal haklarını güvence altına alan komite, 195 sayılı kanunla reklam-ilan dağıtımını eşitlikçi bir zemine oturtmuştur. Ancak dönemin önde gelen dokuz gazete sahibi gazetecilere sağlanan maddi ve manevi hakları karşılamak istememiş ve reklam-ilan ile ilgili düzenlemelere de karşı çıkmıştır. Ortak bir bildiri yayınlayan patronlar üç gün boyunca gazete çıkarmayacaklarını duyurmuşlardır. Bu gelişme, basın tarihine Dokuz Gazete Olayı olarak geçmiştir. Söz konusu gazetelerde çalışan basın emekçileri ise patronlara karşı haklarını savunmak için hareket başlatmışlardır. Halkın haber alma hakkına ve kendilerine sağlanan yasal güvencelere sahip çıkan gazeteciler üç gün Basın isimli gazeteyi yayınlayarak önemli bir direniş örneği sergilemişlerdir. Basın gazetesi patrona karşı direnip haklarını arayan gazetecilerin yayını olması nedeniyle gazeteci, patron ve iktidar arasındaki ilişkilere yönelik önemli mesajları barındıran bir gazete olmuştur. Bu öneme istinaden çalışmada 11-13 Ocak 1961 tarihleri arasında çıkarılan Basın gazetesi haberler ve köşe yazıları üzerinden incelenmiştir. Araştırmanın amacı, gazetecilerin çıkarmış olduğu yayındaki haberlerde hangi değerlere odaklanıldığını ve haberlerdeki söylemlerin nasıl kurgulandığını saptamaktır. Eleştirel söylem analizi yönteminin kullanıldığı çalışmanın sonunda haberlerde direniş, birlik ve beraberlik, kamu yararı, hak mücadelesi, örgütlenme gibi söylemlere ağırlık verildiği saptanmıştır. Bununla birlikte basın emekçilerinin haklarını korumak adına güçlü bir direniş sergiledikleri ve kamuoyu oluşturdukları görülmüştür. Öte yandan gazetecilerin görüş ayrımı olmadan örgütlenmelerinde ise ülkedeki siyasi ortamın ve basına tanınan kanunların etkili olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Basın ve Siyaset, Dokuz Gazete Olayı, Basın Gazetesi, 212 ve 195 Sayılı Kanun

Publication of Journalists Resisting the Boss: Basın Newspaper

Öz

The National Unity Committee, established after the coup on 27 May 1960, granted the press rights to prevent repressive practices in the press field. The committee, which guaranteed the rights of journalists by law 212, established the distribution of advertising and advertisements on an egalitarian basis by law 195. However, nine newspaper owners of the period did not want to cover the rights granted to journalists, and also opposed regulations on advertising and advertising distribution. The bosses, who issued a joint statement, announced that they would not publish newspapers for three days. This development has passed into the history of the press as Nine Newspaper Incident. Journalists working in these newspapers have started a movement to defend their rights against bosses. Journalists who had the right of the public to receive news and the legal guarantees provided to them demonstrated an example of resistance by publishing a newspaper called the Basın for three days. Because the Basın is a publication of journalists who resist and seek their rights, it has been a publication that contains important messages about the relations between the journalist, boss and power. In this study, the newspaper Basın, published between 11-13 January 1961, was examined through news and columns. The aim of the research is to determine which values are focused on in the news in the newspaper published by the journalists and how the discourses in the news are constructed. The critical discourse analysis method was used in the study. As a result of the study, it was determined that discourses such as resistance, public interest, the struggle for rights and organization were emphasized in the news. In addition to this, it has been observed that the press workers exhibited a strong resistance to protect their rights and formed a public opinion. On the other hand, it is possible to say that the political environment in the country and the laws given to the press are effective in the organization of journalists without any discrimination.

