Tilmen Höyük’te Bulunmuş Olan MÖ 3. Binyıla Ait Bir Grup Açık Renkli Yalın Keramik

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 1, 15 - 37, 25.01.2024

Sabahattin Ezer

https://doi.org/10.21547/jss.1382437

Öz

Tilmen Höyük’teki kazılar 1959-64 ve 1969-72 yılları arasında U. Bahadır Alkım tarafından yürütülmüştür. Söz konusu kazılar sonucunda Tilmen Höyük’te MÖ 4. binden MÖ 2. binyılın sonlarına kadar kesintisiz bir yerleşim saptanmıştır. Bu kazılar sonucu bulunmuş olan İlk Tunç Çağı’na ait çark yapımı, iyi pişmiş bir grup keramik tarafımızdan Açık Renkli Yalın Keramik (ARYK) olarak isimlendirilmiştir. Bu keramik grubu ilk olarak Braidwood tarafından Plain Simple Ware / Simple Ware olarak arkeoloji literatürüne girmiştir. Açık renkli, çark yapımı, hamuru iyi arıtılmış ve iyi pişmiş olan bu keramik grubu İlk Tunç Çağı’nda Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Kuzey Suriye’de yoğun olarak görülür. Uluslararası terminolojide Orta Fırat Bölgesi, Fırat Nehri’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Kuzey Suriye’de kalan kısmını tanımlamaktadır. Bu bölge ARYK grubunun çekirdek bölgesi olarak kabul edilebilir. Çok geniş bir yayılım alanı bulmuş olan ARYK Doğu ve Orta Anadolu’da ithal malzeme olarak görülmektedir. Söz konusu keramik grubu Geç Kalkolitik Çağ’dan itibaren gelişimini sürdürerek MÖ. 2. binyıl boyunca görülmeye devam eder. Özellikle İTÇ’den itibaren teknolojik gelişmeler gösterir. ARYK, İTÇ başlarında çarkta üretilmeye başlar ve İTÇ’nin sonlarına doğru hızlı çark üretimi bir keramik grubu olarak devam eder. İTÇ’nin sonlarında bu keramik grubunun belli standartlara bağlı, seri olarak üretildiğini söyleyebiliriz. ARYK grubunda görülen bazı formlar tarihlendirme açısından önemlidir. Cyma-recta olarak bilinen “S” profilli kâseler İTÇ I-II’ye, caliciform olarak bilinen çan biçimli bardaklar ise İTÇ’nin sonlarına tarihlenmektedir. Bu makalede incelenmiş olan Tilmen Höyük’e ait keramikler İTÇ I’den başlayarak İTÇ/OTÇ geçiş evresine tarihlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tilmen Höyük, İlk Tunç Çağı, Açık Renkli Yalın Keramik

A Group of 3rd Millenium BC Plain Simple Ware Pottery Found at Tilmen Höyük

Öz

The excavations at Tilmen Höyük were carried out by U. Bahadir Alkım between 1959-64 and 1969-72. These excavations revealed an uninterrupted settlement at Tilmen Höyük from the 4th millennium BC to the end of the 2nd millennium BC. A group of wheel-made, well-fired pottery belonging to the Early Bronze Age recovered during these excavations has been named Açık Renkli Yalın Keramik (ARYK) by us. This ceramic group was first introduced to the archaeological literature as Plain Simple Ware by Braidwood. This light-colored, wheel-made, well-purified, and well-fired ceramic group is found extensively in Southeastern Anatolia and Northern Syria during the Early Bronze Age. In international terminology, the Middle Euphrates Region is defined as the part of the Euphrates River in Southeastern Anatolia and Northern Syria. This region can be considered as the main region of the ARYK group. ARYK, which has found a very wide distribution area, is seen as an imported material in Eastern and Central Anatolia. The ceramic group in question continued its development from the Late Chalcolithic Age and continued to be seen throughout the 2nd millennium BC. It shows technological developments, especially since the EBA. ARYK begins to be produced on wheels at the beginning of the EBA, and rapid wheel production continues as a ceramic group towards the end of the EBA. We can say that this ceramic group was mass-produced in accordance with certain standards at the end of the EBA. Some forms seen in the ARYK group are important for dating. The "S" shaped bowls known as cyma-recta are dated to EBA I-II, while the bell-shaped cups known as caliciform are dated to the late EBA. The pottery from Tilmen Höyük analysed in this article dates from EBA I to the EBA/MBA transition phase.

