1957 General Elections: Changing Political Balance in the Country

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 3, 865 - 880, 28.07.2023

Tülay Aydın

https://doi.org/10.21547/jss.1281517

Öz

The 1957 general elections, which had a critical importance in the process leading up to the 1960 Military Coup, created a process that determined the fate of the ruling and opposition parties both in terms of implementation and results. In this process, the tense political atmosphere within the framework of the political and socio-economic conditions of the country also affected the elections and their results. The rapid rise of the DP during the 1950-1960 period, when the CHP, which had been in power for a long time, went into opposition, resulted in a decline at the same rate. The point that makes the 1957 elections, which is the most important indicator of this decline, different from the previous elections was the extent of the decline and the change reflected on the electorate. It seems interesting that especially in some provincial provinces, the choice of voters undergoes a radically opposite change. In this respect, the 1957 elections have an important and special position both in the history of the DP and in Turkish political life. The fact that the DP, which received results contrary to expectations, especially in the provincial provinces, could not read the results well, was a turning point in the destiny of the party. In this study, which deals with the CHP victory that emerged in 1957 in Adana, Çankırı, Elâzığ, Gümüşhane, Maraş, Niğde, Sivas, Tokat, Urfa and Uşak, which the DP holds with the results of the last two elections, and the reasons for this sharp break with the DP, The clues of the changing political balance are examined. The study is of the opinion that both the rupture and confusion experienced in the local party organizations of the mentioned provinces and the strategies followed by the DP center affected the 1957 election results. Local and national newspapers and literature studies are the main source of reference.

Anahtar Kelimeler

DP, CHP, 1957, electıons

1957 Genel Seçimleri: Taşrada Değişen Siyaset Dengesi

Öz

1960 Darbesine giden süreçte kritik bir önem ihtiva eden 1957 genel seçimleri gerek uygulama ve gerekse sonuçları itibariyle iktidar ve muhalefet partilerinin kaderini belirleyici bir süreç doğurmuştur. Bu süreçte ülkenin içinde bulunduğu siyasi ve sosyo-ekonomik koşullar çerçevesinde gerilen siyasi hava, seçimleri ve sonuçlarını da etkilemiştir. Uzun süre iktidarda bulunmuş olan CHP’nin muhalefete geçtiği 1950-1960 yılları evresinde DP’nin hızlı yükselişi aynı hızda bir düşüş ile sonuçlanmıştır. Bu düşüşün en önemli göstergesi olan 1957 seçimlerini önceki seçimlerden farklı kılan nokta düşüşün ve değişimin seçmene de yansıyan boyutu olmuştur. Özellikle bazı taşra illerinde seçmen tercihinin taban tabana zıt bir değişime uğraması ilginç görünmektedir. 1957 seçimleri bu yönüyle hem DP tarihinde hem de Türk siyasal hayatında önemli ve özel bir konuma sahiptir. Bilhassa taşra illerinde beklenenin aksine sonuçlar alan DP’nin bu neticeyi iyi okuyamamış olması ise partinin kaderinde bir dönüm noktası olmuştur. DP’nin son iki seçim sonucu elinde tuttuğu Adana, Çankırı, Elâzığ, Gümüşhane, Maraş, Niğde, Sivas, Tokat, Urfa ve Uşak’ta 1957 yılında ortaya çıkan CHP zaferinin ve DP’den bu sert kopuşun sebeplerini ele alan bu çalışmada bu taşra illerinde değişen siyasi dengenin ipuçları incelenmektedir. Çalışma bahsi geçen illerin hem yerel siyasi parti teşkilatlarında yaşanan kopuş ve karmaşayı hem de DP ve CHP parti merkezlerinin izlediği stratejilerin 1957 seçim sonuçlarını etkilediği kanaatindedir. Yerel ve ulusal gazeteler ve literatür çalışmaları esas başvuru kaynağı niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

DP, CHP, 1957, seçim

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi
• BCA, 30.1.0.0.43.254.17, 06.11.1957. BCA, 30.1.0.0.52.312.1, 5, 27.10.1957. BCA, 30.1.0.0.52.312.4, 30.10.1957.
• Resmî Gazete, sayı 8748, 07 Temmuz 1954.
• Resmî Gazete, sayı 9346, 30 Haziran 1956.
• Resmî Gazete, sayı 9705, 13 Eylül 1957.
• TBMM Tutanak Dergisi, C.12, toplantı:1, dönem:10, Ankara, Haziran 1956.
• TBMM Tutanak Dergisi, C. 1, toplantı: 1, dönem:10, Ankara 1954.
• Ahmad, F. (2010). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945-1980). İstanbul: Hil Yayınları.
• Albayrak, M. (2004). Türk siyasi tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix.
• Aldıkaçtı, O. (1959). 27 Ekim 1957 milletvekilleri seçimi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 24 (1-4), 13-25.
• Alkan, M. Ö., ve Nergiz, B. (2018). 1945-1960 arası 1946, 1950, 1954 ve 1957 genel seçimlerinde Doğu'da DP-CHP rekabeti. http://acikerisim.kirklareli.edu.tr/.
• Atayakul, F. A. (2007). Türkiye’de Demokrat Parti Döneminde genel seçimler (1950-1954-1957). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çetinkaya, S. G. (2020). Basına ispat hakkı tanınması meselesi ve muhalif duruş. Tarih İncelemeleri Dergisi, 35(1), 133-165.
• Demir, Ş. (2007). Adnan Menderes ve 6/7 Eylül olayları. İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, (12), 37-63.
• Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti tarihi ve ideolojisi, Ankara: İmge Kitabevi.
• İlyas, A. (2018). 1950- 1960 yılları arasında gerçekleşen genel seçimlerin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 9 (4), 563-575.
• Karataş, E. (2021). Demokrat Parti Döneminde Adana’da siyasal hayat (1950-1960). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Karpat, K. H. (2013). Türk siyasi tarihi (siyasal sistemin evrimi), Elitez, C. (Çev). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (1961). The Turkish election of 1957. The Western Political Quarterly, 14(2), 436-459.
• Kaya, Y. ve Yeter, B. (2018). Demokrat Parti Döneminde Kıbrıs Sorunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2), 215-229.
• Kaya, Y. (2018). 1957 Genel Seçimlerinin Türk Siyasi Yaşamına Yansımaları. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20, 585-600.
• Kubilay, Ç. (2014). Demokrat Parti döneminde basında ispat hakkı tartışmaları. İletişim Araştırmaları, 2(1), 11-43.
• Pancar, E. ve Öğredik, A. (2013). Yerel basına göre Demokrat Parti Döneminde Elazığ’da siyasi hayat (1954-1957). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (46) 382-403.
• Şen, B. (2020). Çok partili hayata geçiş ve sonrasında Çankırı: eğitim, kültür, siyasi ve sosyal hayat (1946-1960), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• TÜİK. (2012). Milletvekili genel seçimleri 1923-2011. Ankara.
• Türk, H. S. (1969). Türk seçim sisteminde oy hakkı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 26(3), 79-114.
• Yaşar, B. (2014). Demokrat Parti’de parti içi demokrasi (1946-1960). Tarih Okulu Dergisi, 7 (XVIII).
• Akgün, Cumhuriyet, Demokrasiye Hizmet, Demokrat Çankırı, Devrim, Genç Demokrat, Halk Postası, Halk Sesi, Milliyet, Türk Sözü, Tokat Sesi, Turhal, Urfa’nın Sesi, Yeni Erbaa, Ulus Gazetesi, Vatan, Yeni Adana, Yeni Urfa, Yeni Adana
• https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekiligenelseçimleri