BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA İTTİHAT ve TERAKKİ HÜKÜMETLERİNİN ALDIĞI İKTİSADİ TEDBİRLER ve UYGULAMALAR: SAVAŞ EKONOMİSİ EKSENİNDE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 4, 2321 - 2340, 19.10.2022

Lütfi Arslan

https://doi.org/10.21547/jss.1086605

Öz

Savaş kavramı, askeri ve siyasi yönü kadar toplumsal hayatı etkileyen ekonomik yönüyle de ön plana çıkmaktadır. Sanayi İnkılabının savaş sektörüne uygulanması ile şekillenen XIX ve XX yüzyıldaki değişim ve dönüşüm, dünyanın o güne kadar görmediği ilk büyük harbin 1914’te patlak vermesine yol açmıştır. Harpler, I. Dünya Harbi ile sosyal ve iktisadi hayatın baştan sona düzenlenmesini gerekli kılmıştır. Bu durum savaş ekonomisine yönelik yeni tedbirlere yol açmıştır. Osmanlı Devleti I. Dünya Harbi’nin getirdiği askeri tedbirler yanında, harbin sürekliliğini sağlamak, toplumsal ihtiyaçları karşılayabilmek ve en önemlisi ulusal çıkarları korumak adına bazı tedbir ve uygulamaları hayata geçirmiştir. Bu kapsamda savaş ekonomisine yönelik olarak olağanüstü harp masraflarını karşılamak için Balkan Harbi Döneminde çıkarılan “Harp Vergisi” alınmaya devam etmiştir. Ayrıca ordunun finansmanını sağlamak amacıyla İttihat ve Terakki Hükümeti tarafından “Tekalif-i Harbiye Kanunu” çıkarılmıştır. Bununla halkın ihtiyaç fazlası ürünlerine el konulması kararlaştırılmıştır. Bunun yanında memur maaşlarının yarısının ödenmesi, Almanya ve Avusturya-Macaristan’dan borç alınması, emisyon, devlet tahvili satma, kapitülasyonların kaldırılması diğer uygulamalar arasındadır. Ticaret odası ve bankaların isteği üzerine iç ve dış borç ödemeleri ertelenerek, yiyecek maddeleri ve hayvan ihracatı durdurulmuştur. Bu çalışmada İttihat ve Terakki Hükümeti’nin I. Dünya Harbi’nde savaş ekonomisine yönelik aldığı tedbir ve uygulamalar arşiv belgeleri ve araştırma eserler ekseninde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik, Harp, Tahvil, Tedbir, Uygulama

Teşekkür

Teşekkür eder saygılarımı sunarım

ECONOMIC MEASURES AND APPLICATIONS TAKEN BY THE GOVERNMENT OF CUP AND PROGRESS ON THE WAY TO THE FIRST WORLD WAR: AN EVALUATION ON THE AXIS OF WAR ECONOMY

Öz

The concept of war comes to the fore with its economic aspect, which affects social life as well as its military and political aspects. The change and transformation in the XIX and XX centuries, shaped by the application of the Industrial Revolution to the war sector, led to the outbreak of the first great war, which the world had never seen before, in 1914. The wars necessitated the regulation of social and economic life from beginning to end with the First World War. This situation has led to new measures for the war economy. In addition to the military measures brought by the First World War, the Ottoman Empire implemented some measures and practices in order to ensure the continuity of the war, to meet the social needs and most importantly to protect the national interests. In this context, the "War Tax", which was issued during the Balkan Wars, continued to be collected in order to cover the extraordinary war expenses for the war economy. In addition, "Tekalif-i Harbiye Law" was enacted by the Union and Progress Government in order to finance the army. With this, it was decided to confiscate the surplus products of the people. In addition, paying half of civil servants' salaries, borrowing from Germany and Austria-Hungary, selling emissions, government bonds, and abolishing capitulations are among other practices. At the request of the chamber of commerce and banks, domestic and foreign debt payments were postponed, and food and animal exports were stopped. In this study, the measures and practices taken by the Committee of Union and Progress towards the war economy in the First World War are discussed on the axis of archival documents and research works.

Anahtar Kelimeler

Economic, War, Bonds, Measure, İmlimentation

Kaynakça

• Akşin, S. (1987). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Remzi Kitabevi.
• Arslan, C. B. (2016). Birinci Dünya Savaşı ve Harp Vergisi. Akademik Bakış Dergisi, 57, 73-83
• Aslan, A. (2010). Türk Basınında Talat Paşa Suikastı ve Yansımaları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Boratav, K. (2007). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005. İmge Kitabevi.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA),
• Hanioğlu, Ş. (1985). Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889-1902). İletişim Yayınları.
• Erickson, Edward J. (2011). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı (1914-1918). Timaş Yayınları.
• Karateşer, B. (2013). Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Döneminde İstanbul’un İaşesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İBF Dergisi, III (II), 97-114
• Müderrisoğlu, A. (1990). Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2007). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tevetoğlu, F. (1989). Atatürk- İttihat ve Terakki. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5 (15), 613-623
• Toprak, Z. (1980). Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı Finansmanı ve Para Politikası. ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel sayı, 205-238
• Türk, M. (2018). Enver Paşa’nın Osmanlı Dış Politikasına Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Uzun, H. (2019). Birinci Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Hükümetleri ve Programlarının Analizi. Atatürk Yolu Dergisi,
• Zürcher, E. J. (1987). Millî Mücadelede İttihatçılık. Bağlam Yayınları.