The Condition of Women in Seasonal Migratory Agricultural Labor in The Contex of Family, Kinship and Gender

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 3, 794 - 816, 30.07.2024

Şevket Ökten

https://doi.org/10.21547/jss.1363007

Öz

Seasonal migratory agricultural work is a form of labor that develops under the influence of many factors, in which all family members, men, women, children and the elderly, participate and generally relatives/acquaintances act together. Establishing working relationships through the family unit is the most important reason for women's intense participation in the seasonal migratory agricultural work process. The region with the highest density of migratory seasonal agricultural labor in Turkey is the Southeastern Anatolia Region and the province with the highest density is Şanlıurfa. This situation is directly related to the specific social and economic conditions of the Region and Şanlıurfa. The analysis and interpretations of this study consist of studies conducted by others on seasonal migratory agricultural workers and data from the section on women of a field research conducted by us in 2023 with seasonal migratory agricultural workers living in Şanlıurfa. In this study, which is discussed in more detail in the method section, a survey was conducted with a total of 644 people and in-depth interviews were conducted with 42 female workers. In the study, it is discussed how the kinship relations that seasonal agricultural workers carry to the work areas they go to and how the dominant gender values in the region affect women's position in the fields and living spaces, their workload and their savings on their labor. As a result of the study; Although the labor of women and girls in seasonal migratory agricultural work is in an extremely important position, it has been observed that it is not effective enough in almost any issue related to them due to the influence of the kinship ideology and gender values prevalent in the region. It has been observed that these values are operated to the detriment of women in almost all matters in the fields of education, health, work and living, and that women experience more difficulties than men in terms of both working conditions and living spaces. These values are operated to the detriment of women in almost all aspects of education, health, work and life. The main problems faced by seasonal agricultural worker women, whose education levels are generally quite low can be listed as heaviness of workload due to being responsible for both field work and all kinds of household chores and care of her husband and children, being unable to keep their earning, being unable to access to health due to various reasons, and difficulties they experience in working and living areas that are designed especially for males.

Anahtar Kelimeler

Seasonal Migratory Agricultural Labor, Southeastern Anatolia Region, Kinship, Family, Gender

Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliğinde Aile, Akrabalık ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadının Durumu

Öz

Mevsimlik gezici tarım işçiliği birçok faktörün etkisinde gelişen, kadın, erkek, çocuk ve yaşlı bütün aile bireylerinin katıldığı ve genelde akrabaların/tanıdıkların birlikte hareket ettiği bir iş gücü biçimidir. Çalışma ilişkilerinin aile birimi üzerinden kurulması, kadınların mevsimlik gezici tarım işçiliği sürecine yoğun bir şekilde katılmalarının en önemli nedenidir. Türkiye’deki gezici mevsimlik tarım işçiliğinin en yoğun olduğu bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve en yoğun olan il ise Şanlıurfa’dır. Bu durum, Bölge’nin ve Şanlıurfa’nın sosyal ve ekonomik özgül koşulları ile doğrudan ilişkilidir. Bu çalışmanın analiz ve yorumları, mevsimlik gezici tarım işçileri konusunda başkaları tarafından yapılmış çalışmalar ile Şanlıurfa’da yaşayan mevsimlik gezici tarım işçileriyle 2023 yılında tarafımızca gerçekleştirilmiş bir saha araştırmasının kadınlar ile ilgili bölümün verilerinden oluşmaktadır. Yöntem kısmında daha detaylı ele alınan bu çalışmada toplam 644 kişiye anket, 42 kadın işçiyle derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, mevsimlik tarım işçilerinin gittikleri çalışma alanlarına da taşıdıkları akrabalık ilişkilerinin ve bölgede egemen toplumsal cinsiyet değerlerinin kadının tarla ve yaşam alanlarındaki konumu, iş yükü ve emeği üzerindeki tasarrufunu nasıl etkilediği ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda; mevsimlik gezici tarım işçiliğinde kadın ve kız çocukların emeğinin son derece önemli bir konumda olmasına karşın, bölgede geçerli olan akrabalık ideolojisi ve toplumsal cinsiyet değerlerinin etkisiyle kendileriyle ilgili neredeyse hiçbir konuda yeterince etkili olamadığı görülmüştür. Bu değerlerin, eğitim, sağlık, çalışma ve yaşam alanlarındaki neredeyse tüm konularda kadınların aleyhine olacak bir şekilde işletildiği ve kadınların hem çalışma koşulları bakımından hem de yaşam alanlarında erkeklere göre daha fazla zorluk çektiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mevsimlik Gezici Tarim Işçiliği, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Akrabalık, Aile, Toplumsal Cinsiyet