Anahtar Kelimeler

Tilmen Höyük, Early Bronze Age, Plain Simple Ware

Kaynakça

• Abay, E. (1997). Die keramik der frühbronzezeit in Anatolien. Münster: Ugarit-Verlag.
• Algaze, G. (1990). Town and country in Southeastern Anatolia Vol. II: The stratigraphic sequence at Kurban Höyük text and plates. Chicago: Oriental Institute Publications.
• Algaze, G. (1997) Excavations at Titriş Höyük: The 1995 season. XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 121-135.
• Algaze, G. ve Mısır, A. (1995) Titriş Höyük: An early bronze age urban center in Southeastern Anatolia, 1993. XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 107-120.
• Alkım, H. (1979). Gedikli (Karahöyük) çanak-çömleğine toplu bir bakış. VIII. Türk Tarih Kongresi, 135-142.
• Alkım, U. B. (1960). 1959 İslahiye bölgesi çalışmaları, Yesemek çalışmaları ve Tilmen Höyük sondajı. Türk Arkeoloji Dergisi X-I, 7-9.
• Alkım, U. B. (1961) 1961 dönemi Tilmen Höyük ve Yesemek kazıları. Türk Arkeoloji Dergisi XI-II, 5-7.
• Alkım, U. B. (1964) Dördüncü dönem Tilmen Höyük kazısı (1962). Türk Arkeoloji Dergisi XII-1, 5-7.
• Alkım, U. B. (1965). İslahiye bölgesi araştırmaları: Tilmen ve Gedikli Hüyük kazıları (1964). Türk Arkeoloji Dergisi XIV-1, 69-78.
• Alkım, U. B. (1969). The Amanus region in Turkey. New light on the historical geography and archaeology. Archaeology 22/4, 280-289.
• Bell, A. M. (2014). Tilmen Höyük’te Bahadır Alkım kazıları döneminde ortaya çıkartılan Anadolu’nun en erken yerli çark yapımı mal gruplarından biri: Brittle Orange Ware, Özfırat, A. ve Uygun, Ç. (Ed.), Uluslararası çağlar boyunca Hatay ve çevresi arkeolojisi sempozyumu bildirileri, (s. 211-226). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Besena, R., Da Ros, M. ve Iamoni, M. (2008) Excavations on the acropolis of Mishrifeh, operation J. A new early bronze age III-iron age III sequence for central inner Syria. part 2: the pottery. Akkadica 129, 129-180.
• Bilgen, N. (2001). Harabebezikan Höyüğü’nde bulunan erken tunç çağı (mezar?) kapları, Tuna, N., Öztürk, J. ve Velibeyoğlu, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak Aarkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 1999 yılı çalışmaları, (s. 413-452). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Blaylock, S. R., French, D. ve Summers, G. D. (1990). The Adiyaman survey: An interim report. Anatolian Studies, Vol. 40, 81-135.
• Bonacossi, B. M. (2008). The EB/MB transition at Tell Mishrifeh: stratigraphy, ceramics and absolute chronology. A preliminary review, Bietak, M. ve Czerny, E. (Ed.). The bronze age in the Lebanon. Studies in the archaeology and chronology of Lebanon, Syria and Egypt. Contributions to the chronology of the Eastern Mediterrannean, (s. 127-152). Vienna: Verlag der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften
• Braidwood, R. J. ve Braidwood, L. (1960). Excavations in the plain of Antioch -I, Chicago: Oriental Institute Publications.
• Buccellati, G. ve Buccellati, M.K. (1988) Mozan 1. The soundings of the first two seasons bibliotheca mesopotamica. Vol. 20. Malibu: Undena Publications.
• Carter, E. (1995). Report on the Kahramanmaraş archaeological survey project from 24.09.93 to 1.1.93. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 331-341.
• Curvers, H. H. (1988). The period VI pottery, Van Loon, M. N. (Ed.), Hammam et-Turkman 1, Vol. II, (s. 351-396). Leiden: İstanbul Hollanda Arkeloji Enstitüsü Yayını.
