Gaziantep İli Ağızlarında Ünlü Yuvarlaklaşması

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 1, 104 - 114, 27.01.2023

Ahat Üstüner , Emine Soyyigit

https://doi.org/10.21547/jss.1106113

Öz

In the Turkish language, word roots or stems are combined with affixes according to their phonetic harmony. Vowel or consonant sounds in a word can be effective on other sounds in the same word. The merger between the sounds in Turkish is in accordance with the rules of sound harmony. Although there are some exceptions in the written language of Turkey Turkish, this situation changes in dialects, while the phonetic harmony is more pronounced. Due to some sound events, we encounter features that are outside the rules of the standard language in dialects. These features can sometimes be the remnants of the phonetic features of an old period of the Turkish language.
In this study, the vowel rounding seen in a certain region in the mouth of Gaziantep and the reasons for these roundings will be emphasized. Gaziantep is an important province with some differences in Turkish language and culture due to its geographical and historical location. As the Turks began to settle in the region, the characteristics of the Gaziantep dialect began to emerge. According to historical information, at least eighteen of the Oghuz tribes settled in Gaziantep, and this situation was also reflected in the pronunciation characteristics of the region. Due to this historical depth and geographical location, Gaziantep dialect has gained a different richness in terms of sound and shape.

Anahtar Kelimeler

Dialect studies, Gaziantep dialect, vowel rounding

GAZİANTEP İLİ AĞIZLARINDA ÜNLÜ YUVARLAKLAŞMASI

Öz

Türk dilinde sözcük kök veya gövdelerinin eklerle birleşmesi, ses uyumları doğrultusunda gerçekleşmektedir. Bir sözcükte yer alan ünlü ya da ünsüz sesler, aynı sözcükte bulunan diğer sesler üzerinde etkili olabilmektedir. Türkiye Türkçesi yazı dilinde bazı istisnalar olsa da ses uyumları daha belirginken, ağızlarda bu durum değişmektedir. Bazı ses olaylarından dolayı ağızlarda standart dilin kuralları dışında kalan özelliklerle karşılaşmaktayız. Bu özellikler, bazen Türk dilinin eski bir döneminin ses özelliklerinin kalıntısı da olabilmektedir.
Bu çalışmada Gaziantep ağzında belli bir bölgede görülen ünlü yuvarlaklaşması ve bu yuvarlaklaşmaların sebepleri üzerinde durulacaktır. Gaziantep, coğrafi ve tarihî konumu dolayısıyla Türk dili ve kültürü içinde bazı farklılıklar taşıyan ve önem arz eden bir ilimizdir. Türklerin bölgede yerleşmeye başlamasıyla birlikte Gaziantep ağzının özellikleri oluşmaya başlamıştır. Tarihî bilgilere göre Gaziantep’e Oğuz boyunun en az on sekizi yerleşmiştir. Bu durum, Gaziantep’in söyleyiş özelliklerine de yansımıştır. Bu tarihî derinlik ve coğrafi özellikleri dolayısıyla Gaziantep ağzı ses ve şekil bakımından farklı bir zenginlik kazanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ağız araştırmaları, Gaziantep ağzı, ünlü yuvarlaklaşması.

Kaynakça

• Ahanov, K. (2013). Dil biliminin esasları (Akt. Murat Ceritoğlu). Ankara: TDK Yay.
• Banguoğlu, T. (1986). Türkçenin grameri. Ankara: TTK Basımevi.
• Buran, A. ve Alkaya, E. (2004). Çağdaş Türk lehçeleri. Ankara: Akçağ Yay.
• Ercilasun, A. B. (2010). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ Yay.
• Ergin, M. (1985). Türkçenin dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Ergin, M. (2011). Orhun Kitabeleri. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Gabain, A. V. (2003). Eski Türkçenin grameri (Çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yay.
• Gülsevin, G. (2007). Eski Anadolu Türkçesinde ekler. Ankara: TDK Yay.
• Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara: TDK Yay.
• Karahan, L. (2006). Eski Anadolu Türkçesinin kuruluşunda yazı dili-ağız ilişkisi. Turkish Studies. Volume 1/1. Summer 2006.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin dil bilgisi. Ankara: Akçağ Yay.
• Karadoğan, A. (2001). Eski Anadolu Türkçesinde yuvarlaklaşan ekler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. C. I-II. S. 44. 171-79.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin temeli Oğuz Türkçesinin gelişimi. Ankara: TDK Yay.
• Şahin, H. (2011). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yay.
• Savran, H. (2018). Türk Dilinde yuvarlaklaşma olayı ve dudak uyumu. Türk Bilig. S. 35. 89-96.
• Serebrennikov, B. A. ve Gadjieva, N. Z. (2011). Türk yazı dillerinin karşılaştırmalı tarihî grameri. Ankara: TDK Yay.