Türkiye Buğday Üretimi ve Buğday Piyasası üzerine Ekonometrik Çalışmalar

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 33, 26.07.2023

Cemil İskender

Öz

Çalışmamızda ileri ekonometri ve istatistik yöntemlerle, Türkiye’deki buğday üretiminin ve fiyatlarla birlikte işlem gören miktarların ekonomik analizini yapıyoruz. Bu amaçla TurkStat veri kaynaklarını kullanarak yüz on yılı aşkın bir veri seti oluşturup buğday üretiminin zaman trendini büyüme fonksiyonuyla açıklıyoruz. Piyasa araştırması bölümünde, kırk yıllık veriler ve örümcek ağı teoremleriyle arz, talep ve fiyatlar arasındaki ilişkiler ele alınmakta fiyatlar ve miktarların zaman denge patikaları tespit edilmektedir. Daha sonra fiyat ve miktarın merkez noktalarını araştırmaktayız. Bu amaçla tek gecikmeli basit örümcek ağı teoremini ve Goodwin’in iki gecikmeli ve bekleyişleri de içeren örümcek ağı teorisini kullanıyoruz. Trend tespitinden sonra, trend etrafındaki konjonktürel dalgalanmalar tamamlayıcı fonksiyonlarla tespit edilmektedir. Bütün fonksiyonlar bilgisayar ortamında eşanlı olarak çözülmüştür. Buğday verileriyle elde edilen sonuçlar üretim ve piyasaya ait ekonomik modelleri teyit etmektedir. Daha sonra Goodwin modelinde elde edilen denklemlere göre fiyat ve miktarların simülasyonuyla örümcek ağı eğrilerini oluşturmaktayız. Çalışmamızda SAS kütüphanesinin ekonometri ve istatistik prosedürleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örümcek ağı teoremi, Türkiye buğday üretimi, Goodwin, Ekonometri.

Destekleyen Kurum

Yoktur

Econometric Studies on Wheat Production and Wheat Market of Türkiye

Öz

In our study, we make economic analysis of wheat production and of the amounts traded together with the prices in Türkiye in an advanced econometrics and statistical framework. For this purpose, we create a data set of more than one hundred and ten years period using TurkStat data sources and explain the time trend of wheat production with the growth function. In the market research section, the relationships between supply, demand and prices are discussed and the time equilibrium paths of prices and quantities are determined with forty-year data and cobweb theorems. We then investigate the central points of price and quantity. To this end, we use the simple cobweb theorem with a single delay and Goodwin's theory that includes two delays and expectations. After determination of trend functions, cyclical fluctuations around the trend are determined with complementary functions. All functions have been solved simultaneously in computer enviroment. The results obtained with wheat data confirm the economic patterns of production and the market. Then, according to the equations obtained in the Goodwin model, we create the cobweb curve by simulating quantities and prices. We used econometrics and statistics procedures of SAS library for study.

Anahtar Kelimeler

Cobweb Theorem, Wheat Production of Türkiye, Goodwin, Econometry

Kaynakça

• Allen, R. G. D. (1956). Mathematical Economics (2nd ed. 1959, reprinted 1960). Macmillan & Co Ltd.
• Gebremariam, B. (2014). Is Nonlinear Regression Throwing You a Curve? New Diagnostic and Inference Tools in the NLIN Procedure, (Paper SAS384-2014). https://support.sas.com/resources/papers/proceedings14/SAS384-2014.pdf
• Goodwin, R. M. (1947). Dynamical Coupling with Especial Reference to Markets Having Production Lags. Econometrica, 15(3), 181–204.
• Güran, T. (1997), Osmanlı Dönemi Tarım İstatistikleri 1909, 1913 ve 1914, (Ş. Pamuk, ed.), Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
• İskender, C. (2018), “Türkiye Nüfus Büyümesi ve Tahminleri: Matematiksel Büyüme Modelleri ve İstatistiksel Analiz ile Kuramsal ve Uygulamalı bir Yaklaşım,” Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, 14, 75–141. https://doi.org/10.26650/ekoist.2018.14.28.0004.
• İskender, C. (2021a), “Mathematical Study of the Verhulst and Gompertz Growth Functions and Their Contemporary Applications,” Ekoist : Journal of Econometrics and Statistics.
• İskender, C. (2021b), “Econometric Analysis of Population Increase and Population Projections in Turkey,” Journal of Statistical Research, 11, 30–55. Keynes, J. M. (1936). The General Theory of Employment Interest and Money (1973 ed.). The Royal Economic Society.
• Polat, K. (2020), Durum ve Tahmin Buğday 2020, Ankara: T. C. Tarım ve Orman Bakanlığı TEPGE.
• SAS Institute Inc. (2014), SAS/ETS® 13.2 User’s Guide The AUTOREG Procedure, North Carolina: SAS Institute Inc., Cary, NC, USA.
• SAS Institute Inc. (2018a), SAS/ETS® 15.1 User’s Guide The MODEL Procedure, Cary, NC, USA: SAS Institute Inc.
• SAS Institute Inc. (2018b), SAS/STAT 15.1 User ’ s Guide Introduction to Statistical Modeling with SAS / STAT Software, Cary, NC, USA: SAS Institute Inc., Cary, NC, USA.
• SAS Institute Inc. (2020), SAS/STAT® 15.2 User’s Guide The NLIN Procedure, Cary, NC, USA: SAS Insitute Inc.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2020, 2021), Ürün Masaları Buğday Bülteni, Ankara.