• Darga, M. (2000). Aşağı Fırat Havzası Şemsiyetepe kazıları 1978- 989. Belli, O. (Ed.) Türkiye arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, (s. 140-146). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Dornemann, R. H. (1979). Tell Hadidi: A millennium of bronze age city occupation, archeological reports from the Tabqa dam project: Euphrates Valley, Syria, Freedman, D. N. ve Lundquist, J. M. (Ed.). The annual of the American schools of oriental research (AASOR), Vol. 44. (113-151).
• Dornemann, R. H. (1988). Tell Hadidi. One bronze age site among many in the Tabqa dam salvage area. BASOR, No. 270, 13-42.
• Duru, R. (1979). Değirmentepe kazısı ve ‘Kuzey Suriye-Kuzey Mezopotamya kökenli’ denilen bazı çanak çömlek türlerinin yayılışı. VIII. Türk Tarih Kongresi, 129-133.
• Duru, R. (2006). Gedikli Karahöyük I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Duru, R. (2010). Gedikli Karahöyük II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Duru, R. (2013). Tilmen Höyük I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Engin, A. (2007). The Carchemish region as a ceramic province in the aarly bronze age: analysis of the ceramics from the Carchemish dam focusing on the material of Gre Virike, Peltenburg, E. (Ed.). Euphrates River Valley Settlement, Levant Supplementary Series 5, (s. 267-285). Oxford: Oxbow Books.
• Engin, A. (2019). MÖ 3. binyılda malzeme kültürü açısından Harran ve çevresi (Önal, M., Mutlu, S. İ. ve Mutlu, S. (Ed.). Harran ve çevresi arkeoloji, (s. 121-150). Şanlıurfa: Şurkav Yayınları.
• Engin, A., Çomak, Ö. ve Kişniş, D. B. (2023a). Hamaç Höyük kurtarma kazıları 2021. 42. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, s. 195-214.
• Engin, A., Çomak, Ö. ve Özdemir, E. (2023b). Taşlıgeçit Höyük kurtarma kazıları 2021. 42. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, s. 233-252.
• Engin, A., Özdemir, E., Engin Doruk, Ş., Kişniş, D. B. (2023c). Yesemek heykel atölyesi ve İslahiye-Nurdağı yüzey araştırması 2021. 38. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, s. 127-147.
• Esin, U. (1979) Tepecik excavations, 1973. METU Keban Project 1973 Activities, 97- 112.
• Esin, U. (1982). Tepecik excavations, 1974. METU Keban Project 1974-1975 Activities, 95-118.
• Esin, U. (2000). Tepecik kurtarma kazıları, Belli, O. (Ed.), Türkiye arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, (s. 123-129. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ezer, S. (2002). Gaziantep bölgesi’nden çark yapımı bir çanak çömlek grubu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ezer, S. (2014a). Kültepe-Kanesh in the early bronze age, Atici, L., Kulakoglu, K., Barjamoviç, G. ve Fairbairn, A. (Ed.), Current research at Kültepe-Kanesh: An interdisciplinary and integrative approach to trade networks, internationalism, and identity, (s. 5-23). Atlanta, GA: Lockwood Press.
• Ezer, S. (2014b). Gedikli Karahöyük ve Tilmen Höyük plain simple ware / simple ware grupları ve isimlendirilmesi üzerine düşünceler, Özfırat, A. ve Uygun, Ç. (Ed.). Uluslararası çağlar boyunca Hatay ve çevresi arkeolojisi sempozyumu bildirileri, (s. 227-238). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi
• Ezer, S., Yağız, K., Demirtaş, F. I. ve Özçiriş, M. (2014c). Adıyaman ili prehistorik ve protohistorik çağ 2013 yılı arkeolojik yüzey araştırmaları, 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, 175-192.