Kaynakça

• Akbıyık, N. (2011). Malatya’da çalışan mevsimlik tarım işçilerinin sosyal ve ekonomik sorunlarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (36). 132-154.
• Benek, S., Ökten, Ş. (2011). Mevsimlik tarım işçilerinin yaşam koşullarına ilişkin bir araştırma: Hilvan İlçesi (Şanlıurfa) örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2). 653-676.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik nedenler. (Çev. H. U. Tanrıöver). İstanbul: Hil Yayınları.
• Bourdieu, P. (2017). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. (Fırat, D., Berkkurt, G. Çev.). Heretik Yayınları.
• Çaha, Ö. (1996). Sivil kadın. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Çelik, K., Şimşek, Zeynep., Yüce Tar, Y., Kırca Duman, A. (2015). Mevsimlik tarım işinde çalışan kadınların çalışma ve yaşam koşullarının irdelenmesi. World Bank. http://tplondon.com/books/9781910781364/978191078136406.pdf.
• Çınar, S. (2016). Ataerkillik ekseninde işgücünün feminizasyonu: Mevsimlik tarım isçisi kadınlar. (Yaman. M., Dedeoğlu. S. Der.). Kapitalizm, ataerkillik ve kadın emeği neoliberal ve muhafazakâr dönem. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları.
• Davidoff, L. (2002). Feminist tarih yazımında sınıf ve cinsiyet. (Ateşer, Z., Somuncuoğlu, S. Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Davies, M. B. (2007). Doing a successful research project: Using qualitative and quantitative methods. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Davran Kantar, M., Tok, N. (2011). Adana ilinde erkenci patates üreten tarım işletmelerinin sosyo-ekonomik yapısı ve toplumsal cinsiyet yapılanması. Ankara: Tarım ve Köy işleri Bakanlığı Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Dedeoğlu, S., Sinem Sefa B., Özgür Ç. (2019). Yoksulun umudu çocuk: Türkiye’de Suriyeli tarım işçisi çocuklar. Çalışma ve Toplum Dergisi. 4(63), 2585-2610.
• Fazlıoğlu, A. (2014). Dezavantajlı bir aile çiftçiliği grubu olarak “mevsimlik tarım işçileri”. Ulusal aile çiftçiliği sempozyumu. (Gülçubuk, B., Köksal, Ö., Yener A., Elmalıpınar, A. Ed.). 30-31 Ekim, Ankara.
• Friedrich Ebert Stiftung Türkiye Temsilciliği, http://www.festuerkei.org/media/pdf/D%C3%BCnyadan/d%C3%BCnyadan_12%20 (1). pdf, adresinden 15.08.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Geçgin, E. (2009). Ankara-Polatlı örneğinde sosyal dışlanma açısından mevsimlik tarım işçiliği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 3-35.
• Gülçubuk, B. (1999). Tarımsal üretimde ve kırsal kalkınmada kadının yeri ve önemi. Tarım ve Köy Dergisi. (125), 36-41.
• Gülçubuk, B. (2010). Child labor under the worst conditions: Child laborers in cotton production in Turkey. African Journal of Agricultural Research. 5 (12). 1388-393.
• Helvacıoğlu, F. (1996). Ders kitaplarında cinsiyetçilik 1928-1995. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• İlkkaracan, İ., P. İlkkaracan, (1999). 1990’lar Türkiye’sinde kadın ve göç. (Baydar, O. Der.). 75. Yılda Köyden Şehirlere. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, ss. 305-322.
• Kaleci, H. (2007). Mevsimlik tarım işçilerinin sosyolojik analizi: Eskişehir örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji ABD-Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Kalkınma Atölyesi (2018). Bir yevmiye bir yevmiyedir: Tarım aracıları ve Türkiye’de tarımsal üretimde çocuk işçiliği. Ankara: Kalkınma Atölyesi Yayınları.
• Kalkınma Atölyesi (2013). Mevsimlik tarım göçünden etkilenen 6-14 yaş grubu çocuklar için temel araştırma (fındık, şeker pancarı ve pamuk hasadı ile örtü altı alçak tünel sebze yetiştiriciliği). Ankara: Altan Matbaası.
• Kandiyoti, D. (1984). Aile yapısında değişme ve süreklilik: Karşılaştırmalı bir yaklaşım. Türkiye’de ailenin değişimi toplumbilimsel açıdan incelemeler. İçinde (ss. 15-34). Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Karkıner, N. (2006). Tarımda kadın ve bazı yapısal ilişkiler. İktisat Dergisi, 2006 (469), 24-30.
