BRETCH ETKİSİ VE “ARTURO Uİ’NİN ÖNLENEBİLİR YÜKSELİŞİ” ADLI OYUNUNDA TARİHSEL GERÇEKLER DOĞRULTUSUNDA POLİTİK VE EPİK UNSURLAR

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 1, 502 - 524, 26.01.2022

Erdal Baran

https://doi.org/10.21547/jss.943404

Öz

Platon, Aristoteles; Hegel ve Marx gibi düşünürler, sanatın bir iletişim aracı olarak bilgiyi yayma amacıyla asırlardan beri kullanıldığını kabul etmişlerdir. Sanatın da kendi içinde dalları mevcuttur. Söz konusu dallardan biri de tiyatrodur. Tiyatronun da asırlardan beri gerek yazılı metinler halinde gerekse sahnelendiği kadarıyla her dönem seyircisine ve okuyucusuna vermek istediği bir bilgi, bir mesaj olmuştur. Bununla birlikte tiyatro da diğer sanat dalları gibi yüzyıllara bağlı olarak kademeli bir şekilde değişimlere uğramıştır. En ilkel zamanlardan modern zamanlara kadar oyunların içeriği ile birlikte sahnelenme tekniklerine bağlı olarak dramatik, epik şeklinde türlere ayrılmıştır. Dramatik tiyatronun bazı noktalarda yetersiz olduğunu düşünen Bertolt Brecht, epik tiyatroyu geliştirerek 20. yüzyılda sanat dallarından tiyatroya farklı bir bakış ve ifade biçimi kazandırmıştır. Brecht’in bu yaklaşımı dünya çapında bir yankı yapmış ve tiyatronun söz konusu yıllarda toplumsal problemleri ifade etmek için en iyi araçlardan biri olduğu ortaya konmuştur. Tolumu yönetmekle yükümlü iktidardaki egemen kimselerin de eleştirilebileceğini sahnelediği oyunlarla kanıtlayan Brecht, epik tiyatroyu teknik olarak şaşırtma esasına odaklayarak toplumun aksak yanlarını ve insanların farkında olmadan yabancılaştığı değerleri su yüzüne çıkarmak için kullanmıştır. Şüphesiz Türk aydınları ve yazarları, epik tiyatroya yazılış olarak da sahneleniş olarak da kayıtsız kalmamışlardır. Epik tiyatronun teknik açıdan sahnelenmesi ile geleneksel dramatik tiyatroların sahnelenmesi arasında birçok fark vardır. Bu farklar Brecht tiyatrolarının okunup anlaşılmasına bağlı olarak yazardan yazara kısmi boyutta değişmektedir. Sermet Çağan’ın Ayak Bacak Fabrikası, adlı oyunu kısmi boyutta karşılaştırılmıştır. Türk tiyatro kültüründe de yansımaları olan epik tiyatronun Brecht’in bir eseri üzerinden incelenerek eserdeki tarihsel gerçekçilik ve şaşırtma esasına dayalı epik unsurlar bu çalışmanın odak noktası olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bertolt Brecht, Epik Tiyatro, Dramatik Tiyatro, Tarihsel Gerçekçilik, Epik Unsurlar

Teşekkür

Sayın editör Hoca'm, ilgi ve alakanıza şimdiden teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim. Saygılar, selamlar.

BRETCH ETKİSİ VE “ARTURO Uİ’NİN ÖNLENEBİLİR YÜKSELİŞİ” ADLI OYUNUNDA TARİHSEL GERÇEKLER DOĞRULTUSUNDA POLİTİK VE EPİK UNSURLAR