• Ezer, S. (2022). The place of the 3rd millennium BC in the cultural development of Adıyaman in the protohistoric period, Işıklı, M., Fidan, M., Türker, A. ve Yılmaz M. A. (Eds.). MÖ III. binyılda Anadolu. (s. 631-658). İstanbul: Ege Yayınları.
• Falb, C., Porter, A. ve Pruß, A. (2013), North Mesopotamian metallic ware, Jezirah stone ware, North-Mesopotamian grey ware and Euphrates banded wares, Lebeau, M. (Ed.), ARCANE-IR 1. Ceramic, (s.167-185). Turnhout: Brepols Publishers.
• Finkbeiner, U. (2007) Towards a better understanding of the ceramic traditions in the middle Euphrates region. Varia Anatolica 19. 117-138.
• Frangipane, M. (2000). The late chalcolithic/EB I sequence at Arslantepe. Chronological and cultural remarks from a frontier site, chronologies des pays du caucase et de L’Euphrate aux IV-III millenaires. Varia Anatolica XI, 439-471.
• Frangipane, M. ve Bucak, E. (2001). 1999 yılı Zeytinlibahçe Höyük araştırmaları, Tuna, N., Öztürk, J. ve Velibeyoğlu, J. (Ed.), Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 1999 yılı çalışmaları, (s. 65-131). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Frangipane, M., Di Nocera, G. M. ve Siracusano, G. (2011) Zeytinlibahçe (Urfa) Höyük’teki araştırmalar: 2002 kazı sezonu, Tuna, N., ve O. Doonan (Ed.) Ilısu ve karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 2002 yılı çalışmaları, cilt I, (s.1 – 34). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Fugmann, E. (1958). Hama, fouilles et recherches 1931-1938. Copenhague: Carlsberg
• Gerber, C. J. (2005) Hassek Höyük III. Die frühbronzezeitliche keramik istanbuler forschungen band 47. Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth.
• Goldman, H. (1956). Excavations at Gözlü Kule, Tarsus Vol. II-text-plate. from the neolithic through the bronze age. Princeton, N. J.: Princeton University Press.
• Hauptmann, H. (1981). Lidar Höyük 1980. Anatolian Studies. Vol. 31, 197-198.
• Hauptmann, H. (1983). Lidar Höyük, 1982. Anatolian Studies Vol. 33, 254-256.
• Hoh, M. R. (1981) Die keramik von Hassek Höyük. İstanbuller Mitteilungen 31, 31-82.
• Holland, T. A. (2006a). Excavations at Tell es-Sweyhat, Syria volume 2, part 1: text. Archaeology of the bronze age, Hellenistic and Roman remains at an ancient town on the Euphrates river. Chicago: Oriental Institute Publications.
• Holland, T. A. (2006b). Excavations at Tell es-Sweyhat, Syria volume 2, part 1: figures and plates. Archaeology of the bronze age, Hellenistic and Roman remains at an ancient town on the Euphrates river. Chicago: Oriental Institute Publications.
• Jamieson, A. S. (1993) The euphrates valley and early bronze age ceramic traditions. Abr-Nabrain 31, 36-92.
• Jamieson, A. S. (2013a). Late reserved slip ware, Lebeau, M. (Ed.). ARCANE-IR 1. Ceramic, (s. 99-113). Turnhout: Brepols Publishers.
• Jamieson, A. S (2013b). Cyma-recta cups, Lebeau, M. (Ed.) ARCANE-IR 1. Ceramic, (s.115-126). Turnhout: Brepols Publishers.
• Kampschulte, I. ve Orthmann, W. (1984). Graber des 3. jahrtausends V. Chr. im Syrischen Euphrattal 1. Ausgrabungen bei Tawi 1975 und 1978. Bonn: Dr. Rudolf Habelt Gmbh.
• Kepinski, C. ve Ergeç, R. (1998). Les ceramiques de la prospection de Tilbeshar. Anatolia Antiqua VI, 155-172.
• Kepinski, C ve Ergeç, R. (2000). Tilbeshar 1999, occupations de la vallée du sajour de la fin du chalcolithique au bronze moyen. Anatolia Antiqua VIII, 215-225.
