Kemalist Köycülük Politikaları Doğrultusunda Köy Enstitüleri

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 2, 571 - 594, 26.04.2024

Evrim Armağan Coşkuner

https://doi.org/10.21547/jss.1392841

Öz

Ulus devlet inşasında Kemalist kurucu kadronun seçkinleri, yapılan reformların kırsal kesime yeterince ulaşamadığının farkına varmıştır. Bunun yanında kırsal kesimin ekonomik, tarımsal ve kültürel yönden geliştirilmesinin gerekliliği, yöneticiler tarafından büyük bir mesele olarak görülmüştür. Bu dönemde ülke nüfusunun büyük bölümü kırsal kesimde yaşamaktadır. Kırsal kesimde yaşayan halk da ekonomik yönden yoksuldur. Bu sebepler dolayısıyla Kemalist yönetim için kırsal kesimin eğitilmesi meselesi 1930’lu yıllarda hız kazanmasına rağmen bu durum büyük oranda 1940’lı yıllarda açılan Köy Enstitüleri sayesinde mümkün olmuştur. Enstitüler kırsal kesime hem Kemalist modernleşmeyi ulaştırma amacı gütmüş hem de kırsal kesimi ekonomik, tarımsal ve kültürel yönden geliştirmeyi amaçlamıştır. Enstitüler sayesinde gelişen köy ve kırsal kesimin, aynı zamanda ülkenin ekonomik durumuna da katkı sağlaması planlanmıştır. Kemalist yönetim Köy Enstitüleri ile istediği sonucu 1940’lı yıllar boyunca elde etmeye başlamış ve bu konuda da büyük oranda başarılı olmuştur. Fakat II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye’de çok partili hayata geçilmesi ile oluşan siyasal çekişmeler gibi etkenler dolayısıyla Köy Enstitüleri, 1950’li yılların başlarında yeterince sahip çıkılmayarak kapatılmıştır. Kapatılmalarının ardından Köy Enstitüleri bugün bile gündemden düşmeyen bir mesele olmuştur. Bu makale, Kemalist elitlerin yapılan devrimlerin özünü halka ulaştırma ve kırsal kesimi geliştirme konusunda köycülük çalışmalarına, ayrıca bu konuda Köy Enstitülerinin rolüne odaklanmaktadır. Bunun yanında makalede Köy Enstitülerine yapılan eleştiriler, bu eleştirilere verilen cevaplar ve Enstitülerin kapatılma sürecine ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündemini meşgul eden konular ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Makalede, Köy Enstitülerinin kuruluşu ve kurulduktan sonraki işlevi ile nasıl kapatıldıklarına dair bilgiler mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Kemalizm, Köycülük, Köy Enstitüleri, Kemalist Devrimler.

Village Institute in Accordance With Kemalist Peasantry Policies

Öz

In the construction of the nation state, the elite of the Kemalist founding cadre realized that the reforms made did not reach the rural areas sufficiently. In addition, the necessity of developing the rural areas economically, agriculturally and culturally was seen as a major issue by the administrators. During this period, most of the country's population lives in rural areas. People living in rural areas are also economically poor. For these reasons, although the issue of educating rural areas for the Kemalist administration gained momentum in the 1930s, this was largely possible thanks to the Village Institutes opened in the 1940s. The institutes aimed to bring Kemalist modernization to the rural areas and to develop the rural areas economically, agriculturally and culturally. The villages and rural areas that develop thanks to the institutes will also contribute to the economic situation of the country. The Kemalist administration started to achieve the results it wanted with the Village Institutes during the 1940s and was largely successful in this regard. But II. Due to factors such as political conflicts that occurred with the transition to multi-party life in Turkey after the World War, Village Institutes were closed down in the early 1950s due to lack of support. After their closure, Village Institutes have become an issue that remains on the agenda even today. This article focuses on the Kemalist elite's peasant efforts to convey the essence of the revolutions to the public and develop the rural area, as well as the role of Village Institutes in this regard. In addition, in the article, the criticisms made against the Village Institutes, the answers given to these criticisms and the issues that occupied the agenda of the Turkish Grand National Assembly regarding the closure process of the institutes were discussed in detail. The article contains information about the establishment of the Village Institutes, their functions after their establishment, and how they were closed.

