Sosyo-ekonomik göstergeler bakımından illerin bölgesel bazda benzerliklerinin çok değişkenli analizler ile incelenmesi

Yıl 2011, Cilt 4, Sayı 2, 57 - 68, 01.06.2011

İbrahim KILIÇ Sinan SARAÇLI Sıdıka KOLUKISAOĞLU

Öz

Bu ara t rmada, sosyo-ekonomik göstergeler bak m ndan Türkiye’deki illerin bölgesel bazda benzerliklerinin çok de i kenli analizlerden kümeleme ve çok boyutlu ölçekleme analizi ile incelenmesi amaçlanm t r. Ara t rmada DPT’nin “illerin sosyo-ekonomik geli mi lik düzeyinin belirlenmesi” çal mas nda kulland de i kenler kullan lm t r. De i kenlerin ölçüm düzeyleri farkl l k gösterdi i için standartla t r lma yoluna gidilmi tir. Çal mada öncelikle bölgeler üzerinde etkili olabilecek de i kenleri belirlemek amac yla Yol analizi kullan lm ve bölge baz nda iller aras ndaki benzerlik ve/veda farkl l klar kümeleme ve çok boyutlu ölçekleme analizleriyle incelenmi tir. Ara t rma sonucunda kümeleme analizi ile çok boyutlu ölçekleme analizinin sonuçlar n n birbirine yak n oldu u görülmü tür

Anahtar Kelimeler

Yol analizi, Kümeleme analizi, Çok boyutlu ölçekleme. Çok de3i4kenli analiz, Sosyoekonomik göstergeler

Examining of similarities of the provinces on regional basis in terms of socio-economic indicators with multivariate analysis

Öz

socio-economic indicators with multivariate analysis as cluster analysis, multidimensional scaling. During the

research, official variables were taken from DPT (State Planning Organization) study “determining the socioeconomical

development levels of the cities”. Standardization of these variables was referred in existence of

different measuring levels. Path analysis was used to determine the variables that can impact on the

regions and clustering and multidimensional scaling analyzes were used in order to examine the differences and

similarities of the provinces. According to the findings of the research, it was determined that results of

multidimensional scaling and the cluster analysis correlate each other.

Anahtar Kelimeler

Path analysis, Cluster Analysis, Multidimensional Scaling, Multivariate analysis, socio-economics indicators