• Kühne, H. (1976). Die keramik von Tell Chuera. Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• Marro, C., Tibet, A. ve Ergeç, R. (1998). Fouilles de sauvetage de Horum Höyük (province de Gaziantep): deuxieme rapport preliminaire. Anatolia Antiqua VI, 349-378.
• Matthiae, P. (1980). Ebla. An empire rediscovered. New York: Doubleday & Company
• Mallowan, M. E. L. (1947) Excavations at Brak and Chagar Bazar, 1938, Iraq IX, 1-89.
• Mazzoni, S. (2013). Centralization and redistribution. The pottery assemblage of royal palace G, Matthiae, P. Ve Marchetti, N. (Ed.). Ebla and its landscape. Early state formation in the ancient Near East, (s. 89-110). Walnut Creek: Left Coast Press, Inc.
• Mellart, J. (1957). Anatolian chronology in the early and middle bronze age. Anatolia Studies VII, 55-88.
• Mellink, M. J. (1962). The prehistory of Syro-Cilica. Bibliotheca Orientalis 19, 5-6.
• Munsell (1975) Munsell, munsell soil color charts.
• Oates, J. (1981) Some late early dynastic III pottery from Tell Brak. Iraq XLIV, 205-220.
• Orthmann, W. (1989). Halawa 1980 – 1986. Bonn: Habelt.
• Ökse, A. T. (1999). Gre Virike 1998 araştırması, Tuna, N., ve Öztürk, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik kültür varlıklarını kurtarma projesi 1998 yılı çalışmaları, (s. 119-155). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Ökse, A. T. (2002). Gre Virike 2000 kazısı, Tuna, N. ve Velibeyoğlu, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 2000 yılı çalışmaları, (s. 241-285). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Ökse, A. T., Engin, A., Tekinalp, V. M., Dağ, H. U. ve Görmüş, A. (2001). Mezraa Höyük 1999 araştırması, Tuna, N. ve Velibeyoğlu, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 1999 yılı çalışmaları, (s. 187-232). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Özdoğan, M. (1977). Aşağı Fırat havzası 1977 yüzey araştırmaları. İstanbul: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Özgen, E. (1989). Oylum Höyük-1987. X. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 95-102.
• Özgen, E. (1990). Oylum Höyük. A brief account of investigations conducted in 1987 and 1998. Anatolica XVI, 21-27.
• Özgen, E. ve Carter, E. (1991). Oylum Höyük, 1989, XII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 259-268.
• Özgüç, N. (2009). Samsat, Sümeysat, Samosata, Kumaha, Hahha, Hahhum. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özgüç, T. (1986). New observations on the relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria during the third millennium B.C., Canby, J. V. ve Paroda, E. (Ed). Ancient Anatolia. Aspects of change and cultural development. (Essays in Honor of Machteld J. Mellink), (s. 31-47). Madison: University of Wisconsin Press.
• Palmieri, A. (1981). Excavations at Arslantepe (Malatya), Anatolian Studies XXXI, 111-119. Peltenburg, E., Campbell, S. ve Croft, R. (1995). Jerablus- Tahtani, Syria 1992-94; preliminary report. Levant XXVII, 1-2.
• Piccione, P. ve Lemorini, C. (2012). Vessels, tools and space use at Arslantepe in period VI B2. Everyday life in an EB I village. Origini XXXIV, 279-299.
• Porter, A. (1995). Tell Banat-tomb I. Damaszener Mitteilungen. Band 8, 1-50.
• Porter, A. (1999). The ceramic horizon of the early bronze age in the upper Euphrates, G del Olmo, J. ve Montero, F. L. (Ed.), Archeology of the upper Syrian Euphrates the Tishrin dam area, (s. 311-320). Barcelona: AUSA
• Prag, K. (1970). The 1959 deep sounding at Harran in Turkey. Levant 2, 63-94