Öz

Platon, Aristoteles; Hegel ve Marx gibi düşünürler, sanatın bir iletişim aracı olarak bilgiyi yayma amacıyla asırlardan beri kullanıldığını kabul etmişlerdir. Sanatın da kendi içinde dalları mevcuttur. Söz konusu dallardan biri de tiyatrodur. Tiyatronun da asırlardan beri gerek yazılı metinler halinde gerekse sahnelendiği kadarıyla her dönem seyircisine ve okuyucusuna vermek istediği bir bilgi, bir mesaj olmuştur. Bununla birlikte tiyatro da diğer sanat dalları gibi yüzyıllara bağlı olarak kademeli bir şekilde değişimlere uğramıştır. En ilkel zamanlardan modern zamanlara kadar oyunların içeriği ile birlikte sahnelenme tekniklerine bağlı olarak dramatik, epik şeklinde türlere ayrılmıştır. Dramatik tiyatronun bazı noktalarda yetersiz olduğunu düşünen Bertolt Brecht, epik tiyatroyu geliştirerek 20. yüzyılda sanat dallarından tiyatroya farklı bir bakış ve ifade biçimi kazandırmıştır. Brecht’in bu yaklaşımı dünya çapında bir yankı yapmış ve tiyatronun söz konusu yıllarda toplumsal problemleri ifade etmek için en iyi araçlardan biri olduğu ortaya konmuştur. Tolumu yönetmekle yükümlü iktidardaki egemen kimselerin de eleştirilebileceğini sahnelediği oyunlarla kanıtlayan Brecht, epik tiyatroyu teknik olarak şaşırtma esasına odaklayarak toplumun aksak yanlarını ve insanların farkında olmadan yabancılaştığı değerleri su yüzüne çıkarmak için kullanmıştır. Şüphesiz Türk aydınları ve yazarları, epik tiyatroya yazılış olarak da sahneleniş olarak da kayıtsız kalmamışlardır. Epik tiyatronun teknik açıdan sahnelenmesi ile geleneksel dramatik tiyatroların sahnelenmesi arasında birçok fark vardır. Bu farklar Brecht tiyatrolarının okunup anlaşılmasına bağlı olarak yazardan yazara kısmi boyutta değişmektedir. Sermet Çağan’ın Ayak Bacak Fabrikası, adlı oyunu kısmi boyutta karşılaştırılmıştır. Türk tiyatro kültüründe de yansımaları olan epik tiyatronun Brecht’in bir eseri üzerinden incelenerek eserdeki tarihsel gerçekçilik ve şaşırtma esasına dayalı epik unsurlar bu çalışmanın odak noktası olmuştur

Anahtar Kelimeler

Bertolt Brecht, Epik Tiyatro, Dramatik Tiyatro, Tarihsel Gerçekçilik, Epik Unsurlar

Kaynakça

• Aykut, C. (2016). Bertolt Brecht Estetiği ve Türk Tiyatrosuna Etkileri, Yayımlanmamış Yükesk Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşe.
• Berman, Marshall (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, Modernite Deneyimi, Çev. Ümit Altuğ-Bülent Peker, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Benjamin, W. (2007). Brecht’i Anlamak (3. Basım), İstanbul: Metis yayınları.
• Brecht, B. (2014). Bütün Oyunları 7, çev. Özdemir Nutku, İstanbul: Agora Kitaplığı Yay.
• Brecht, B. (2011). Epik Tiyatro, Çev. Kâmuran Şipal, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Çalışlar, A. (1995). Tiyatro Ansiklopedisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kesting, M. (1985). Tarihte ve Çağımızda Epik Tiyatro, (Çev.: Yılmaz Onay), İstanbul: Adam Yay.
• Nutku, Ö. (2007). Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro, İstanbul: Özgür Yay.
• Nutku, Ö. (1971). “Ayak-Bacak Fabrikası’nı Sahneye Koyarken Zorunlu Düşünceler”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, c. 2, sayı. 2, s. 29-76.
• Otyam, F. (1967). Gide Gide 9-Korku - Kaymakam Babo – Köprü - Kara Tohum, Ankara: Başnur Matbaası.
• Parkan, M. (1983). Brecht Estetiği ve Sinema, Ankara: Dost Kitabevi. Şener, S. (2008). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara: Dost Yay.
• Taner, H. (2010). Keşanlı Ali Destanı (16. Basım), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yula, Ö. (1994). Tiyatroda Modern / Postmodern, Birikim, S. 64, İstanbul: Birikim Yayıncılık.
• Wright, E. (1998). Postmodern Brecht,(Çeviren: Ayşegül Bahçıvan), Ankara: Dost Kitabevi.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2005). Tiyatro ve Canlandırma (5. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.