Anahtar Kelimeler

Kemalism, Peasantism, Village Institutes, Kemalist Revolutions.

Kaynakça

• Başbakanlık; Muamelat Genel Müdürlüğü (30.10.0.0).
• Başbakanlık; Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.1).
• Başbakanlık; Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü (30.1.0.0).
• Başbakanlık; Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2).
• Diyanet İşleri Başkanlığı; Diyanet İşleri Reisliği (51.0.0.0).
• Siyasi Partiler; Cumhuriyet Halk Partisi (490.1.0.0).
• TBMM Zabıt Ceridesi, dönem 9, C. 27, toplantı 4, birleşim 34, (27.01.1954).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 1, C. 18, içtima 1, içtima senesi 3, (01.03.1338).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 7, C. 18, toplantı 2, birleşim 72 (11.06.1945).
• TBMM Zabıt Ceridesi, birleşim 78, dönem 8, C. 6, toplantı I, (29.08.1947).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 5, C. 19, içtima 2, inikat 74 (11.06.1937).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 4, içtima 1, inikat 37, (07.07.1939).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C.10, içtima 1, inikat 41, (17.04.1940).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 10, içtima 1, inikat 41, (17.04.1940).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 69 (05.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 68, (03.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 7, C. 3, içtima f, inikat 33, (04.06.1943).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 70, (08.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 71, (10.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 72, (12.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 73, (15.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 74, (17.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, devre 6, C. 26, içtima 3, inikat 75, (19.06.1942).
• TBMM Zabıt Ceridesi, dönem IX, C. 27, toplantı 4, birleşim 31, (20.01.1954).
• Resmi Gazete
• Cumhuriyet
• (2 Kasım 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü. Orkun, S. 57.
• Akdoğan, Esra M. (2016). Köy Enstitüleri’nde eğitim anlayışı ve tarih ve yurttaşlık bilgisi öğretimi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Arslan. L. (2021). Türk siyasetinde Köy Enstitüleri tartışmaları. (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Aydeniz, A. (Şubat 2021). Kemal Tahir ile köy Enstitüleri’ne bakmak; bozkırdaki çekirdek. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(76), 405-413.
• Aydın, T. (2021). Cumhuriyet Dönemi ideolojisinde ideal köy söylemine bir örnek; Başpınar Halkevi Dergisi’nde köy ve köylü imgesi. Gaziantep University Journal Of Social Sciences, 20 (1), 239-258.
• Aysal, N. (2005). Anadolu’da aydınlanma hareketinin doğuşu: Köy Enstitüleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 35-36, 267-282.
• Bahadır, Z. (2002). Köy Enstitüleri. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.26, 283-285.
• Baykurt, F. (2021). Unutulmaz Köy Enstitüleri. İstanbul: Literatür Yay.
• Ezer, F. (2020). Köy Enstitüleri’nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemi. Belgi Dergisi, 2(19), 1786-1804.
• Gut, E. (Haziran 2018). Köy Enstitüleri Dergisi üzerine bir inceleme. Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi, S.1, 69-94.
• Gül, S. S., Alican A. (2014). Cumhuriyet modernleşmesinin Anadolu ateşi Köy Enstitüleri. MSGSÜ Sosyal Bilimler, S. 10, 12-27.
