İlçelerin Gelişmişlik İndekslerinin Oluşturulmasında Çok Aşamalı Doğrulayıcı Faktör Analizi Yaklaşımı

Yıl 2008, Cilt: 1 Sayı: 1, 50 - 67, 01.03.2008

G. G. Şimşek Gülhayat Gölbaşı Şimşek F. Noyan Fatma Noyan

Öz

Anahtar Kelimeler

-

İLÇELERİN GELİŞMİŞLİK İNDEKSLERİNİN OLUŞTURULMASINDA ÇOK AŞAMALI DOĞRULAYICI FAKTÖR ANALİZİ YAKLAŞIMI

Öz

Anakütlenin hiyerarşik yapıda olması birimlerin bağımsız ve aynı dağılımdan gelmesi varsayımını bozmaktadır. Eğitim araştırmalarında öğrencilerin, sınıfların ve okulların; sosyolojik araştırmalarda ise aile bireyleri ve ailelerin hiyerarşik yapıda olması gibi, Türkiye’ deki ilçeler de coğrafi özelliklerine göre illerde gruplanmış olup, illere bağlı ilçeler şeklinde hiyerarşik bir yapı sergilediklerinden, ilgili verilerle yapılacak istatistik analizlerde gözlemlerin bağımsızlığı varsayımı bozulmakta, çok aşamalı modellerin kullanılması daha uygun olmaktadır. Diğer taraftan ilçeler veya iller için gelişmişlik indeksleri oluşturulmasında genellikle açıklayıcı faktör analizi kullanılmaktadır. Anılan bu yöntemde bütün değişkenlerden bütün faktörlere yükler bulunmaktadır. Ayrıca yine açıklayıcı faktör analizi ile sadece bütün faktörlerin korelasyonlu veya korelasyonsuz olmalarına izin verilebilmektedir. Bu durum da bulunacak faktör skorlarının gelişmişlik indeksi olarak kullanılmasında sorun teşkil etmektedir. Doğrulayıcı faktör analizinin ise, açıklayıcı faktör analizinde bulunmayan çok esnek bir yapısı vardır. İlgili yöntemde hangi değişkenin hangi faktörde yüklenecekleri, hangi faktörler arasında korelasyona izin verileceği veya verilemeyeceği ve hatta hangi değişkenlerin faktör modelindeki hataları arasında korelasyon olacağı veya olmayacağı belirlenebilmektedir. Son olarak Doğrulayıcı Faktör Analizinde modelin veriye uyumunu araştırmak için kullanılan çok sayıda ölçütün yanı sıra istatistiksel testler de bulunmaktadır. Bu çalışmada, çok aşamalı doğrulayıcı faktör analizi kullanılarak, Türkiye’deki ilçeler için halen kullanılmakta olan gelişmişlik indeksinin doğrulanmasına, söz konusu indeksin doğrulanması durumunda ise, gelişmişlik indeksi olarak kullanılabilecek bir indeksin (veya indekslerin) bulunmasına çalışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Çok Aşamalı Doğrulayıcı Faktör Analizi, İller, İlçeler, Gelişmişlik İndeksleri

