“RİNDİN DİNİ” Rint-Zahit Çatışmasının Dinî Yönü

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 1, 85 - 103, 27.01.2023

Mustafa Yunus Gümüş

https://doi.org/10.21547/jss.1038474

Öz

Religious rules, by synthesizing the socio-cultural elements of the society, control the lives of individuals and are at least as effective as social norms and have the power of sanction. The most important element that distinguishes these norms from social norms is that the source of religious norms is divine, and those who do not fulfill them are considered sinful because they commit crimes, but act contrary to divine orders. There is a great struggle between the idealized rint by the Divan poets and the type of ascetic that the poets dislike and humiliate. Although there are many aspects of the conflict between them, the difference in their view of religion is one of the important reasons for the conflict between them. On the one hand, there is the rint, who keeps a distance from the rules, and on the other hand, there is the ascetic who blindly adheres to the orders and prohibitions. This confusion between two inseparable types of Divan poetry has taken its place in the poems of many Divan poets. In our study, the religious reasons for the conflict between rint and ascetic will be explained with sample couplets.

Anahtar Kelimeler

Rint, Ascetic, Religion, World, Hereafter, Bigotry.

“RİNDİN DİNİ” Rint-Zahit Çatışmasının Dinî Yönü

Öz

Dinî kurallar, toplumun sosyokültürel unsurlarıyla sentez oluşturarak bireylerin hayatlarını kontrol eder ve en az sosyal normlar kadar etkili olup yaptırım gücüne sahiptir. Bu normları sosyal normlardan ayıran en önemli unsur, dinî normların kaynağının ilahi olması ve yerine getirmeyenlerin suç işlemekle birlikte ilahi emirlere aykırı davrandığı için günahkâr olarak değerlendirilmesidir. Divan şairleri tarafından idealize edilmiş rint ile şairlerin sevmediği, aşağıladığı zahit tipi arasında büyük bir mücadele vardır. Onlar arasındaki çatışmasının birçok yönü bulunmakla birlikte dine bakışlarındaki farklılık, aralarındaki çatışmanın önemli nedenlerindendir. Bir yanda kurallara mesafeli duran rint, diğer yanda emir ve yasaklara körü körüne bağlı olan zahit bulunmaktadır. Divan şiirinin birbirinden ayrılmaz iki tipi arasındaki bu kargaşa, birçok divan şairinin şiirlerinde yerini almıştır. Çalışmamızda rint ve zahit arasındaki çatışmanın dinî nedenleri örnek beyitler ile açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rint, Zahit, Din, Dünya, Ahiret, Bağnazlık.

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aktaş, H. (2013). Kur’ân’a göre nefis eğitimi, Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane.
• Aktepe, O. (2012). Kaza-Kader’in mahiyeti ve değişip değişmemesi problemi. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi, 10(2), 69-90.
• Âsım, A. (2009). Burhân-ı Kâtı tercemesi. İstanbul: Türk Dil Kurumu.
• Aydın, H. (1999). “Kutsa b. Luka ve ruh ile nefis arasındaki ayırım adlı kitabı”, AÜİF Dergisi, C.40, s.387-402.
• Bergson, H. (2013). Ahlakın ve dinin iki kaynağı. (M. M. Yakupoğlu, Çev.) Ankara: Doğu-Batı.
• Ceyhan, S. (2013). Zühd. Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi (Cilt 44, s. 530-533). İstanbul: TDV.
• Çoştu, F. C. (2015, Aralık). Zaman üzerine bir sınıflama denemesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 647-674.
• Demirci, M. (1987). Zahidlik nedir, dünya-ahiret dengesi nasıl kurulur? DEÜİFD(4), 105-128.
• Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Doğan, D. M. (1996). Büyük Türkçe sözlük. İstanbul: İz.
• Gümüş, M. Y. (2018). Klasik Türk şiirinde rintlik. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• İçli, Ahmet (2013). Fuzûlî’nin Rind ü Zâhid eserinde Rind ve Zâhid değerlendirmeleri üzerine bir inceleme. Muzaffer Akkuş Armağanı. Konya: Kömen, s. 21-32.
• Kalkışım, M. (2013). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: Akçağ.
• Küçük, S. (2011). Bâkî Dîvânı. Ankara: TDK.
• Macdonald, D. B. (1988). Din. İslam ansiklopedisi (s. 590-591). içinde İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Macit, M. (1997). Nedîm Divanı. Ankara: Akçağ.
• Nâci, M. (1987). Lugat-ı Nâcî. İstanbul: Çağrı.
• Okumuş, E. (2006), Gösterişçi Dindarlık. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VI/2, s
• Öztürk, Y. N. (1993). Zühd. İslam ansiklopedisi (Cilt 13). içinde İstanbul: MEB.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü (Cilt 3). İstanbul: MEB.
• Parlatır, İ. (2012). Fuzûlî Dîvânı. Ankara: Akçağ.
• Pürcevâdî, N. (1998). Can esintisi İslam‘da şiir metafiziği. (H. Kırlangıç, Çev.) İstanbul: İnsan Yayınları.
• Sâmi, Ş. (1989). Kâmûs-ı Türkî,. İstanbul: Enderun.
• Sevük, İ. H. (1942). Edebiyat bilgileri. İstanbul.
• Soysaldı, M. (2001). Kur’an-ı Kerim’e göre ahiret inancı. Diyanet Dergisi, 37/4, 59-76.
• Sucu, N. (2007, Aralık). Zâhid-Sûfî tipinin kimliği, Divan edebiyatındaki yeri ve sosyal hayattaki örnekleri. İSTEM(10), 227-253.
• Sucu, N. (2014). Hakikatin estetik boyutu tasavvuf ve Divan şiirinin müşterekleri, II. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Veli Sempozyumu, Kastamonu.
• Şentürk, A. A. (1996). Klâsik Osmanlı edebiyatı tiplerinden Sufi yahut Zahid hakkında. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Tarlan, A. N. (1992). Ahmed Paşa Divanı. Ankara: Akçağ.
• Tarlan, A. N. (1992). Hayâlî Dîvânı. Ankara: Akçağ.
• Tarlan, A. N. (1992). Necâtî Beg Divanı. Ankara: Akçağ.
• TDK. (1988). Türkçe sözlük (Cilt 2). İstanbul.
• Tümer, G. (1994). Din. Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi (Cilt 9, s. 312-320). İstanbul: TDV.
• Tümer, G., & Küçük, A. (1993). Dinler tarihi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Uludağ, S. (1991). Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Marifet.
• Üzgör, T. (1991). Fehîm-i Kadîm (Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi). Ankara: AKDTYK AKM.
• Yıldız, A. "Rind ü Zâhid/Muhâvere-i Rind ü Zâhid/Risâle-i Rind ü Zâhid (Fuzûlî)". Türk edebiyatı eserler sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/rind-u-zahid-muhavere-i-rind-u-zahid-risale-i-rind-u-zahid-fuzuli. [Erişim Tarihi: 05 Kasım 2022].