• Pruß, A. (2000). The metallic ware of upper Mesopotamia: definition, chronology and distribution, chronologies des pays du caucase et de L’Euphrate aux IV-III millenaires, Varia Anatolica XI, 193-204.
• Sagona, A. (1994). East central Anatolia in the early bronze age, The Avşan Sites 3 Keban rescue excavations, Eastern Anatolia. Ankara: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Sconzo, P. (2013). Syrian bottles, Lebeau, M. (Ed.). ARCANE-IR 1. Ceramic, (s. 199-216). Turnhout, Belgium: Brepols.
• Sconzo, P. (2015). Ceramics, Finkbeiner, U., Novák, M., Sakal, F. ve Sconzo, P. (Ed.). ARCANE IV. Middle Euphrates, (s. 85-201). Turnhout, Belgium: Brepols.
• Schaeffer, C. A. F. (1969). Ugaritica VI. Paris: Geuthner.
• Schwartz, M. G. (1988). A ceramic choronolgy from Tell Leilan Operation 1. London: Yale University Press.
• Schwartz, M. G. (2001). The pottery from Selenkahiye 1972, 1974 and 1975, Van Loon, M. N. (Ed.). Selenkahiye. Final report on the university of Chicago and university of Amsterdam excavations in the Tabqa reservoir, Northern Syria. 1967-1975, (s. 223-341). İstanbul: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te Istanbul.
• Sertok, M. K. ve Ergeç, R. (1999). A new early bronze age cemetery: Excavations near the Birecik dam, Southeastern Turkey. Preliminary report (1997-98). Anatolica XXV, 87-107.
• Sertok, M. K. ve Kulakoğlu, F. (2001). Şaraga Höyük 1999 yılı kazısı sonuçları, Tuna, N., Greenhalgh, J. ve Velibeyoğlu, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 2001 yılı çalışmaları, (s. 453-486). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Thissen, L. C. (1985). The late chalcolithic and early bronze age pottery from Hayaz Höyük. Anatolica XII, 75-130.
• Thissen, L. C. (1989). An EB III pottery region between the Middle Euphrates and Khabur: New evidence from Tell Hammam et-Turkman, Haex, O. M. C., Curvers, H. H. ve Akkermans, P. M. M. G. (Ed.). To the Euphrates and beyond: Archaeological studies in honour of Maurits N. Van Loon, (s. 195-211). Rotterdam: A. A. Balkema.
• Thureau, D. F. ve Dunand, M. (1936). Til Barsib. Paris: Libriairie Orientalist, Paul Geuthner.
• Tibet, A., Marro, C. ve Ergeç, R. (1999). Horum Höyük 1997 çalışmaları. XX. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 219-239.
• Tibet, A. ve Marro, C. (2001). Horum Höyük 1999 çalışmaları. 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 137-154.
• Welton, L. ve Cooper, L. (2013) Caliciform ware, Lebeau, M. (Ed.). ARCANE-IR 1. Ceramic, (s. 295-323). Turnhout, Belgium: Brepols.
• Wilkinson, T. J. (2004). Excavations at Tell es-Sweyhat. Syria. Volume 1: On the margin of the Euphrates: Settlement and land use at Tell es-Sweyhat and in the upper lake Assad area, Syria. Chicago: Oriental Institute Publications.
• Woolley, C. L. (1952). Carchemish III. London: The Trustees of the British Museum
• Yalçıklı, D. ve Tekinalp, V. M. (2004). Mezraa Höyük 2001 yılı kazıları, Tuna, N., Greenhalgh, J., Velibeyoğlu, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 2001 yılı çalışmaları, (s. 107-160). Ankara: Orta Doğu Üniversitesi.
• Yalçıklı, D. ve Tekinalp, V. M. (2011). Mezraa Höyük 2002 yılı kazısı, Tuna, N., ve Doonan, O. (Ed.). Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik ve kültür varlıklarını kurtarma projesi 2002 yılı çalışmaları, cilt I, (s. 119-156). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.