Anahtar Kelimeler

Press and Politics, Nine Newspaper Incident, Basın Gazette, Law no 212 and 195

Kaynakça

• Adaklı, G. (2006). Türkiye’de medya endüstrisi: Neo-Liberalizm çağında mülkiyet ve kontrol ilişkileri. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Adaklı, G. (2010). Gazetecilik etiğini belirleyen yapısal unsurlar: Mülkiyet ve kontrol sorunu. B. Çaplı & H. Tuncel (Ed.). Televizyon haberciliğinde etik. (ss. 61-96). Ankara: Fersa Matbaacılık.
• Ahmad, F. (2006). Bir kimlik peşinde Türkiye. (S. C. Karadeli, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akgün, S. K. (2009). 27 Mayıs: Bir ihtilal, bir devrim, bir anayasa. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Albayrak, M. (2004). Türk siyasi tarihinde Demokrat Parti: 1946-1950. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Altan, Ç. (1961, Ocak 11). Bu böyle olmamalıydı. Basın, s. 2.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Arabacı, C. (2004). Basın ve siyaset üzerine. M. Işık (Ed.). Medyada yeni yaklaşımlar (ss. 105-128). Konya: Eğitim Yayınları.
• Aydın, S., & Taşkın, Y. (2018). 1960’dan günümüze Türkiye tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balkanlı, R. (1961). Basın hürriyeti. Ankara: Resimli Posta Matbaası.
• Basın. (1961a, Ocak 11). Basın. İstanbul.
• Basın. (1961b, Ocak 12). Basın. İstanbul.
• Basın. (1961c, Ocak 13). Basın. İstanbul.
• Baytar, O. (2013). Teorik ve pratik açıdan medya ekonomisine bakış. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Belsey, A., & Chadwick, R. (1998). Medya ve gazetecilikte etik sorunlar. (N. Türkoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cantek, F. Ş. (2016). Ellili yıllar Türkiye’sinde basın. M. K. Kaynar (Ed.). Türkiye’nin 1950’li yılları (ss. 423-450). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cantek, F. Ş. (2017). Altmışlı yıllarda basın. M. K. Kaynar (Ed.). Türkiye’nin 1960’li yılları (ss. 759-796). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chomsky, N. (1999). Medya gerçeği. (O. Akınhay & A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Tüm Zamanlar Yayıncılık.
• Chomsky, N. (2017). Güç ve ideoloji üzerine Managua dersleri. (Ş. Duran & T. Doğan, Çev.). İstanbul: BGST Yayınları.
• Curran, J. (1997). Medya ve demokrasi: Yeniden değer biçme. S. İrvan (Ed.). Medya, kültür, siyaset. (ss. 139-197). Ankara: Ark Yayınları.
• Çakır, H. (2007). Gazeteciliğe giriş. Konya: Tablet Yayınları.
• Damlapınar, Z. (2008). Medya ve siyasete güvenilirlik: medya siyasetinin toplumsal algılanmasına bağlı faktörler. Z. Damlapınar (Ed.). Medya ve siyaset (ss. 187-207). Konya: Eğitim Yayınları.
• Dede, K. (2017). Altmışlı yılların anayasal gündemi ya da bir siyasal özne olarak 1961 anayasası. M. K. Kaynar (Ed.). Türkiye’nin 1960’li yılları (ss. 809-845). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Doyuran, L. (2018). Medyatik bir çalışma alanı olarak eleştirel söylem çözümlemesi (Televizyon dizileri örneğinde). Erciyes İletişim Dergisi, 5 (4), 301-323.
• Erdoğan, İ. (2014). Medya teori ve araştırmaları. Ankara: Erk Yayınları.
• Heywood, A. (2012). Siyaset. (B. B. Özipek, B. Şahin, M. Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu, & A. Yayla, Çev.). Ankara: Liberte Yayınları.