Kaynakça

• Bentler,P.M. (2001). EQS 6 structural equations program manual. Encino,CA: Multivariate Software.
• Cheung, M. W. L., and Au, K. (2005). Applications of multilevel structural equation modeling to cross- cultural research, Structural Equation Modeling 12(4): 598-619.
• Dincer, Bülent (1993). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyelerinin belirlenmesinde kullanılan yöntemler ve karşılaştırılmaları. DPT Uzmanlık Tezi. (Çoğaltılmamış)
• Dincer B., Özaslan M., Satılmış E. (1996). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. DPT- BGYUGM: Ankara.
• Dincer, B., (1996) İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması, DPT-BGYUGM: Ankara
• Dincer B., Özaslan M., Kavasoğlu, T. (2003). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Yayın No: DPT 267, DPT-BGYUGM: Ankara.
• Dincer B. ve Özaslan M. (2004) İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. DPT- BGYUGM: Ankara.
• DİE (1997). Coğrafi bölge ayırımında ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik gruplarının ve gelişmişlik seviyelerinin belirlenmesi. Ankara.
• du Toit, M., & du Toit, S.H.C. (2001). Interactive LISREL user’s quide. Lincolnwood, IL:Scientific Software International.
• Dyer, N. G., Hanges, P. J., and Hall, R. J. (2005). Applying multilevel confirmatory factor analysis techniques to the study of leadership, The Leadership Quarterly 16: 149-167.
• DPT (1981). İlçeler itibariyle illerin sosvo-ekonomik gelişmişlik sıralaması. DPTKÖYD: Ankara .
• DPT (1985). İl ve ilçelerin ekonomik ve sosyal gelişmişlik seviyelerinin tespiti araştırması. DPT-KÖYB Ankara.
• Hofmann, D.A. (1997). An overview of the logic and rationale hierarchical linear models, Journal of Management 23:723-744.
• Hox J. J. (1993). Factor analysis of multilevel data: Gauging the Muthén model. In: J.H.L. Oud & R.A.W. van Blokland-Vogelesang (Eds.), Advances in longitudinal and multivariate analysis in the behavioral sciences, Nijmegen, NL:ITS, pp. 141-156.
• Hox, J.J. and Maas, C.J.M. (2001). The Accuracy of Multilevel Structural Equation Modeling With Pseudobalanced Groups and Small Samples, Structural Equation Modeling 8(2): 157-174.
• Jöreskog, K.G. (1977). Structural Equation modeling in the social sciences: Specification, estimation and testing. In: Krishnaiah P.R. (Ed.), Application of Statistics, North-Holland, Amsterdam, pp.265-287.
• Julian, M.W.(2001). The consequences of ignoring multilevel data structures in non hierarchical covariance modeling, Structural Equation Modeling 8,325-352.
• Kozlowski, S.W. and Klein, K.J.(2000). A multilevel approach to theory and research in organizations: Contextual, temporal, and emergent properties. In K. J. Klein & S.W. Kozlowski, (eds.), Multilevel theory, research and methods in organizations: Foundations, extensions, and new directions, San Francisco: Jossey Bass, 3-90.
• Lee, S.Y. (1990). Multilevel analysis of structural equation models, Biometrika 77:763-772.
• Muthén, B. O. (1989). Latent variable modeling in heterogeneous populations, Psychometrika 54: 557-585.
• Muthén, B. O. and Sattora, A. (1989). Multilevel aspects of varying parameters in structural models, In: Bock, R.D. (ed), Multilevel analysis of educational data, Academic, San Diego, CA, pp.87-99.
• Muthén, B. O. (1990). Mean and covariance structure analysis of hierarchical data, UCLA Statistics Series # 62.
• Muthén, B.O. (1991). Multilevel factor analysis of class and student achievement components, Journal of Educational Measurement 28(4):338-354.
• Muthén, B. O. (1994). Multilevel covariance structure analysis, Sociological Methods and Research 22: 376-398.
• Muthén, L.K., & Muthén, B. O. (2001). Mplus user’s quide (2nd ed.). Los Angeles : Muthén & Muthén.
• Noyan, F. & Yıldız,D. (2006). YTÜ’de öğrenci gözüyle öğretim üyesi etkinliğinin iki aşamalı modeller yardımı ile değerlendirilmesi, YTÜ Sigma Dergisi, I:34-45.
• Özmen, İlknur (1998). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması ve gruplandırılmasına ilişkin bir çalışma,. Hazine Dergisi 11: 41-61.
• Rabe-Hesketh, S., Skrondal, A. and Zheng, X. (2007). Multilevel structural equation modeling. In Lee, S.- Y. (ed.) Handbook of Latent Variable and Related Models, Amsterdam: Elsevier, pp. 209-227.
• Roundenbush , S.W., and Bryk, A.S. (2002), Hierarchical Linear Models: Applications and data analysis methods (2nd edition), Thousand Oaks, CA: Sage.
• Stapleton, L. M. (2006) Using multilevel structural equation modeling techniques with complex sample data, Structural Equation Modeling: A second course: 345-383
• Şimşek, G.G. (2007). Latent değişkenli yapısal denklem modellerine ilişkin bir uygulama. Marmara Üniversitesi S.B.E. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).