Kaynakça

• DPT (2000), VIII. Be4 Y ll k Kalk nma Plan -BYKP-, Bölgesel Geli me Özel htisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• B. Dinçer, M. Özaslan, 2004, 'lçelerin Sosyo-Ekonomik Geli4mi4lik S ralamas Ara4t rmas , DPT Bölgesel Geli me ve Yap sal Uyum Genel Müdürlü ü, Ankara.
• M. Temiz, 2011. Düzey 2 S n fland rmas nda Bölge 'çi Geli4mi4lik Farkl l klar : TRB1 Örne3i, Uluslararas Bölgesel Kalk nma Konferans , Malatya.
• Y. Ku tepeli, U. Halaç, 2004, Türkiye’de gelir da l m n n analizi ve iyile tirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 143-160.
• R. Sar , 2002, Düzce 'l Geli4me Plan : Gelir Da3 l m , Yoksulluk ve 'stihdam Projesi. http://www.duzce.gov.tr/dosyalar/digp/digp_gelir_dagili.pdf, Eri im: 05.02.2012.
• S. Güçlü, M. Bilen, 1995, 1980 sonras dönemde gelir da l m nda meydana gelen de i meler. Yeni Türkiye Dergisi, 6, 160–17.
• S. Erdo an, 2002, 1980–2000 Y llar Aras nda Türkiye’de Gelir Da3 l m . Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• D. Polat, 2007, A3r Alt Bölgesinde A3r , Ardahan, I3d r, Kars, Gelir Da3 l m ve Göç Bir Uygulama,. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• TU K, 2008, Tüketim Harcamalar , Yoksulluk ve Gelir Da3 l m : Sorularla Resmi 'statistikler Dizisi – 6. Türkiye statistik Kurumu Matbaas , Ankara.
• E.B. Y ld z, U. Sivri, M. Berber, 2010, Türkiye’de illerin sosyo-ekonomik geli4mi4lik s ralamas , Uluslararas Bölgesel Kalk nma Sempozyumu, Yozgat.
• M. Rahin, B. Hamarat, 2002, G-10 Avrupa Birli3i ve OECD ülkelerinin sosyo-ekonomik benzerliklerinin fuzzy kümeleme analizi ile belirlenmesi, ODTÜ VI. International Conference in Economics, 11-14.
• L. Terlemez, 2001, Kümeleme Analizi 'le Avrupa Birli3ine Aday Ülkelerin Ekonomik Durumlar n n 'ncelenmesi, Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eski ehir.
• S. Koç, 2001, 'llerin sosyo-ekonomik özelliklere göre s n fland r lmas , Çukurova Üniversitesi 5. Ulusal Ekonometri ve statistik Sempozyumu, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• A.C.G. Atba , 2008, Kümeleme Analizinde Küme Say s n n Belirlenmesi Üzerine Bir Çal 4ma, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• V. Y lanc , 2010, Bulan k kümeleme analizi ile Türkiye’deki illerin sosyoekonomik aç dan s n fland r lmas , Süleyman Demirel Üniversitesi 'ktisadi ve 'dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15/3, 453-470.
• K l ç, O. Emir, G. K l ç, 2011, Bulan k Kümeleme analizi ile ülkelerin turizm istatistikleri bak m ndan s n fland r lmas , 'statistikçiler Dergisi, 4, 31-38.
• D. Geler, 2005, Sosyo-Ekonomik De3i4kenliklerine Göre 'llerin Kümelenmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• B. Dinçer, M. Özaslan, T. Kavaso lu, 2003, 'llerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Geli4mi4lik S ralamas Ara4t rmas , DPT Bölgesel Geli me ve Yap sal Uyum Genel Müdürlü ü, Ankara.
• C.C. Li, 1975, Path Analysis -a primer. The Boxwood Press. California, USA.
• H. Orhan, D. Ka kç , 2002, Path, korelasyon ve k smi regresyon katsay lar n n kar la t r lmal olarak incelenmesi. Hayvansal Üretim, 432, 68-78.
• H. Okut, H. Orhan, 1993, Path analizi ve korelasyon katsay s , I. Ulusal Ekonometri ve statistik Sempozyumu, zmir.
• R.V. Singh, N. Tewari, C.V. Singh, Y.P. Singh, 1988. Path coefficient analysis of mineral in blood serum affecting first lactation milk yield in crossbred cows. Indian Journal of Animal Science, 58: 994-996.
• U. Karadavut, A. Genç, S. Özdemir, 2005, Do rusal regresyonda Path iz katsay lar n n hesaplanmas ve tar mda uygulanmas . Bitkisel Ara4t rma Dergisi, 1, 27–34.
• Z. Kayg s z, S. Saraçl , K.U. Dokuzlar, 2005, 'llerin geli4mi4lik düzeyini etkileyen faktörlerin path analizi ve kümeleme analizi ile incelenmesi. www.ekonometridernegi.org/bildiriler/o3s1.pdf, Eri im: 05.03.2012.
• H. Tatl dil, 2002, Uygulamal Çok De3i4kenli 'statistiksel Analiz. Ziraat Matbaac l k, Ankara.
• A. Mead, 1992, Review of the Development of Multidimensional Scaling Methods, The Statistician, 41, 27– 39.
• R.A. Johnson, D.W. Wichern, 1999, Applied Multivariate Statistical Analysis, Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey, USA.
• N. Bayram, M. Aytaç, 2004, Suç türlerinin karar a3açlar ile incelenmesi: Bursa örne3i, 4. statistik Günleri Sempozyumu, 113–119, Ku adas , zmir.
• DPT, 1991, 'llerin Ekonomik ve Sosyal Geli4mi4lik Seviyelerinin Tespiti Ara4t rmas , Ankara.
• DPT, 1996, 'llerin Ekonomik ve Sosyal Geli4mi4lik S ralamas Ara4t rmas , Ankara.
• B. Hac hasano lu, 1980, 'ller 'çin Bir Geli4mi4lik Göstergesi ve S ralamas , DPT Yay nlar , Ankara.
• Ö. Kulako lu, 1995, 'llerin Sosyo-Ekonomik Geli4mi4lik Düzeyinin Temel Bile4enler Analizi ile Saptanmas , D E Uzmanl k Tezi, Ankara.
• D.V. McGranahan, E. Pizaro, C. Richard, 1985, Measurement and Analysis of Socio-Economic Development, UNRISD, Report No:85.5, Geneva.
• M. Uysal, . Etikan, Y. Saniso lu, 2003, lerin geli mi lik s ralamalar için yap lan çal malar n kar la t r lmas , 'statistik Ara4t rma Dergisi, 2, 193-203.
• M. Uysal, 1989, Ülkelerin Sosyo-Ekonomik Geli4mi4lik Göstergelerine göre Geli4me Düzeyleri Üzerine Bir Çal 4ma, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• M. Uysal, 1997, 'llerin Demografi, Sa3l k, '4gücü ve E3itim Göstergelerine göre Geli4mi4lik S ralamas , Uluslararas Kat l ml III. Ulusal Nüfusbilim Konferans , Ankara.
• A.S. Albayrak, 2005, Türkiye’de 'llerin Sosyoekonomik Geli4mi4lik Düzeylerinin Çok De3i4kenli 'statistik Yöntemlerle 'ncelenmesi, stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, stanbul.
• R. Sar , A. Güven, 2007, Kalk nmada öncelikli yöreler uygulamas n n iller aras gelir da l m üzerindeki etkisi, ODTÜ Geli4me Dergisi, 34, 77-96.
• M. Yakar, S. Saraçl , 2010, Türkiye’de iller aras net göç ile sosyo-ekonomik geli mi lik endeksi aras ndaki ili kilerin analizi, e-Journal of New World Sciences Academy Nature Sciences, 5, 46–49.