• Kasınoğlu, E. (2006). Tarımda çalışan kadınların sorunları. Dicle Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı ABD. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• Kazgan, G. (1982). Türk toplumunda kadın. Türk ekonomisinde kadınların işgücüne katılması, mesleki dağılımı, eğitim düzeyi ve sosyo ekonomik statüsü. (Abadan Unat, N. Der.). İstanbul: Kent Basımevi.
• Keyder, Ç., Üstündağ, N. (2006). Doğu ve güneydoğu Anadolu’nun kalkınmasında sosyal politikalar, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da sosyal ve ekonomik öncelikler. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Koruk, İ. (2010). İhmal edilen bir grup: göçebe mevsimlik tarım işçileri. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. 10(38), 18-22.
• Kutlu, S. (2011). Erişkin göçebe mevsimlik tarım işçilerinin yaşam kalitesi düzeyi ve etkileyen faktörler. Harran Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
• Lefebvre, H. (2015a). Gündelik hayatın eleştirisi I. (Ergüden, I. Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2015b). Gündelik hayatın eleştirisi II. (Ergüden, I. Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• MİGA (Mevsimlik İşçi Göçü Ağı). (2012). Tarımda mevsimlik işçi göçü Türkiye durum özeti. İstanbul: Friedrich Ebert Stung.
• Neuman, W. L. (2006). Social research methods: Qualitative and quantitative approaches, Singapore: Pearson Education.
• Ökten, Ş. (2009). Aşiret, akrabalık ve sosyal dayanışma: Geleneksel hayatı yönetme biçimi. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi. 5(18), 99-110.
• Ökten, Ş. (2006). GAP Bölgesi’nin sosyo-kültürel ve yapısal özelliklerinin aile yapısına etkileri. Aile ve Toplum Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi. 3(9), 23-34.
• Özbay, F. (2014). Akrabalık ve komşuluk ilişkileri. Türkiye Aile Yapısı Araştırması Tespitler Öneriler içinde (56-85). İstanbul: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayını.
• Özbekmezci, Ş., Sahil, S. (2004). Mevsimlik tarım işçilerinin sosyal, ekonomik ve barınma sorunlarının analizi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 19 (3), 261-274.
• Parsons, T. (1961). Theories of society: Foundations of modern sociological theory. Free Press.
• Pelek, D. (2010). Seasonal migrant workers in agriculture: The cases of Ordu and Polatlı, Boğaziçi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksel Lisans Tezi. İstanbul.
• Semerci, Uyan P., Erdoğan, E. (2017). Ben kendim büyüdüm demiyorum-Adana’da (mevsimlik gezici) tarım işçilerinin çocuklarının yaşam koşullarının çocuğun iyi olma hali perspektifinden iyileştirilmesi projesi araştırma sonuçları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sencer, M. (1971). Türkiye de köylülüğün maddi temelleri. Ankara: Ant Yayınları.
• Tan, M., Ecevit Y., Sancar Üşür, S. (2000). Kadın-erkek eşitliğine doğru yürüyüş: Eğitim, çalışma yaşamı ve siyaset. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2010). Mevsimlik gezici tarım işçilerinin çalışma ve sosyal hayatlarının iyileştirilmesi stratejisi ve eylem planı. Ankara.
• Timur, S. (1972.). Türkiye’de aile yapısı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Tillion, G. (2006). Harem ve kuzenler. (Tekeli, Ş., Sirman, N. Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• TÜİK (2022). İstatistiklerle Aile 2022. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara
• Türk, N. K. (2006). Kilis ili Elbeyli ilçesi merkezindeki kadın tarım işçilerinin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Yıldırak, N. (1987). Köy toplumunda kadın. Ayyıldız Matbaası.
• Yıldırak, N., Gülçubuk, B., Gün, S., Olhan, E., Kılıç, M. (2003). Türkiye’de gezici ve geçici kadın tarım işçilerinin çalışma ve yaşam koşulları ve sorunları. Ankara: Tarım-İş Sendikası Yayınları.
• Yıldırım, U. D. (2015). Türkiye tarımında yapısal dönüşüm ve mevsimlik tarım işçileri: Sakarya örneği. İstanbul: SAV Sosyal Araştırmalar Vakfı.