• Gürsel, A. (2018). Türk eğitim sisteminde Köy Enstitüleri. Asia Minor Studies, 6(11), 1-11.
• Kadıoğlu, S. (Kasım 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü, bir sistemi temsil eden örnekler. Orkun, S. 59, İstanbul.
• Kadıoğlu, S. (Aralık 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü. Orkun, S. 65.
• Kadıoğlu, S. (Ağustos 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü ve Tonguç oyunu. Orkun, S. 47.
• Kadıoğlu, S. (Aralık 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü. Orkun, S. 63.
• Kadıoğlu, S. (Aralık 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü. Orkun, S. 64.
• Kadıoğlu, S. (Ağustos 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü ve Tonguç oyunu. Orkun, S.46.
• Kadıoğlu, S. (Aralık 1951). Köy Enstitüleri kördüğümü. Orkun, S.62.
• Kadıoğlu, S. (Ocak 1952). Köy Enstitüleri kördüğümü. Orkun, S. 66.
• Kalyoncuoğlu, Z. (2010). Köy Enstitüleri’nde Hasan Ali Yücel’in yeri. Folklor/Edebiyat, S.64, 237-244.
• Kapluhan, E. (2012). Atatürk Dönemi eğitim seferberliği ve Köy Enstitüleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 172-194.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2019a). “Türkiye’de köycülük”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Kemalizm), C.2, İstanbul: İletişim Yay, 284-298.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2019c). “Köy Enstitüleri”. Modern Türkiye’de siyasi düşünce (Kemalizm), C.2. İstanbul: İletişim Yay, 286-298.
• Kirby, F. (1962). Türkiye’de Köy Enstitüleri. Ankara: İmece Yay.
• Kirby, F. (2012). Türkiye’de Köy Enstitüleri. (Berkes. N. Çev.). (4. Baskı). İstanbul: Tarihçi Kitapevi.
• Kırmızı, F. S. (2015). Köy Enstitüleri’ne öğretmen yetiştirmede kullanılan yöntemler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 43, 1-11.
• Köymen, N. K. (Haziran 1933). Köy seferberliğine doğru. Ülkü. 5(1), 355-361.
• Köymen, N. K. (Kasım, 1934). İradecilik ve köycülük. Ülkü. 21(4), 236-237.
• Köymen, N. K. (Nisan 1935b). Köycülük programına giriş. Ülkü, 26(5), 132-138.
• Köymen, N. K. (Temmuz 1935a). Parti programında köycülük. Ülkü, 29(5), 392-394.
• Lewis, B. (2010). Modern Türkiye’nin doğuşu. Ankara: Arkadaş Yay.
• Stone, F. A. (Oct.1974). Rural Revitalization and the Village Institutes in Turkey: Sponsors and Critics. Comparative Education Review, 18 (3), 421-422.
• Tuğcu, A. (Şubat 1962). Köy Enstitüleri yine sahnede. Orkun, Yıl 1, S.1, 12-13.
• Türen, A. Ö. (2019). Köy Enstitüleri’nin kapatılması, Köy Enstitüleri dosyası (Türk Rönesans’ı). İstanbul. haz. A. Özgür Türen.
• Türkmen, İ. (2020). Köy Enstitüleri araştırmaları üzerine metodolojik bir yaklaşım, History Studies, 12 (3), 1315-1333.
• Yarar, A. (2023). Tek parti yönetiminin karşılaştırmalı analizi; Türkiye ve Meksika. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Yarar, A. (2019). Tek parti yönetiminin karşılaştırmalı analizi: Türkiye ve Meksika örnekleri. (Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Yılmaz, A. (2015). Bozkır romanlarında Köy Enstitüsü. U.Ü Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(29), 309-338.
• Yılmaz, E. (June 18-19 2019), Kemal Tahir’in Bozkırdaki Çekirdek romanında Köy Enstitülerinin siyasal/sosyal/ekonomik boyutları. İnternational Congress On New Horizons in Education and Social Sciences. 147-153.
• Yıldız, N.- Akandere, O. (2017). Köy Enstitüleri’nin ideolojik yapısı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırma Dergisi, 17 (35), 375-316.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yay.