Divan Publications and Elevation Treatise Prepared by Turkologist Harid Fedai from Cyprus -Studies, Problems and Suggestions-

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 4, 2093 - 2104, 30.10.2025

Orkun Özaşık , Şerife Yalçınkaya

https://doi.org/10.21547/jss.1662533

Öz

Harid Fedai (b. 1930- d. 2017), a member of a well-established family in Cyprus, went to Turkey twice to receive education, supported the struggle for existence within the Turkish Resistance Organization after his return, and after returning to civilian life, devoted himself to his studies on Turkish Cypriot culture, literature and history. He is an important figure. Harid Fedai both through his work and the academic network he established with researchers in various countries, particularly Turkey, has been influential in the recognition of studies on Turkish Cypriot literature and culture. In terms of the academic recognition of Turkish Cypriot culture and its study by other researchers, the works produced by Fedai have made significant contributions. Fedai can be regarded as a prolific researcher with forty-five books he wrote and edited, a book chapter, one hundred sixty-three papers, more than eighty articles, and the encyclopedia entries he authored. He is also a notable figure in terms of the history of the Turkish Cypriot press, with his radio and television services in which he was actively involved for many years, and with his quotations from old-lettered newspapers in his newspaper column titled "From Our Old Press". This article evaluates Harid Fedai's works that are waiting to be continued and provides information about the works planned to be published by the Harid Fedai Turkish Cypriot Culture Research Foundation, founded by his family. The article, in addition to introducing Harid Fedai’s editions of divan poetry, presents evaluations regarding the methods followed in the studies, the manuscript or printed copies used, publication information, the studies conducted on the subject, and the deficiencies and confusions in the literature. Through these evaluations, an attempt is made to clarify the ongoing confusions and deficiencies concerning the mentioned poets and their works based on Harid Fedai’s studies.

Anahtar Kelimeler

Harid Fedai , Cyprus Turkish Culture , Âşık Kenzî , Handî , Hilmî , Zekâî.

Proje Numarası

26341

Kıbrıslı Türkolog Harid Fedai’nin Hazırladığı Divan Neşirleri ve İrtifa Risalesi -Çalışmalar, Problemler ve Öneriler-

Öz

Kıbrıs’ın köklü bir ailesine bir mensup olan Harid Fedai (d. 1930- ö. 2017), iki kez Türkiye’ye gidip eğitim almış, döndükten sonra Türk Mukavemet Teşkilatı çatısında varoluş mücadelesine destek vermiş ve sivil yaşama döndükten sonra kendini Kıbrıs Türk kültürü, edebiyatı ve tarihi hakkındaki çalışmalarına adamış önemli bir şahsiyettir. Harid Fedai gerek yaptığı çalışmalar gerekse başta Türkiye olmak üzere çeşitli ülkelerdeki araştırmacılarla kurduğu akademik ağ ile Kıbrıs Türk edebiyatı ve kültürü hakkındaki çalışmaların tanınmasında da etkili olmuştur. Kıbrıs Türk kültürünün akademik düzeyde tanınması ve başka araştırmacılarca çalışılması noktasında, Fedai’nin ortaya koyduğu çalışmalar önemli katkılar sağlamıştır. Fedai, yazdığı ve yayıma hazırladığı kırk beş kitap, bir kitap bölümü, yüz altmış üç bildiri, sekseni aşkın makale ve yazdığı ansiklopedi maddeleriyle üretken bir araştırmacı olarak değerlendirilebilir. Ayrıca uzun yıllar aktif olarak içinde bulunduğu radyo-televizyon hizmetleri hem de “Eski Basınımızdan” başlıklı gazete köşesinde eski harfli gazetelerden yaptığı aktarmalarla Kıbrıs Türk basın yayın tarihi açısından da dikkat çekici bir simadır. Bu makalede Harid Fedai’nin devam ettirilmeyi bekleyen çalışmaları değerlendirilmiş ve ailesi tarafından kurulan Harid Fedai Kıbrıs Türk Kültürü Araştırmaları Vakfı’nca yayımlanması planlanan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Makale, Harid Fedai’nin divan neşirlerini tanıtmanın yanında; çalışmalarda izlenilen yöntem, kullanılan yazma veya matbu nüshalar, yayım bilgisi, üzerine yapılan çalışmalar ve literatürdeki eksiklikler ve karışıklıklar hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu değerlendirmelerle Harid Fedai’nin çalışmaları üzerinden söz konusu edilen şairler ve onların eserleri hakkında süregelmiş karışıklıklara ve eksikliklere açıklama getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harid Fedai , Kıbrıs Türk Kültürü , Âşık Kenzî , Handî , Hilmî , Zekâî.

Etik Beyan

Bu makalenin tarafımdan bilimsel ahlak ve normlara uygun bir şekilde hazırlandığını, tezimde yararlandığım kaynakları bibliyografyada ve dipnotlarda gösterdiğimi onurumla doğrularım.