• İstanbul Gazeteciler Sendikası (İGS). (1963). 10 Ocak ve ötesi. İstanbul: İstanbul Gazeteciler Sendikası Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2012). Demokrat Parti dönemi toplumsal tartışmaları. Ankara: Doğu Kitabevi.
• Kaya, R. (1985). Kitle iletişim sistemleri. Ankara: Teori Yayınları.
• Kaya, R. (2009). İktidar yumağı: Medya, sermaye, devlet. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kemal, Y. 1961. (1961, Ocak 11). Fikir işçilerinin yaptığı sessiz yürüyüş. Basın, s. 6.
• Kemal, Y. (1961, Ocak 12). Elele kardeşler. Basın, s. 2.
• Kıral, E. (1961, Ocak 11). Çıktık açık alınla. Basın, s. 1.
• McChesney, R. (2006). Medyanın sorunu. (Ç. Çidamlı, E. Coşkun & E. Usta, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık. McQuail, D. (1994). Mass communication theory: An introduction. London: Sage.
• Negrine, R. (1991). Politics and the mass media. London: Routledge.
• Nesin, A. (1961, Ocak 11). Yalnız kalmaya mahkûmlar. Basın, s. 3.
• Neziroğlu, İ. & Yılmaz, T. (2013). Hükümetler, programları ve genel kurul görüşmeleri, Cilt 2. (22 Nisan 1950-20 Kasım 1961). Ankara: TBMM Basımevi.
• Oğuz, C. M. (2008). Söylem analizi. Sosyoloji Notları. 5, 52-57.
• Özek, Ç. (1978). Türk basın hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Özsever, A. (2004). Tekelci medyada örgütsüz gazeteci, Türkiye’de basın çalışanlarının sorunları ve bir model önerisi. Ankara: İmge Kitapevi.
• Pasinler, G. E. (2016). Nail Güreli. S. Gezgin, V. Polat, & E. Arcan (Ed.). Türkiye sözlü basın tarihi 3 (ss. 1-42). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Picard, R. G. (1998). Media concentration, economics and regulations. D. Graber, D. Mcquail & P. Norris (Ed.). The politics of news: The news of politics. (ss. 193- 217). Washington: Congressional Quarterly Press.
• Saç, S. (2017). Ilımlı mücadeleden radikal önlemlere: 27 Mayıs 1960. M. K. Kaynar (Ed.). Türkiye’nin 1960’lı yılları (ss. 77-98). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sancar, T. Y. (2006). Türklüğü, cumhuriyeti, meclisi, hükümeti, adliyeyi, bakanlıkları, devletin askeri ve emniyet muhafaza kuvvetlerini alenen tahkir ve tezyif suçları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Shoemaker, P. J. & Reese, S. D. (1996). Mediating the message: Theories of influences on mass media content. Pennsylvania: Longman.
• Tılıç, D. (1998). Utanıyorum ama gazeteciyim. İstanbul: İletişim.
• Topuz, H. (2015). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Toruk, İ. (2007). Türkiye’deki medyanın sahiplik yapısındaki değişimler. B. Arık & M. Şeker (Ed.). Bir sorun olarak gazetecilik (ss. 71-90). Konya: Tablet Yayınları.
• Toruk, İ. & Sine, R. (2012). Haber söylem üretimindeki ideolojik etki: Wikileaks haberleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 351-378.
• Tuğluoğlu, F. (2019). 27 Mayıs’ı restore etme projesi: Tedbirler kanunu (1962). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. (35), 1-26.
• Ural, A. (2010). Medya, sermaye, siyaset üçgeni “Satılık medya”. İstanbul: Siyah Beyaz Yayıncılık.
• van Dijk, T. A. (1988). News as discourse. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
• Vural, S. (1994). Kitle iletişiminde denetim stratejileri. Ankara: Özışık Matbaacılık.
• Ward, S. J. (2004). The invention of journalism ethics, first edition: the path to objectivity and beyond. Montreal & Kingston: McGill-Queen’s University Press.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.