Destekleyen Kurum

Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

26341

Teşekkür

Araştırmaya verdikleri destekten ötürü Ege Üniversitesi BAP Koordinatörlüğüne teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahmet Yesevi Üniversitesi. (t.y.). TEİS (Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü). (https://teis.yesevi.edu.tr/) (Erişim tarihi: 12 Mart 2025)
• Alkan, S. (1993). Şeyh Mustafa Zekayi'nin hayatı edebi kişiliği Divan'ı (İnceleme-Tenkidli Metin). (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp)
• Arslan, M. (2014). Handî, Eskizağralı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. (https://teis.yesevi.edu.tr/)
• Batislam, H. D. (2019). Osmanlı (Divan Edebiyatı) Dönemi (1571-1875). Bozkurt, İ. ve Karakartal, O. (Ed.) Kıbrıs Türk Edebiyatı Tarihi (1. Baskı, s. 343-362). Ankara: Kıbrıs Türk Edebiyatı Araştırma ve Tanıtma Projesi Yayını.
• Fedai, H. (1987). Kıbrıs Müftüsü Hilmi Efendi -şiirler-. Lefkoşa: KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fedai, H. (1989). Kıbrıslı Âşık Kenzi Divanı – I (Kasideler,Tarihler). İstanbul: Zafer Ofset, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fedai, H. (1997). Kıbrıs Türk edebiyatı. Türkiye dışındaki Türk edebiyatları antolojisi – Batı Trakya ve Kıbrıs Türk Edebiyatı (Cilt 9, ss. 183–464). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Fedai, H. (2000). Kıbrıs Müftüsü Hilmi Efendi – Şiirler. Lefkoşa: Ateş Matbaacılık Ltd.
• Fedai, H. (2003). Handî Dȋvânı – I, Gazeller. Ankara: Özyurt Matbaası.
• Fedai, H. (2005). Kıbrıs Türk kültürü, makaleler – I. Lefkoşa: Suna ve Ata Atun Mağusa Tarihini Araştırma ve Yazın Vakfı Yayınları.
• Fedai, H. (2009). Dȋvân-ı Şeyh Mustafâ Zekâyȋ (Oruç Baba). Lefkoşa.
• Fedai, H. (2013). Handȋ Dȋvânı (2. Kitap). Ankara: Özyurt Matbaacılık.
• Fedai, H. (2019). Dîvânçe-i Kıbrısî Hilmî Efendi – 3. İstanbul: Hiperyayın.
• Hakeri, B. H. (2000). Kültürümüzde sanatçılar ve yazarlar isimler sözlüğü. Lefkoşa: Hakeri Yayınları.
• Kesik, B., Koç, H. ve Kacar, K. (2018). Kıbrıslı Hilmî – hayatı, edebî kişiliği, Dîvânçesi ve diğer şiirleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, M. F. (t.y.). MESTAP (Şiir Mecmualarının Sistematik Tasnifi Projesi). Erişim adresi: (https://mestap.com/mestap/) (Erişim tarihi: 10 Mart 2025)
• Köksal, M. F. ve Babaarslan, G. (2021). Türkçe Divanlar Kataloğu (Bibliyografya). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları. Köseoğlu, S. (1997). Zekâî Dîvânı. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp)
• Onuş, E. (2018). Harid Fedai ve Silik Sayfalar adlı hatıra kitabı üzerine. International Social Sciences Studies Journal, 4 (28), 6459-6468.
• Özarslan, M. (2008). Söz mülkünün kalıplarıyla oynayan sultan: Kıbrıslı Âşık Kenzi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, (1), 27-40.
• Özaşık, O. (2023). Kıbrıs Türk kültürüne katkılarıyla Harid Fedai. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp)
• Özkan, Ö. (2003). Handî ve Dîvânçesi I. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (27), 309-338.
• Özkan, Ö. (2003a). Handî ve Dîvânçesi II. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (28), 259-294.
• Özkan, Ö. (2005). Eski Zağralı bir Divan şâiri: Handî ve Divançesi. Bilig, (32), 223-234.
• Öznur, Ş. (2016). Kıbrıs âşıklık geleneği. Yıldız, N. A. ve Turan, F. A. (Ed.). Türk Dünyası Âşık Edebiyatı (s.339-373). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şeşen, R., Altan, M. H. ve İzgi, C. (1995). Kıbrıs İslâm Yazmaları Kataloğu. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı Yayınları.
• Şenyurt, A. (2004). Ali Handî ve Dîvânı. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Kütüphaneleri veri tabanından erişildi. (https://katalog.marmara.edu.tr/).
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. (t.y.). Yazma Eserler Katalog ve Görüntü Veritabanı. (https://portal.yek.gov.tr/) (Erişim tarihi: 10 Mart 2025).
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. (t.y.). Ulusal Tez Merkezi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/) (Erişim tarihi: 27 Şubat 2025).